Katalog

Almanya'da bireyler yargıya ve yargıçlara güveniyor "... ama Berliri de yargıçlar var" sözü, ormandaki değirmeni elinden alınmak istenen ihtiyar değirmenciye ait Krala karşı bu sözü söyleten güç, yargıçlara duyulan güvendir. Öykü, gerçek olaya dayansın, dayanmasın, tarihsel süreçte hukuk devleti ilkesinin özdeyişlerden biri olmuştur. Çetin Aşçıoğlu* ır Alman hukukçunun, "Yargıçlara güven en ust düzeydedir; akçalı ilişki nederüyle arada tartışılsa bile avukat kesiminde de onernli bir sorun degil; kaldı kı, güven orüar ıçin uçüncü bır sınavdır" yaruünı, dogrusu ya, biraz kuşkııyla karşılamıştrm. Geçen eylul ayında konukları olduğumuz Gumuşdal Aüesi'nin kızları Ruhsar Aydoğan ve Tülay Schmid'ın ıçtenlıklı yardımlanyla; Nurtingen ve Reuttıngen kentlerınde ızlediğim duruşmalardan ve Alman yargıçları (bayan Fs.Hagen ve Sabiııa Lıberel) açıklamalardan elde ettigım bilgüerden sonra zıhnımdekı kuşku bulutu dağüdr. Ancak tanık olduğum güven ve başarım (performans); benı, buruk duygularla karşı karşıya bıraktr Çünku, edındığım bilgilerin önemü bır bolunıunu, senelerce düe getirmiş, savunmuş ancak anlatamamıstım; ayrıca düşüncelerimi doğnıluyan uygulamayı görmek ozguvo nim açısından onemli idi Ancak yargı duzenimizin gerı kalrmşhğına, başka bir ülkeyle karşılaşürarak tanık olmak ulusal ve yargıç onurumu yaraladı. Almanya'da oldukca agır olan hukuk egıtımı iki aşamada oluşuyor. Etkın (atktif) eğitim ağırlıklı dört yülık donem gcnel bir sınavla (olguııluk) sonuçlanıyor, Hukuk diploması, yalnız iki yülık uzmanlık eğitimine başlama hakkı veriyor. Bu eğitimin sonunda smavı kazananlar (%25'i başarısız) avukat ve yargıç olabüiyor. Meslege girış yaşının ortalama 30 (2832) olduğu da gozetüdiğinde, eğitim ile güven arasmdakı üışkının yuksek düzeyde kavrandığını söyleyebilirim Sanırım; yanlış, eksik bilgıler ve ınançlann; yargıç ve avukatlarda sorumluluk ve ödev bilincini çarpık biçimde gelıştireceği ve yozlaşmanın guvensizlik olarak topluma yansıyacagı bilinci etkili olmuş, Alman Anayasa Yargıçların ozluk işlemleri Adalet Bakanlığı'nda hukukçulardan oluşan bırımce gerçekloştirmekte; ne hakimler kurulu ne de yargı bağımsızlığı tartışması var. Yargıç ataması, öğretim suresınce aldüdarı başarı derecelerı sıralamasına gore; üç yülık bir deneme (yardımcüık) dönemi de söz konusu Yargıçlaım istemi olmadan ne yerı ne de gorevi değıştiıilıyor, yargı bagımsızlıgının olrnazsa olmaz nitelikte evrensel koşulu ıyi kavıanmış. ismini bile bilmem" diye yanıt veren yargıç Hagen'm sozleri, yargı bağımsızlığı bilincmin kokleştığrrnn kanıtı oluyordu, Yargıçların yonetsel denetımi söz konusu değil. Gerçi mufettış yargıçlar var, ancak yetkileri, kural olarak, yargılamalarda uygun süre sınırlannın aşılıp aşılmadığrnı ilc sınırlı Müfettişin, yargıcın bilgisi, becerisi, inançlarına ilışkın gorüş açıklaması yetkisi yok. Yargıçlar da insandır; yargıç