Katalog

lılıklann sırrı çözüldü A DERI çerir. 0 vltaminl üretlml tetlklerken, çar. Melmosltler tarafmdan üretllen ırcalanmalanna karjı dertyi korur. •nlktarda morötesl ışınlan almak \Atmosferdeki ozon katmanı morötesl ışınlan bloke eder. len araştırmalaı D vıtamınının gelışım ve ba ğışıklık açısmdan taşıdığı onemı daha da pe kışüıdı Holick ckıbı tum guneş ışınldrının D vıtamını urptımme olanak tdnıyacak yeterlıkto olrnddıqmı da ortaya koydu Üç farklı bölge Morott cpidermhe nufuı ederek melanoitt lerln melanln plgmentlerlnl uretmeiini sağlar. Bunlar melanozom denllen yapılar Içlnde saklıdır Melonoıomlar kerathnoiitler tarafmdan i tılmarak, nükleer baflık yoluyla DNA'lan korunur Bunu ızleyen drdştırmalar sonucunda D vıtamını dçısınddn yerkuro yuzeyının tropıkal subtropıkal ve ılıman VP kutup bolqelerı ol mdk uzerp uç farklı kuşaqa bolunebılecegıne tanık olundu Bu kuşakların ılkındp karşı karşı ya kalınan UVB mıkian yıl boyunca D vıtammı urptımınp olanak taniyai.dk duzcydeydı Ikıncı bolgede yılda en az bır ly UVB mıkiarı yeteı sız olurken uçunru bolqede bu yeteısulık ne redpysp yıl boyunca ^uıuyoıdu Bu da tıopıkal bolgelerde yaşayan yeılı halkın nedon koyıı renk bu tene subtıopıkal ve ılıman bolgeleıdekı halkın daha açık tpne bdlup olduklaıuıı kutuplara doöru gıdüdıkçe derı rengının neden qıderek açıldığırıı yuzlei onune serıyoıdu lerın durumunda oldugu yıbı D vıtamını açı sından son dcrece zengın besmlerı elde etme yetonegıne de sahıptıler Bu ıkı etmenın derı rengının pvrım huı ve derecesı uzerınde onemlı bu etkısı vaıdı Afrıka çevresel ozellıklerı açısından farklılıklar sergüeyen bu anakaradır Afrıka'nuı ekvator kuşagı dışında yaşayan çağdaş ınsanların ılk goç devmımleıı quney Afııka ya oldu Bu ılk yerleşımcüerın soyundan gelen kımı topluluklara Guney Afrıka da gunumu/de de rastlanmaktadır ve bu kışılerın derılerı ekvator kuşagmda yaşayan Afnkalüarın derıle ıınden çok daha açık renktedır Bu da anaka ranın guney ucundd UV ışınımının daha duşuk olmasıyld üıntüı uyumun açık bır gostprgesıdu kımı hastdlıklaı ın oı taya çıktığına ya da yenı den hoıtladığına tanık olunuyor Bu hastdlıklardan bır tanesı ozellıkle açık tenlı kışılerde gorulen den kanserı Bır başkası da esmer tenlı kışılerde gorulen ve D vıtamını eksıklığm den ortaya çıkan laşıfızm Pekı bu hastalıklar neden yenıden goruluyor'' Insanlar UV ışınımının bellı ozellıkleı sergıledığı bır yerden farklı ozellıklere sahıp başka bıı bolgeye goç edeılerken dırımsel ve kulturel değışımlere aynı hızla aydk uyduid madılar Florıda ya da Kuzey Avustralya gunp şmın keyfını çıkartan Kuzey Avrupa kokenlı açık tenlı ınsanlar bunun bedelıru deı uım vak tmderı once yaşlanması ve derı kanserı gıbı olumsuzluklarla oderler Bu arada tolık asıt eksıklığının yarartıqı yaşdrrısdl