Katalog

Görme engellilerin umudu yapay ı Görme engellilere görme yeteneğini kazandırma yolunda umut verid gelişmeler yaşanıyor. Bunlann başında retinal çipler ve yapay retinalar geliyor Dünya retinal protezlerte nasıl görüyor? elvin Kehoe bu yüın başlannda aynadd kendme bdktığı zaman şaşkmlıktan az dahd kuçuk dılmı yutuyordu Karşısında 30 yaşla ıında gulumseyen bırı değıl 59 yaşında asık suratü bıı adam duruyordu Kehoe uzun yülaı komada kalmış veya yaşını unutmuş filan değıldı yaJnızca 20 yü aradan sonra ılk kez aynadakı yansımasını goruyordu Bu oftalmolojı dunyasında yaşanan mucıze oykulerden yalnızca bırı Cıddı bır goz hasta kğına (Kehoe nın tdrusı retınıüs pıgmentosa ıdı) bağlı oldiak gorme yelenegım yıtırmesınden yıllar sonra Kehoe ye gorme yeteneğini duzelten bır ımplant takılmıştı Bu gorme protezı retınayı elektrık sınyaüerı yardımıyla yapay olarak uyanyoı Bu smyaller optık sınır uzerınden gorme korteksıne ukşıyor Dunyada bu ımplantlar bugune dek 20 kişiye takıldı Bunlann bazılan ımplantlarddn son derece hoşnut bunla rın sağladığı net ve ayrıntüı goruntu üe yalnızca kendı yansımalarını değıl kaldınm uzennde yu ruyen kanncd gıbı mınık nesnelerı de gordukle ıını ıddıa edıyor Hatta ıçleımden bırı bu ımplantiara o kadar guvenıyor kı araba kulldnmak tan büe çekmmıyor Eğer bu ımpldntlar bu kddaı ıyı çalışıyor sa nıçm mılyonlaıca gorme ozurlu ınsan bunları taktırmak ıçın sıraya gırmıyor Çunku gerçek gorunduğu yıbı değü Kehoe nınkı gıbı çarpıcı oykulere karşın bılım ddamlaıı şu anda kullaml makta olan teknolojının ne denlı çalıştığıru soı guluyor Delvin Kehoe gıbı başanlı uygulamalar olmakta bırhkte çok sayıda kışı bu ımplantldrla ydlruzca noktalar VP donuk lekeler gorebılıyor Bu kısüer çevrelennı gerçekle yakından uzak tan ılgısı olmayan grenlı noktalı goruntuler şek lınde algılıyor Araştırmanlarddn bırı şımdı hâhhâzırdakı retındl ıınplantların tasarım ükplerının yeruden gozden geçırümesını onerıyor Pennsylvanıa Unıveısıtesı nden bıyomuhendıs Kwabena Boahen m onerısı şu Retındnm uyanlması yenne retınanın benzerının yapılması daha doğrudur Bu bağlamda Boahen gerçeğı gıbı çalısan yapay bır retına yarattı Bu retına noronlan tek tek ateşkyebılecek yetenekte Yapay retına henuz ınsanlarda denenmese de Boahen bunun gorme engellılerde doğal goruşu sağlayacağından emın D nı belu Ancak çıpını Optob ketınd cent Chow, çıplerı ddhaü Optot çıplerı todıyo ve bı 7renne goıe u ha zen zunurl yor B sanın gorun Boahen ve öğrenclsl Kareem Zaghloul yapay retlnaya hzkzfö veı ılcn bır teknik bu konudd en umu< VGTın uy gulamalarddrı bır; Ba teknıkte retınanın yuzeyı bır demet elektrotla kaplanır ve bu elektrotlann herbırı sınır dugumu hucrelerını uyarır Elekt lotlara bu sınyaller hdstdnın gozlugune yerleştı rılmış bır kdmeıanın yakaladığı gorsel bılgılerı ışleyen bır alıcıdan gelu Bu sıstemı eleştırenler sınır duğumu hucrelerınm açma/kapatma dug mesı gıbı çalışmadıgını ılerı suruyor Saglıklı bır retınada bu hucreler foto alıcılardan doğrudan sınyal almaz Fotoalıcıld: taşıdıklan bılgılerı dı ger hucre tıplerıne gonderır Bunlar bılgılerı ış ledıkten sonra sınır dugumlerıne gondenr Epı retınal çıpleıde bunun tam tersı onceden ışlem den geçırme gıbı bır uygulama soz konusu de ğıldır Bu yılın başında epıretmal ımplantı bır hastaya yerleşnren Kalıfornıya Unıversıtesı nden Mark Humayun bunun yapay bır organ gıbı çalıştığmı belırtıyor Gorme konusunda bu onceden ışleme aşaması çok onemlıdır Sınır dugumu hucrelerı onemlı degışıklıklerle ügılı verılen gonderır Onemlı olmayan goruntuler gozardı edıhr Bu ış lemı yapma yeteneğı olmayan protezler beynı onemlı bır bılgıden mahrum ettıgı ıçın ortaya çelışkılı sınyaller çıkar Bunun sonucunda