kimliğini tartışmalı duruma gctirenler olabüir, Yargıç, avukat ve savcı uçlusunden oluşan duzen kendi kendini denetleyecek bilince ulaşmış. Yargıç etığıne aykın eylem ve işlenılere karşı ilk tepkiyi ve etkın gırışınu yargıç vc avukatlar guncelleştiriyorlar; "yarçfÇ kirnliğini kaybeden bağışlanmaz" ilkesi yerleşmiş lzleme olanağı bulduğum AJman yargı yerlerinin yapıları, duruşma salonları ya tarıhi yapının özelliği bozulmadan ya da çagdaş bir minıari anlayışın seçkın ornekleri olarak duzerılenmış; insanı, daha yargıç önüne çıkmadan, estetik bır gönınum ve sıcaklık karşüıyor Yargıç salona girerken, bir de kararını açıklarken ayaga kaüaüyor. Kursude, yargıcın yanında yalnız sekreter (yaz marı) var; savcı; müdahil avukatı ve bilirkisi ile birlikie salonun sagında . Savcınrn ilk ve son savını. sanık avukatının da mıs. > > « . • B Duruşmada, bizdeki gibi tutanak düzenleme olayı yok. Yargıç, sanık, avukat, taruk ve büırkısüerle birlikte, bütünleşerek yaşam olaymının (olgularm) bügisıne ulaşmada, saıu ğın kisüiğini, eylem sırasındakı tınsel (ruhsal) yapısını belirmede yuksek özen gosterirken, sekreter tüm konuşma (yargıcınkini de) ve işlemlerle ilgili not alıyor. "ıanıklar, tersine bir izlenirn vermedikce, yemrnsiz dınlenıyor; okundu, imzası almdı gibi yapay biçimsel işlemler; gereği düşünüldü deyıp de çelişki görüntüsü de yok Hukuk mahkemelerinde ve savcüıkta ses alma aygıtları kullanılmaya başlanmış. Yargıç, görevlinin notlanna ya da kayıtlarını çözerek düzenlediği tutanağı, notlarıra da gozeterek denetleyip imzalıyor; inceleme ve duzeltme olanaklı. Yargıç kararını ayakta açıkladıktan(ulusal buyruğa saygı bilinci) sonra; gerekçesinı ve sonığın gelecektekı davranışları ve yaşam biçimi hakkında aydınlatıcı, oğutsel açıklama ve uyarüarda bulunarak; yansızlığı ve kararının sosyal doğruluğu konusunda bir yargı oluşmasına da çaba gosteriyor. Alman yargıcı, verdiği kararları izleme açısından gö= revler ve olanaklarla da donatılmıs: Yargıcın işi karar vermekle bitmıyor, duzen, yargıcı bu yolla da toplumsallaştırmış. Yargıcın, hapis cezası ertelenen sanığa saygm bir sivil toplum kuruluşuna akçalı (parasal) yardım yapma yetkisiyle donatilması da aynı amaca yönelmiş üginç bir yygulama. Avukatlık kurumu Avukatlık kurumunu yakından incelemek olanağım olmadı. Ancak avukatın istemesi durumunda dava dosyasımn burosuna posta ile gonderilmesini; vekâletnamelerin noter onayı olmadan kışüerce imzalaması; avukatın yargıcı telefonla arayarak sanığa uygulanmasını istedıği ceza yaptınmları hakkında açıklarrıada bulunmasıru; avukatların, çoğun, ortak avukatlrk bürosunda birlikte çaüstıklannı, tek başına çalışan avukatları beceri ve güvenlerinin tartışüdığını üginç buldum. Daha üginci, yargıç Sabina überel'in açüdaması; Targının etkinliği ve ba şarısı yargıç, savcı ve avukat üçlüsünün ortak çahşmasına bağlıdır; avukatlara dengeleri bozmadan güvenmek zorundayız..." Toplumsal yaşamda her gurı yerü sorunlar, olgular ve bilgiler gündemde; Alman yargı dü2enin de çozum bekleyerı sorunlarınrn olması doğal; yargıçlar hcr yerde insandır. 