olumsuzluklar da cabasıdır T^m tersme şımdı Kuzey Bntanya Kuzey Avrupa ve Kuzeydoğu A B D de yaşayan Guney Asya ve Afııka kokenlı kara derüı ınsanlar ıse UV ışını VP D vıtamını eksıklı<5mden kaynaklanan raşıtızm ve benzen hastalıklar dan bolca nasıplerını alırlar Derı ıenqının za man ıçınde ınsanlarm goç ettıklerı farklı orlamlaıa uyum sağlama yetenegı ten ren gmın yaşamın sur durulmesı açısın dan can alıcı bır onem taşıdığını açıkça gozler onune serıyoı Afrika'daki farklılıklar Gelqelelrrn Guney Afrıka nm her yerın de derı rengı aynı degıldır Gunumuzde Gu ney Afrıka da yaşayan ve Bantu dılını konuşan halkm ten rengı Khoısan halkından çok ddha koyudur Khoısan halkı ıle Bantu düuıı konuşan Zulu halkı ara suıdakı renk farkı ınsanların bellı bır bol gede ne kadar suredır yaşıyoı olmalaı ı nın bu konuda bellı brr onem tdşıdıqını orta ya koyuyor Kulturel davıanışlar da ınsanların derı rengını buyuk olçude eüale mışolabılır Bu etkıye Kızıl Denız ın dogu ve batı kıyılannda yaşayan yerlı halklarda tanık olunabı lrr Bunaltıcı sı cak ve yoğun U\ ıvıııııımıa uyumun kusursuz bır ornegını seıgıleyen Batı kıyısındakı çok koyu renk tenlı ınce bedenlı uzun bdtaklı halkm bu topraklar uzerınde 6000 yıldır yaşa dıkları sanüıyor Buna karşılıl tdiun ve çıftçılıkle geçınen doö;u kıyısmdakı Avrupa kokenlı çağdaş Arap halkının buralarda anrak ^O O yıldır bdiındık ÎO ları ve neredeyse tumden kulturel etmenlere bağlı brr değışrmden geçerek kalın koruyucu gıysılere bunınduklerı ve taşınır çadırlaıda yaşadıklan bıluuyoı Kısaca belııtmek gerekırse bıı halkın bellı bır yere goç etmesı uzeruıden geçen sure ne denlı kısa olursa geçırdığı kultuıel evrırn de dırmısel evrımın tersıne o denlı etkılı oluyor MELANOSİT Bir aykırı durum Araştırmadan elde edılen en ılgınç bul qular ıse bu oı rıeğe pek uymayan gruplardan elde edüenlerdı Bunlara bır ornek Alaska ve kuzpy Kanadada yaşayan Inuıtlerdı (Eskımo lar) Bu halkın derı rengı yaşadıklan enleme gore daha koyuydu Bu durum ya soz konusu halkın o bolqeye ydklaşık 5000 yıl once gelıneleıınden ya da D vıtamını açısındarı bu haylı zengın yıyeceklerle boblenmelerınden kayridklanıyoı olabüııdı Ozellıkle balık VP denız memelılennın bol mıktarda D vıtamını ıçermesı bu kışılerın daha koyu renk bıı tene salııp olrridlaıına olanak tanıyoıdu D vıtamını oluşumuyla ılqıh ıncelemeleı dprının rerıgı konusunda bır başka ozellıgı de ortaya çıkaı ttı Buna gore tum dunyada kadm lar erkeklere kıyasla daha açık lenlıydıleı Bı lım ınsanldrı soz konusu olgunun dogal ayıkla mayla üıntüı olduguna erkeklerın daha açık derılı kadınları yegledıkleı me dıkkat çckıyor lardı Ancdk araştıiTnalar dogal ayıklamanın tek etmen olmadıgını kadınların uretken ol dukları surece ozellıkle de gebelık ve emzır me donemlerınde çok daha fazla