Katalog

Cönülden Bilime Ahmet Inam Bir şifa olarak bilgi "Epıstemiyatri kliniğinen geliyorum. Hastalarımın sayısı giderek artıyor. Öğle ağır vakalarla karsılaşıyorum ki, işim giderek zorlaşıyor: Epistemiyatrik bozuktuklann azaldığı bir dünya düşlüyor; o zaman ben epistemiyatrist olarak, mesleğimi bırakır; şiir yazmaya başlarım, artık insanın bilgisiyle nasıl mutlu olabileceğini araştırırım." Bu sözleri düşlerimdeki bir epistemiyatrist soylüyor. Epistemıyatnnın yeterince ayırdına varamadı, dunya. Bilgi sağlığı anlammda kullanıyonım bu sozu, bir suredır. Yalnız tıbbın tekelınde olan bir arastırma alanı değil: Ruhbilimin, ruhsal toplum bilimin, insan bilimlerinin uğrası alanı. Felsefenin de ilgisi içinde. NÖrolojinin, biyobjinin de sorgulayacağı sorunlan içeriyor. Sağlığımızı bozan bilgıyle ıliskilerımizi inceliyor, epistemiyatri. Bilgi, kendi basına "zararlı", "sağlık bozucu" değildir. Insanlığı yoketmeye yönelik, tüm yüksek ınsanlık değerlerini aşağıtayan bılgiler bile, onlarla "uygun" ilişkiye geçildiğinde, insana zarar vermezler. Bilgi ağacınm yasak meyvesini yediği için cennetten kovulan insan, yüzyıllardır geleneğinde taşıdığı bu görüsuyle "bılgı'den korkabiliyor, kredisine "zararlı olduğunu", onu "günaha sokabileceğini" düsündüğü bazı bilgilerden ürküyor. Günlük yaşamda bile "bunları öğrenirsem ablakım bozulur, dengem elden gıder" giden diyen insanlara rastlamıyor muyuz? "Çağımız bilgi çağıdır, bilgilenin" diyerek, bilgilenmeye karsı bizi yönlendirmeye çalısanlar, sürekli bilgi bombardımanı altındaki insanlarm, bilgi karsısında nasıl sağlıklı kalacağı konusunda yeterince duyarlılığa sahip midir? Kitap okumayı, bilgi edinmeyi surekli olarak teşvik edenler, "hangi kitabı, nasıl okuyacağız?", "hangi bilgiyi nasıl edineceğiz?" sorularının onemini görebiliyorlar mı? Evet, hiçbir bilgi kendi başına zararlı değildir bilgili olmak da olumlu bir insan özelliğidir. Ama nasıl olacak da, bilgi, bizi insan gibi insan edecek? Sağlıklı bir insan olmamıza nasıl katkıda bulunacak? Nasıl bir bilgiyie bilgi sağlığımızı koruyacağız? <Lnrnl m Iro A' Öğrendiğim zaman hayatla ilifkimi ioraıım Kenaıo(umlu yönde ge/,j(,re(,ı7ece$;m, arençli, sabırlı, mutlu olabıleceğim, karsılaştığım sorunların yılmadan üstesinden gelmeye çalışabileceğım bilgiler, doğrusu, bilgilerle olan ılişkilerim nasıl olacak? O kadar kitabı neden okuyorum, okuyacağım? Bu kadar bilgiyi neden edineceğim? Diploma almak, "akıllı" ya da "bilgili"görünmek için mı? Para kazanmak, meslek sahibı olmak için mi yalnızca! Bilgiye bilinçsiz teslimiyetimiz, değerlerden, ınsanlık adına anlamlı amaçlardan yoksu bilgi oburluğumuz, bizi bu dünyada, hem birey hem de toplum olarak bilgiye bilgi katan insanlar, haline gelmemizde önemli engeller değil mi? Bulduğumuz her kitabı okumanın, bilgilerimizi eleştirmeden, irdelemeden, onlara seçenekler sunmaya çalısmadan yaşamanın neresi aydın olmalıdır? Bilgi sağlığı bozuk insanlarm giderek çoğaldığı bir çağdayız. Bilgi sağlığı bozuk insanlar, kolayca aldatılabilir, yonlendirilip, etki altında bırakılabilir. Bilgi sağlığı bozuk insanlar, bilgiyie mutsuz, bilgiyie kaygılı, bilgiyie