Katalog

ZUmrütten Akisler RNAının faıeleımakuo>ı bobrek dalak karacığeı ve pankreaslarındakı genlerını engelledıgını belırle dı Şırkptlerın ve labouıtuvaılaım yundemlennın ust "ualaıuıa RNAı yı yerlpştırmelerı artık şaşılan bıı duı uırı değü Lewıs RNAı hakkında olmayan bırçok toplantıya katüdım Arıcak konu en son dalakada qurıdemp ahnıyor dıyor Bırçok alaııdd nidlı Mkıntı yaşansa büe bu ytru ve cesur gırışımp para yagıyor Shaıp Tufachl Phıllıp Zamore ve MITden David Bartel RNAı tedavıleıı gelıştıren Alnylam adlı bır 9iıktl kurmaya hazırlanıyor Şırket şımdıden 15 mıl yon dolar toplarken Mırus da RNAı ardştırmaları ıçın müyonlaıca dolar buldu Potansıyel yatınmcüdiı eüoleyen yalnızca bu yenı bulgular deqıl RNAı kokten bır tedavı ıçın umut yaratan RNA ya dayalı ılk teknolojı degıl ancak on c e b yontemlerden bırçok usrun yanları var Sadece bırkaç yıl once bıyologlar rnRNA ya bağlanarak ışlevını durduıan aııcak RNAı yı başlatmayan tek saı mallı RNA yı tartışıyordu Aynı anda dıger araştırma cıldisa hedeflerı kendı başına parçalayan katalızor RNA lar kullandılar Ancak her üa yontem de tokez ledı çunku her ıkı yontem de hucrenın bıyokımyası nı engelleyerek çalışıyordu RNAı i£>e dığer teknolo jılere gore daha kesın bır yontem Bu yontemde hucrenın tum hurresel aktıvıtelerını duıdurmak yerıne hucrenın kendı bıyolojısı hedeflcnıyor Ote yarıdan RNAı ılaçla nnın hastaya nasü ve ne sıklıktd veı ıleceğı araştır maları devam edıyor Mark Kay ve Lewis ın ekıplerı sıRNAyı yukse basınçlı ığne kullanarak fare dokularma gonderdı ancak eüa 3 gun sonra azalmdya başladı Her ıkı araştırmacı da ınsan vu cudunun çok buyuk ol duğunu belırterek bu yontemın ışe yaramaya cağına ınamyor Gonderme ışlemı nın yanı sıra RNA bagışıklık tepkısı de çok onemlı RNAı bıtkılerde hucreden hucreye sıçra yarak bıtkı dokusunun 30 santımetre ıçıne ışleyebı lır Solucanlardaysa RNAı tepkılen anneden yavru suna büe aktarılabılır RNAı nın ınsan dokularında da bu şekılde yayılması hdlınde terapatık açıdan olum lu sonuçlaı verır ancak kontrol edümesı daha zorla şabılır Bır başka sınırlama da RNAı nın her dokuda anı sonucu vtınıeyebüerpcjı İIIV gıbı vımsler çok hızlı degışebıldıkİPrınden sıRNA üaçlaıından korun mak ıçın DNAldiını deqıştırpbılırler Bıtkıler ve sı neklerdekı bazı vırusler şımdıden RNAı ye karşı savunmalaıını degıştırdüer devıırrı nıtelıgındekı degışım yalnızca t±>bı etkıle mekle kalmadı bıyolojıye bakış açımızı da tamamen degıştırdı RNA bağışıklık sıstemının ısgalcüerı kovmak ve genetık parazıtlerı yok etmek dışında onemlı gorevlerı daha var Hucre ıçındekı normal gpnlerm kontrolunde de onemlı bır rol oynayan RNA nın tum hayvanların vo bıtküeıın gelışunınde dp hayatı etkısı vardır Bunun en lyı ornegı İPt 7 adlı bır gendır Ilk olarak C eleganslarda goıulen bu gen daha sonra sınekleıde ve ınsanlar da bulundu İjet 7 genmdekı herhangı bır mutasyon solucanm gelışımınde bır bozuklukyaıatıı Bır protern kodlamayan bu gen 70 harflı bır RNA molekulu oluşturur Bu molekul daha sonra kendı uzerıne katlanarak çıft sarmailı bır mole kule donuşur T\ıschl ve Zamore mıcroRNA lar yaratan bu ışlemde DICER ın etkılı oldugunu saptadı Bu mıcroRNA lar sıRNA dan farklı olarak mRNA ya bağlanırlar ancak mRNA ya bır zarar vprme/ler Yalnız ca hucredekı proteın merkezlerının