9 Bu duzenirı boyutları ve sorunları nelerdır Soruya sağlıklı, kapsamlı bir inceleme ve çalışma yapılmadan yanıt verilemez. Ancak yaptığım sınırlı inceleme büe " Almanya' da bireyler yargıçlara ve yargıya güveniyor" yorumunu yaptırmaya yetti. Ancak Almanya ikinci vatanımız diyen soydaşımızın "... ama benTürk yargısına guvenmiyorum" değer yargısını kınayabüır misiniz? 0, yaşayarak. izleyerek elde ettiği bügı ve deneyimlere dayanarak düşuncesini açıklıyordu Bu bilgüeı ve izlenimlerimden çıkan sonucu şöyle bağlayabilirim. Alman hukuk duzenı, yargıçların keyfüiğinden korkrnadan onlara özgürluk sorumluğu yukleyerek guven başta olmak üzre sorunlarını çozmuş; Unutmayalım; yargıç, kendısınde obnayanı başkasma veremez( 1). Şimdi sorabüirsiniz: Ülkemizde yargının durumu ne9 9 dir Almanya orrıeğini uygulayabilir mıyiz Bana aynlabüecek yerin sınırlannın sonurıa geldım, yanıtım gelecek yazımda. * Yargıtay Onursal Üyesi (l)Prof.H Okçesiz Yargıda Reform,..HFSA,4, sh;148 Mahkemesl son sdvunmasını açıklaması dışıııda, uynmsız herkes rahat bir konumda oturarak açıklamalarda bulunur. Mubaşir yok; yargıç, ses düzenıyle çağrı yapıyor. Duruşmada, herkesintiyatro salonundakı gıbı rahat oturması ve konuşmalann duzen içinde özgürce yapünıası "insana saygı büıncinın ve yar • gılama ozekiıün (kultur) urünu" olduğurıu duşünüyorum. iki yılda bir yükselme Yukselme iki yılda otomatık olarak gerçekleşıyor, not yok, müfettiş yaznağı, kuıul kararı yok; çünkü onlar yargıç Boşaları yerleıe atama, ısteyenler arasmda; istemi reddedilen yargıcın ilgili belge ınceleme ve yargıya başvurma hakkı var. Ancak gorevi üstlenenler, "yargı ve toplum onunde kötü bir durum sergılememek, yargı bağımsızlığı ınançlarıru tartışüıı duıuma getirmemek içın" yuksek ozen gostermek tedirler; yargı yolunu kullanma yok duzeyinde, Yargıç, yonetsel bir onay almaksızın düediği anda önlemıni alarak iznini kullanır; istedıği sağlık kuruluşuna gider, bır etkınliğe katüabilır "Değil karşılamak Adalet Bakanının 820/6 Orkestra düzeni gibi Bır orkestara şufi, ses, biçinı ve katılım açısından nasıl orkestra uyeleriyle birlikte estetik bır duygu ve görünüm yaratmayı amaçlıyoısa; ızlediğim Alman yargıçlarının da, "estetik bu duzen ve özgürlük içinde yarüaıın ve katüanların katkısını güçlendırerek, kolaylaştuarak gerçeğe ulaşmayı" amaçladığma tanık oldum Başka bır anlatımla,"ustun değerlere ulaşma içın sanığın, avukatnı ve tanıgın özgürlüğunu bır araç olarak kullanüdığına" Targüamanın carı daınarı olan yaşam olayını (ve olguları) doğru olarak anlama, değerlendırme"; "yargüamaya katüan ve izleyenler uzerınde doğru (adü) yargılama yapıldığı ınancını guncelleştirme" biçimcilikten uzakiaşüarak sağlan