Katalog

Politik Bilim Aykut Cöker ARGE'ye dayalı kamu tedarik politikası (3) ARCE'ye dayalı tedarikin dünyada en çok kullanıldığı alan savunma tedarikıdir. Butun ulkelerde savunma tedariki kamu alımlarının onemli bir yuzdesıni oluşturur. Soğuk Savaş sonrasında da bu gerçek değişmedi. Savunma tedarikinin bir başka çarpıa özelliği, serbest ticareti butun dunyada ekonomik bir norm olarak egemen kılmayı amaçlayan Dünya Ticaret Orgutu (WTO) Kuruluş Anlaşması ve Ekleri'nin kapsamı dışında bırakılmış olmasıdır. Diğer bir deyişle, savunma tedariki, kureselleşmenin bu temel belgesıyle perçinlenen, "ulusal sınırların serbest ticaretin onune çkardığı engelleri kaldırma" anlayışınm geçerli olmadığı bir alandır. Bu demektir ki, eğer istiyorsanız, savunma Ihalelerine milli ana yüklenicilerinizden (natıonal prime contractors) başkasını sokmayabilirsiniz. Hatırlanması gereken iki nokta daha var; bunlardan birincisi, savunma alanının en uç teknolojilerin geliştirildiği bir alan olma ozelliğını koruyor olmasıdır. Ikincisi de, savunma araştırmalarında çift amaçlılığın gozetılmesıdır. Yani, savunma amaayla kamu fonları kullanılarak geliştinlecek teknolofıler sivil amaçlarla da kullanılabilir olmalıdır. Bu ilke özellikle ABD'de ulusal bir politika olarak izlenmektedir. Boylece, milli ana yükleniciler, Federal Hukumet'in ARCE'ye dayalı milli savunma tedariki şemsıyesi altında ve kamu fonlannı kullanarak geliştirdikleri teknolojılerden sıvil kullanıma açık urün ve sistemler gelıştirmek için de yararlanabılmekte; ya da bu teknolojiler yine sivil amaçlarla kullanılmak uzere başka Amerıkan firmalarına transfer edilebilmektedir. Sonra da bu fırmalar, bu urün ve sistemleriyle, "kuresellesme" şemsıyesi altında gıderek serbestleştirilen dunya pazarlarına buyuk bir rahatlıkla çıkabilmektedirler. 'Internet'in, ABD'de askerî amaçlarla gelıştırılmış teknolojilere dayandığı ve Amerıkan Sanayıi'nin bu alandaki rekabet ustunluğu herkesçe bilinmektedir (Savunma tedariki konusunda, ülkemizdeki en kapsamlı ıncelemeleri yapan, E. Mu. Tuğg Aytekın Zıylan ve arkaKuresellesme rÜZdaşlarının çalışmalarına, adresi aşağıaârlanna da verılen sıteden ulaşabilirsiniz.) ARGE'ye dayalı kamu tedariki, fazlaca onceki iki yazımda da belirttiğim gıbi, dlâimiZ UİUSOİ yalnızca savunma alımlarında geçerli . . . olan bir araç değildir. OECD gibı ulusSdnayimiZin lararası bir kuruluş, 'ulkelerin inovasÇlkorlorim, bll yon yeteneğinın' ve 'yenı doğan pro r ü z g â r l a n e s t j r e n 7 duktıf hızmet sanayılerının [yazılım • sanayileri vb.]' geliştirilebilmesi için, Ülkeler KQaQf hükumetlere bu araa kullanmalarını kOTUVObİllTiek tavsiye etmektedir. KOBl'lerin sorunla, rının ve çozum yollannın görüşüldüğü ZOfUnOOyiZ Uluslararası Bologna Toplantısı (15 Haziran 2000) sonunda yayımlanan bildirgede de, bu tür ışletmelenn ARCE ve inovasyon yeteneklerinin artırılabilmesi için hükumetlerin yine aynı araçtan yararlanmaları gereği dile getirilmiştir. Bunlar, diğer ulkeler için kâğıt ustünde kalan tavsiyeler değildir. Müfıt Akyos'un dilimize aktardığı, TEKES (Finlandiya Ulusal Teknoloji