mesajı okumd larını ve proteın uretmelerıru engellıyor 1 um bunlar RNAı nın farklı gorevler yapmak ıçın farklı RNA lar tarafından program lanabılen kompleks bır mekanızma ol duğunu gosterıyor Let 7 bulundugun da bu genın sarmal RNA ları kodlayan bırkaç ılgınç gen den bırı olduğu du iınuldu Ancak aıaştırmacılar geçen yıl ınsanlar da dahıl çok sayıda or ganızmanın mıcroR NAları yaratan yuzlerce gene sahıp olabüecegını belırledı Bıyolojık ınamşları tersıne çevırecek bır başka goruşse RNA nın sonunda DNA nın gorevmı de elınden alabıleceğı olasılığı Ornegın bıtküerde RNA bağı şıklık sıstemı genle n mRNA uretme aşamasma büe gel meden tamamen durdurabüır Mayalar uzerınde yapüan araştırmalar da DICLR ve RNAı mekanızmasmın sentromerlerın şekülendıı ürnesıne yardımcı olduklan behrlendı Bu nun tum orgamzmalar ıçın gerçek olması durumun da RNAı kıomo/orrüarın ve bıyolojının merkezıne yerleşebüır Bırçok uzman RNAı nın keşfının temehnde ya tdiı tum bıyokımyasal ve gpnetık tcknıkleıın 25 yüdır varolduguna dückat çekıyorlar Bıyolojinın bu onemlı oyuncusunun bu kadar geç bulunmdsımn neden lerıyse çok Bazı uzmanlar molekuler bıyolojı onun dekı dogmdların RNA nın bügı alaşını etküeme de recesımn anlaşümdbirıı engelledııŞıne manıyor sıR NA ların çok kuçuk olmaları da analızden kaçınmaya neden oldu Sharp RNAldr bu kadar kuçuk olunca ınsanlar onları yok saydı dıyor Ote yandan Sharp RNAı nın fark edümesının bu kadar geç olmasının asü nedenı olarak hıç kımsenın konuyu derırüemesıne araştırmamış olmasını gosterıyor Mantık hucrelerın bıyolojısı hakkmda her şeyı büdığımız uzerıne kuruluydu Oysa tum oy ku büımde anlamadıgımız ve hatta bılmedıgırnız bırçok şeyın varoldugu uzerıne kurulmaüdır 14 Eylul 2002 New Scıenüst Çevırı Bılge Eser A.M. Celal Şengor Sayın Şükrü Sina Cürel ve Alfred Nobel Polıtıkayla ılgılenmeyen bın olarak sabık Dışışlen Bakanımız Sayın Şukru Sina Cürel Beyefendi'nın polıtık fıkırlen hakkmda yazı yazmak bana duşmez Ama bu fıkırlerını beyan ederken bılım adamlarına dıl uzatırsa, bu konuda fıkır beyan edebılırım Hele hele, tamamen ınsansever bır goruşle, ınsanlığa faydalı olmuş kışılerın odullendınlmesı arzusunu sankı utanılması gereken bır şeymış gıbı sunmağa kalkarsa, bu ustelık bır zaruret olur Sayın Curel bakın Nobel odulune adını veren buyuk kımya muhendısı ve mucıt Alfred Nobet'ı nasıl sunuyor Cumhurıyet gazetesındekı 4 Aralık tarıhlı ılk koşe yazısında "Nobel odulu, dınamıt ve otekı patbyıaları gelıştırıp, once kendı kardeşının, sonra da savaşlarda on bınlerın oiumune teknolo/ı hazırlayan, ayrıca Kafkaslar'da başkalannın petrolunu, doğal kaynaklannı nıce ucuz emek ve hayata mal eden Alfred Bemhard Nobel ve aılesının "vıcdan yıkama" aracından başka bırşey değıldır" Nobel'ın kım oldugunu bılmesem, elı kanlı bır kardeş kaatılınden, azılı bır toplum duşmanından bahsedıldığını sanacağım Bu mantığa gore, Eınsteın, Nıels Bohr, VVerner Heısenberg, Otto Hahn, Rıchard Feynman her bırı bırer canavar Oyle ya, hepsının atom bombasının ıcadında onemlı rollen var Hattâ Eınsteın, atom bombası yapılsın dıye Roosevelt 'e mektup yazan kışıi Ben kendımden bıle şuphe ettım Değıl mı kı /eologum Atom bombasını çalıştıran uranyumu bulan /eologlar olduğu gıbı, onu taşıyan uçağın alumınyumunu da, petrolunu de bulan bızlerız Sayın Curel