yılgın, çökkün, sabırsız, sinirli, kıskanç, kaiası karısık, bilgiyie zayıf iradeli, bilgiyie mızmız insanlardır. Elbette bilgiyie kibirli, bilgiyie kasıntılı, kendini beğenmiş, edepsiz, ölçüsüz, dengesiz, bilgıyle kaba, küçümseylci insanlar da vardır, "epistemiyoz"lar ("Psikoz" ya da nevroz gibi!) arasında. Öğretmenler, eğiticiler çok dikkatli olmalılar. Papağanlara, bilgiyi körü körüne öğrenıp, soru soramayan, eleştiremeyen, yorumlayamayanlara başanlı öğrenci dememeliler. Yoksa, bilgisini sırtmda ağır bir yük olarak tasıyan, bilgi eniyisi, bilgi tazısı bilgi sağlığı bozuk insanlara kalır dünya. Böyle bir dünyada hayat su ya da bu biçimde sürebilir. Ama, böyle bir dünyada yaşama niteliği düşmü}; bilgiler ufkumuzu açacak, bizi insan kılacak canlılıktan, heyecandan, yaratıcılıktan uzak olacaktır. İnsan sağlığınm, yalnızca bedensel, yalnızca duygusal, düsünsel olduğunu sanmak bir yanılgıdır. Bilgilerimizle girdiğimiz iliskiler de bizi hasta edebilir. Kafamızı "duzlestirip", yargı gücümüzü kısıtlayabilir. İnsan bilgi edine edine yobazlasıp, bilgi edine edine cahilleşebilir. Soralım kendimize her sabah: "Ben bugün, bilgi sağlığım için neyaptım?" . ,„ I71İZ6 hiir Süboh: 'Amerika örnek ülke | değil, Bush çok sıradanf Amerikan toplumunun yozlaşmasından ve Başkan Bush'un zayıflıklanndan yakınan Amerikalı sosyolog Richard Sennett, Avrupa toplumunu iyi bir örnek olarak gösteriyor. Spiegel'de yayımlanan bu ilginç söyleşiyi özetle sunuyoruz: *dekadanhğını''(çöküfUnü) teımil edlyor "Ben bugün, bilgi sağlığım için ne yaptım?" Sn.Sennet, son kitabmuda insanlarm yöneümdeki dan yana. kişilere inandıklanndan söz ediyorsunuz. Peki Amerika• Uzucu bir durum bu Tum tşçı Partisını dağıtabilır Bellılar George W.Busch 'a güveniyorlar mı? kı de Blaır bıraz fazla hırsh ya da IRA saldırüarına karşı verılen Ekonomı konusunda guvendıklerıru sanmıyorum Bu savaşımı hatırhyordur Ve Blaır, Irak savaşıyla her şeyın duzelkonuda sıyasetçüere guvenen çok az Amerıkahlar Bush'un bameyecegını kavramıs degü henuz Bundan sonra Iran var. Bush basını konjonkturun gerılemesı yuzunden duşurduler Oğluna hukumeü savaşlar sayesınde ayakta duruyor Ve bu durum ulda guvendıklerı yok, Amerıkahlar sadece Amerikan ulusunun keyı zehırhyor Şu anda yıgınla Amenkan gencı ulkeyı terk edıgucune ınanıyorlar Bu guven sarsıldıgı taktırde yonelım soruyor ve bu bıraz sanatçüarın ve ekonomıstlerın ulkede rahatsız nu doğmakta Amerıkalılann akülarında "bız galıbız" duşunceolduklan yırmıh yüları hatırlatmakta sı yatmakta insanlar kendılerını yenılmez olarak goruyorlar Bu kaçışlar naaıl durduruldu o tarihte? Her şeyın çokebıleceğı gerçegını Amerıkahlar sadece tarıhten • Bunu soylemek çok zor Bıraz Nazüerın guçlenmesı sabıhyorlar, kısısel olarak yaşarnamışlar Mesela 11 Eylul gibi yesınde Amerıka, goçmen ulkesı hahne gelınce durum duzelolaylara hazırlıkh degıller henuz Irak savaşıyla yaralanabihr dı Yoksa Amerika, yaratıcı insanlarm enınde sonunda ulkeyı olabılecegimız unutturulmayd çahşılmakta Psıkolojık bir anbu terk etuklen Avustralya'ya benzeyebılırdı Nazı yonetımınden Yenılebüır olmayı ogıenmek şok etkısı yapabıhr sonra sadece yoksuüar değü