Humayun'un hastası 4 e 4 yatay dıkey hatlar sıstemın de yalnızca 16 nokta gorur açıyor Geçeı dyında şırket çıplerın beklenmedık} yol açtığını duyurdu Elektrotların er gruplannın ydnı sıra çıplerın eı ışım dışındakı retinal bolgelerde de gorı mesı tespıt pdıldı Hıçbır nedene bac ortaya çıkan bu duzelme çok şaşırtıc bu duzelmeyı şoyle açıklıyor Çıple akım çıplerın enşım alanlan dışındc na bolgesmdekı fotodlıcüarı da hare yor Bu durumda ımplantı bır protez layamayı? çunku hdstalaı ı bunu doÇ mek ıçın kullanmıyor Chow un bu açıkldmdsınd dığer bılım adamlan katılmıyor Zrenner bu beklenmedık yan etkıye şu açıklamayı getırıyor Araldnndd retmıüs pıgmerı tosa nın da olduğu pek çok retinal hastalıkta hasarlı fotoalıcıla rın bırdenbıre çalışmaya başla * > ması beklenüen bır oluşumdur Buna opeıasyonun yol açtıgı | travma sonrası kurtarma etkısı J denılebılır" Doku uzmanlan da ı bu goruşe katüıyor Goz çok ' duyarlı bır organdır' dıye konuşan Londra Moorfıelds Goz Has Peng Tee Khaw Retınayı uyard butun buyume faktorlerını hdrekel oluyorsunuz Oyle kı goze su bıle P nız benzer bır etkıye maruz kalab yor Bu eleştınler doğruysa doktor sahte operasyonlar yuruterek çıp y ıçın boşu boşuna uğraşmadan aynı etmelerı mumkun Ancak Chaw bu ı bul etmıyor Amelıyat travması uzur çıplerın yarattığı etkı kadar kalıcı ve ğüdır 1 'Baslt blr retinal çlp 4X4 yatay ve dlkey hatlar slstemlnde 16 ışık noktası gösterlr. j^ Beylnln görme kortekslnln doğrudan uyanlması 64 plksel görtlntU verlr Retlnaatiı çipler, retlnan veri işleme gücünü canlandmr ve 40X40 çözünürluk sağlar Epiretinal teknik Bugun kulldnılmakta olan teknolojinın dogal goruşe benzer bır sonuç yaratacagı konu sunda cıddı kuşkular var Şu anda denenmekte olan tum ımplantlar 1950 lı yülardakı bır keşıften yararlanarak gekştırümış Bu buluşa gore retınanın elektrık pulsları ıle uyanlması gorme ozur lulerde büe "fosfen" denılen gorme duyusu uretır Gorme yeteneğini yıtırme duı umunda ın sanlar retınalan ışığı hıssetmedığı ıçın kor olur Oysa retınadakı noronlar beyındekı optık smır ve gorme korteksı gıbı dıger goruntu ışleme sıstemlerının çalışmasında bır aksama soz ko nusu değüdır Eger ımplant edılmış bır çıp beyınde anldmlı fosfenlen uyanyorsa teonye goıe korlerın gormesı gerekır Ancak ınsanlaruı yararlı fosfenlere sahıp olması ıçın ımplantlar nasü tasarlanmalıdır9 Şu anda bu konuda net blr goruş soz konusu degıl du Bu bağlamdd belkı Epıretındl Yaklaşım adı Retinaaltı çipleri Retınadltı Yaklaşım' daha başanlı bır teknik Bu sıstemde ımplant retınanın arkasına yerleştınlır ve bu şeküde ıkı kutuplu hucreler uyarıhr Bunlar hucre dugumlenn ust kısımlann da yer aldığı ıçın retınanın hasar gormemış kı sımlanrun devreye gırmesını sağlar Retınaaltı ımplantlar gozun normal olarak ı^leılıgını kazanmasına yardımcı olduklan ıçın umut vaat eden bır yaklaşımdır Ancak bu yaklaşımın da başka sakmcalan vardır Burada elekt rotlar sınyallerının bırbırıne kanşmaması ıçın yeterlı arahklarla yerleştırümelıdır Sonuçta çok sayıda hucre uyarıldığı ıçın çozunurluk azalır Retınaaltı çıplenn mıman Almanya da Tubmgen Uruversıtesı'nden oftalmolog Eberhart Zrenner, bu sıstemın gorme yeteneğini yıtırenlere çevrelennı kabaca fark etme avantajı sağladığını dncak normal goruntuye çok uzak olduklan Yapay retinalar hâllhâzırda 5 bln plkselllk çözunürlUk sağlar; ancak Insanlarda henüz denetlenmemlştlr Beyni doğrudan uyarır Gorme protezlerınde ulde ec şarılı sonuçlar kortıkal uyarma veya rudan uyarma teknıklerıyle eldc York takı Dobelle Enstıtusu'nden W belle, gorme protezlennın retındl 1 kulldnılmamdsı gerektığını soyleyer. goz travması veya optık sınır travm Celecek nesll yapay retinalar doğal görüntuyü sağlayabllecek 820/8