belH ^ H ^ ^ H ^ kı hepımızın ınsanlık suçuyla hemen mahkemelere verılmemızı arzuluyordur Nobel mi vicdanını temizlemeli, yoksa uygarlığı omuzlarmda taşıyanlara dil uzatanlar mı? RNA'nın farklı görevleri RNAı mekanızmasını çok da fazla zorlamamak gerekır çunku vıruslerle baş etmenın yanmda farklı gorevlerı de olabüır Genetık yapı ıçınde transpozon adlı bır yerden bıı yere geçerek genlere zarar veren parçalayıcı DNA parçaları bulunur RNAı bu DNA parçalarmı basküar Ornegın solucanlarda RNAı mekanızmasında çıkacak herhangı bır aksakhk transpozonlarm hareket geçmelermı sağlar RNAı yı yalnı?ca vıruslerle mucadele ıçın kullanırsak vucudumuz genetık parazıtlerın zararlanna açık olacaktır Tum bu uyarılara karşın yenı bulunan hucresel savunma sıstemı yıllardır en fazla umut veren terapatık üerlemedır Ayrıca RNAı nın ateşledığı bu Bır de gerçek Alfred Nobel'e bakalım Bntannıca gıbı sayın sabık bakanımızın kolayca enşebıleceğı bır kaynak bakın ne ozellıklerını kaydedıyor Nobel'ın (benım Nobel'le tanışıklığım çok daha genış bır temele oturur, çocukken okuduklanml dısında 1984 'te Sovyetler Bırlığı'nın ve bılhassa Kafkaslann jeolojisıyle ılgılenmemle başlari) Henuz 16 yaşındayken Ingılızce, Almanca, Rusça ve Isveççe'yı fasıh konuşan bır çocuk Ozel olarak eğıtım gormuş, ayrıca Fransa ve A B D 'de eğıtımını gelıstırmış 1859'a kadar babasının firmasında çalışmıs Fırma ıflas edınce sıvı nıtroglısenn ımal eden bır fabrıka kurmuş Kardeşı Emıl'ın 1864'dekı olumu bır ışkazası sonucu Isveç Hukumetı bu kazadan sonra, tehlıkelı olduğu gerekçesıyle fabrıkasını kapatmış Bunun uzenne Nobel, tehlıkesız bır kuru patlayıa olan dınamıtı ıcad etmış Daha pek çok patlayıa ve detonator ıcad eden Nobel'ın kesıflerı Ingılterede ve A B D 'de patent kazanmış Bupatlayıcılar sayesınde onceden uzun zamanave pek çok ısçı yaşamınamal olan buyuk kazı ışlerı kısa zamanda ve daha emın bır şe kılde yapılır oldu Tuneller, yol guzergahları, temeller, lâv bara/lan ve daha neler neler Nobel'ın bır umıdı de, bu patlayıcıların ınsanlan ur kuterek savaşlara engel olacağı ıdı Nobel'ın umıdını kendı keşfı gerçekleştıremedı, ama kısa bır sure sonra çok daha guçlu bır patlayıo olan atom bombası gerçekleştırdı Atom bombası ve onu ızleyen tahrıp gucu daha buyuk nukleer bombalar, eskıden kolayca mılyonları cephelere surerek merhametsızce erıten hukumetlerı korkuttuğu ıçın, buyuk çapta savaşlar en azından şımdılık yok Yanı Eınsteın'ın ruyası kısmen de olsa gerçekleştı Şaır de olan Alfred Nobel bır pasıfıst, yanı barışsever olarak un yapmıştı Insanlar hakkmda tyımser değıldı ama Insanların kendılerıne kotuluk yapmaktakı maharetlen onu urkutup uzuyordu Bu onu ınsanlığın yaranna çalışanlan odullendırmek fıkrıne goturdu ve Nobel Odullen doğdu Nobel'ın vasıyetı odulun fızık, kımya, fızyolo/ı veya tıp, edebıyat ve barış dallannda "blr onceki yılda ınsanlığa en buyuk faydayı yapmış kişllere verilmesinl" ongoruyordu Nobel'ın vıcdanının temızlenmesı gerektığmı sanmıyorum O ınsanlığın ufkunu yenı buluşlarla açan, ınsan yaşamını yenı ıcatlanyla zengmleştınp kolaylaştıran bırdâhıydı Vicdanını temızlemesı gerekenler, onun ıcadını kotu yolda kullananlaıia, yaşamını ınsan bılgısıne ve anlayışına yenılık katan, uygarlığı omuzbnnda taşıyan bılgın ve muatlere dıl uzatanlardır. 821/5