Ajansı) tarafından hazırlanmış bir rapordan oğrendiğımize gore, Birleşik Krallık'ta yururluğe konan bir program çerçevesinde (Small Business Research Initiative), kuçuk firmalardan toplam 1 milyar £'e kadar, ARCE'ye dayalı kamu tedarikinde bulunularak, bu tedarik kapsamında, toplam SO milyon E'lik de araştırma yapmalarının sağlanması plânlanmıştır. ARCE'ye dayalı tedarik politikasının başarıya ulaşması için, bu politikanın, başka alanlarda alınacak önlemlerle de desteklenme5/ gerekir. TTCV ve TESİD Yönetim Kurullan Başkanı Dr. Flkret Yücel'in belirttiği gibi, "ithâl edilen pek çok enformasyon ya da telekomünikasyon ürünunde, Fınce, Flâmanca, Yunanca vb. dillerde kullanım kılavuzları bulunmasına karşın, bunların Türkçe'si bulunmamaktadır. Olanların da anlaşılması zordur. Dahası, yine bu tur ürünlerin pek çoğunda, bu ürunlere ait, ulkemizde kurulmuş bir bakımonarım zıncirı yoktur. Oysa, bütünleşmeye çalıştığımız AB'ye dahil herhangi bir ulkenin, bu tur urünlerin ithâline izin vermesi soz konusu değildir." Eğer bir yanda, ithalâtta, bu dereceye varan bir serbestlik ve surekli olarak sanayimiz aleyhıne işleyen böylesine bir haksız rekabet ortamı varsa, bu takdirde, ARCE'ye dayalı tedarik gibi ince düzenlemelerle ıığraşmak, elbette anlamsız olur. Yapılması gereken, şu kuresellesme rüzgârlanna biraz fazlaca kaptırdığımız ulusal çıkarlarımızı ve bu çerçevede sanayimizin çıkarlarını, bu ruzgârları estiren ülkeler kadar koruyabilmek (daha fazlası değil) ve gerekli onlemleri birbirini tamamlayan butun alanlarda almaktır. http://www.inovaiyon.org 821/6 Avrupa'da nanoteknoloji ve Tiirkiye'nin konumu â.Çerçeve Programı 6ÇP European NanoBussiness Association ENA (Avrupa NanoTicaret Birliği) bağlamında kendilerine ulaşan proje önerilerini tek tek inceleyerek, tematik alanlara ve kaynak ülkelere göre gruplandırdı. A vrupa Komısyonu, kendilerine ulaşan ük proje onerılerınm sonuçlarıru yayınladı Tematik onceUkler kapsamında Korrusyon'a gonderüen 11 600 projpmn dağılımı şoyle ( Bakmız şekıl 1) Proje onenlenmn yuzde 67 'sı genış kapsamlı Entegre Projeleı yuzde 33'u Mukemmellık Ağlan olarak surıulınuştur Proje gonderen kuruhüjlaı ın yuzde 46'sını akademık kuruluşldr, yuzde 32'sını araştırma şırketlerı ve yalruzca yuzde 14'unu Sdrıayı oluşturmaktadır Endustrıyel kaynaklı projeler Havacıhk/Uzay ve Ulaşım tematik oncelıklı alanlarını kapsamaktddır Projeleı yakkşık 50 ulkeden geldı Bunların yuzde 81 'ı AB'ne uye ulkeler, yuzde 12'sı aday ulkeler ve yuzde 6'sı uçuncu ulkeleıden gonderüdı Ş»kU 1: Avnıpa Komlıyonu'na ulaman pro)e önerilsrl (20 Mayn 2002 çağna üzarine hazırianan, 7 Haziran 20O2'de sonuçlanan projelen Küresel değlşlkllk ve eko sıstam %28 1 Qıda%» ENA raporu 20 Mart 2002 tarıhınde nanoteknoloji tematik alanı kdpsamındd başlayan ılgı bıldırımı çagrısı 7 Haziran 2002'de sona erdı Tekraılar elendıkten sonra elde kalan proje sayısı 1670 ıdı Bunların 914'u Erıtegıe Proje (yuzde 54 7), 622'sı ıse Mukemmelıyet Ağları (yuzde 37 3), 134'unun ıse statusu'saptanamadı Avrupa'da rıanoteknolojı alamnda bügı duzeyımn bolgeden bolgeye derın farkblıkldr gosterdıgıni