yaratıcı ve başarıh insanlar da geldi Amerıka'ya ve New York goçmenler sayesınde Duıı PeJtı ama Amerikalılar özellikle de son saldından ya'nın muzık merkezi haline geldı sonra, dünyada yalnız olmadıklannı ve Afganistan gibi ülkelerin de varlığım kavramadüar mı? • Amerikan yazan olmamza rağmen kitaplannıı ön• Afganistan hakkında ogrenılenler çoktan unutuldu büe ce Avrupa'da çıkıyor. Bu bir rastlantı mı? 11 Eylul'den sonra hep o bıldık soru soruldu Bızden neden Evet, ama yermde bu lastlanü Amerıkahyım ve Amerinefret edıyorlar' Ama soru yanıtlanmaya başlandıgında kknse ka ıçın yazıyorum ama okurumu bırkaç yüdan bu yana Avrudınlemedi Amerıkahlar, Avrupahların şu sıralar Amerikan popa'da buluyorum Zamanımın çogunu Londra da geçırıyorum lıtıkasına gosterdıklerı tepkırun büe farkında degıller Bu duve orada ders verıyorum lum onlara ulaşmıyor Onlar sadece Bush, Cheney veya Rums Bu durum sizi üzüyor mu? feld'ı qoruyorlar AvTupahlar son yülarda Amerrka'nın kolonı• Kesinlıkle hayır Londra'da yaşamayı daha çok sevıyosıymış gıbı davrandılar. Oysa Avrupa guçlu ama bunu gostererum New York artık benım kentım degıl 6O'lı yıüarda muzık mıyor Dısarıdan baktıgım zaman ABD'yı ornek almak gıbı bir ogrencisi olarak kentte geldıgımde her şey çok guzeldı New duşunce geçmıyor akhmdan Schroder ve Fıscher guven verı York o zamanlar bir kultur kentıydı ve sanatçılar merkezde ya yor Bu yeru bir Alman duyarlıhgı şayabıüyordu, her şey para demek değüdı Bugun burada ure• Almanlar Nevr York'un tılenden çok kultur satıhyor Kent turıstık bir sahne hahne geldı yeni bir başlangıcm merkezi Bellı kahplar var, bunlar asla degışmiyor Çunku turıst hayal kıolduğuna da inanıyorlar ama. rıkhgına ugramak istemez • Evet, New York hak Son kitabmızm adı "Eşitsizlikler devrinde itibar". Nevr York esitkmdakı bu romantık bakış Richard Sennett: sizlikler kenti mi? açısı ınanılmaz Fakat bu Amerika'nın en önemli kul• Evet, ama artık bu eşıtsızlıgı gorebir yerde New York'un bir tur eleştirmenlerinden biri. mıyorsunuz Çunku yoksullar kueuk çok açıdan kendi ulkele59 yasındakı sosyolog yetkentlere taşındüar New York bir rınden çok daha fazla çamisli yıllardan bu yana goçmen kentıydı Onlar kentın gomura battıgını gösteriyor aralannda "Mahremiyetin Çoküşü" ve "f wiı k ln .an Yenı Kapitalizm Kültürü" gibi eser runtusunu degıştirdıler ve surulduIngüızlerın tavrını daha lerin bulunduğu çok sayıda bestseller sahibi. Sennett kitap ler Hıç kımse onları gormek ıstemı sağlıklı buluyorum ben larında Amerikan toplumunu, ış dünyasını ve küreselleşyor BuNew York'un global başkente Her şeyın duzelecegıne menin bireyler üzerindeki etkilenni ele almakta. New York donuşumun bir bolumu sadece kdptırmıyorlar kendılermı Universıtesı ve Londra Ekonomi Okulu'nda eğitim veren Sen Merkezi smırlar çızılıyor ve bu bolInsana her şeyın gelıp geçnett'in son kitabı "Esitsizlikler Devnnde Itıbar" ("Respekt im gelerde koklu bir temızhk soz konutıgi hıssını verıyorlar Zeitalter der Ungleıchheit") kısa süre önce Berlin Yayınevi su 42.cadde 20yılonce çokkozmo Fakat tngiliz baştarafından yayımlandı. polıt bir caddeydı Bugun artık sterıbakanı da Irak savaşın 821/2