ortaya çıkartan Avrupd NanoTıcaret Bırlıgı ENA 6ÇP baglamırıdd Avıupa Komısyonuna gonderüen ılgı bıldırımlerını mceledı ve hangı ulkelerin nanoteknoloji alanında daha et km olduğunu ortaya çıkarttı Bu sonuçlar şu uç başlık altında toplandbılıı 1) Oncelıklı tematik dları ıçeııgıne gore nanoteknoloji konusunda en etkın Avrupa ulkelen a) Yaşam bılımlen, genbılım ve saglık bıyoteknolojısı Isveç, Danımdrka, Belçıka Hollanda ve Ingıltere b) Bügı toplumu teknolojüerı Iskandınav ulkelen, Belçıka ve Ispanya c) Nanoteknolojüer, dkülı malzemeler ve yenı uretım sureçlerı Fınlandıya, Isveç, Belçıka, Hollanda ve Avusturya d )Havacılık ve uzay Isveç Belçıka, Fransa, Yuna mstan ve Ingıltere e) Gıda kalıtesı ve guvenlıgı Danımdrka, Belçika, Isveç Hollanda ve lngütere f) Surdurulebılır kalkınma, kuresel degışıklık ve ekosıstemler Isveç Norveç, Danımarka, Hollandd ve Avustuı ya g) Bügı toplumunda yuıttaşlık ve yonetım Belçıka, Avustuı ya, Fransa, Danımarka ve Hollanda 2) Akddemık duzeyde nanoteknolojıye duyuldn ügı çok yuksektır Bu ılgının tıcarı ürunlere donuşturulmesı AB'nin, hukumetlerın, ENA'nın ve benzeı ulusal kuruluş ların ortak ve eşgudumlu gayretlerı sonucu gerçekleştu ı lecektir 3) 6ÇP'nın başansı, ulusal hukumetlerın büımael araştırmalardan elde edüen sonuçları tıcarıleştırme konu sunda gerekli onlemleri alıp almadıklannd bagiı olacaktır Bu konudakı girışım ve üerlemeler soz konusu oldugunda Avrupa ulkelen çok buyuk çpşıtlüık gostenr 1670 adet nanoteknoloji ıçerıklı proje onerısınde Finlandiya, Isveç ve Belçıka'mn başı çekügı goruluyor Avrupa'nın toplam ışgucu gozonune almdıgında lskandınav ulkelerınin en fazla büım adamına sahıp olması bu so nucu açıklıyor Yalnızca Fırüandıya ele almdıgında bu sayı tum AB'nin iki katına eşdeğerdır (1000 çalışana 5 3 büım adamı) Irlandd ve Finlandiya son 5 yüda büım adamı sayısı artışı bakımından en yuksek ortalamaya sahiptır Türkiye ve nanoteknoloji Nanoteknoloji tematik alanmdakı projelerın gonde rüdığı ulkeler incelendıgınde Turkıye'nın sundugu projelerın toplamın yuzde 4'une tekabul ettıgı goruluyor Turkıye'nın 6ÇP'na sundugu nanoteknolojı ıçerıklı proje onerüerınde 2 tematik alanda sesını duyurdugunu goruyoruz Bu ıla alan Genbüim/Sağlık ıçın Biyoteknolojı ve Gıda Kaütesı/Guverüıgı'dır Genbüım ve biyoteknolojı ıçerıklı nanoteknoloji proje onerüerınin ülkelere gore da^ılımı şoyledıı (Bakınız şekıl 2) Gıda Kalıtesi ve Guvenlıgı ıçerıklı nanoteknoloji proje onerüerınin ülkelere gore dağhmı şoyledır (Bakınız şekü 3) Reyhan Oksay Kaynak. wwwndnoeurope org ve Cordıs Expressıon oflnterest Analysıs Report dosydsı ıçmdeh •inginere • Avuaturya • Norveç I ç o k Cum lltalya • Almanya I Fransa <Polanya I Ispanya I Irianda İFınlandlya P Yunanıstan I tavlçre mstan Belçika Şekil 2: Genbilım, sağlık biyoteknolo|isı tematik alanında nanoteknoloji ıçerıklı proje önerıleri (Kaynak tNAI Şekil 3: Gıda kalıtesı ve guvenlıgı tematik alanında nanoteknoloji içerikli proje önerllerı (Kaynak. ENA) N f .foaşına düaan pro|« j N|l baftıuı d0f«n pro)e 0.002 0.004 0.006 0 008 0 01 0 012 0.014 0.016 ) 0 05 0 20 0 25 0 30