kalsıyuma gereksınım duyduklarını buna bağlı olardk da D vıtamını uretırnıne olanak tanıyacak mıktar da UVB almal \n amacıyla derı renklerının da ha açık olduqunu ortaya koyuyoıdu JlJ Melanozom Nükleer baflık DNA KERATİNOSİ ı UVB ifinları in D'ye ira böbrekler ılne Bilim k e ndi ni düzeltiyor Ne var kı soz ko nusu uyumun doğdsındakı değışkenlık ınsan toplulukları arasındakı evı ımsel ılışkıle rın belırlenmesınde bu ozellıcjı ya rarsız kılıyor Batılı bılmı ınsanları oncelerı farklı ırklan sıruflandırmak amacıyla derı rengınden yararlanıyorlardı ama bılımın guzellığı kendı ydnlışlannı duzeltmesınden ve duzelte bılmesınden kaynaklanıyor Insanlarda derı rengının evrımıylo ılgılı olarak elde edılen son bılgıler derı rpngındekı değışımlprın tıpkı otekı bedensel ozellıkle rımız gıbı doğal ayıkldmaya bağlı olarak yaşdndn çevreye uyum surecınm bır sonucu olduğunu ortaya koyuyor Lskılere dayalı bılım sel yanlışldrın buaktıcji ızlerın tumden süırup ınsanoğlunun kokenı ve çeşıtlüıgıyle ılgılı çok daha kapsamlı bır dnlayısın egemen olacağı gunlerı dort gozle beklıyoruz Derı rengınd e b farklılıklar ınsanoğlunun bır tur olarak evrımının en belııguı ozellıgı olatak goklere çıkaı tılsa yeı ıdır Rıta Urgan */ •ıkmaya bcişladıklannda yıl boyunra daha pıneş ışıgı alan ortamlarla karşüdştılaı Bu ıllaı altında kendılerını guneşın etkılenndoğal olarak koıuyan derı de 07Pİlıklerıru 3 rek yıtırmış olmalı Koyu renk ten oylesıne yoğun mıktarda anın ıçerır kı UV ışınlarırun ozellıkle de a kısd ddlqd boyutlu UVB ışınımının çok uk bır bolumu denye ışleypbılır UVB tun ırtığı etkılerın buyuk bır bolunıu zaıaılı ol dd bırlıkte ışırüar deııde D vıtamınının .ması gıbı olumlu bır ışlevı de yerıne getıM 'IYopıkal bolgelerde yaşayan ınsanlar ellıkle yıl boyunra D vıtammı oluşumuna >cek UVB ışınını alırlar 'Itopıkal kuşd<5m dışmda ıse aynı durum konusu deyıldır Evnm surecı boyunca bu ına getııılcn çozum kuzcye goç pdenlerın ıengının gıdeıek açılmasıdıı Açık ten leııgıum evıımıylo D vıtamını ,umu aıasındakı bağlantı ük kez 1967 yılın Brandpıs Unıversıtesı nden W. Farnsrth Loomis taıafindan ele alındı Boston vuısıto^ı Tıp Fakultesı uzmanlarınddn Micil Holick taidfından son 20 yıldır suıduru Kültür ve biyoloji buluşması Çağdaş ınsanlar yaklaşık 100 bırı yıl on ce Fskı Dunya uzeıınde devıruıleıken dcrıle rı farklı bolgeleıde egemen olan çevresel ko^ulluıa uyum sağladı Çağdaş ınsdnlaı ılk kez oradd ortaya çıktıklarından Afnkanın yerlı halkınırı den tetıqı bu uyum suıecıne daha ge cıkmelı olaıak uyum sagladı Çagdaş msdnlann bır andkdiadan baş ka bu anakaıaya goç edeıleıken dprılerının geçırdığı renk degışım surecı bır olçude ycnı den ıncelenebılır Ancak bu msanlann kendı lerını bellı etmenlerden koruyan gıysıleıı ve sıgınacak bır yerlen oldugunu unutmamak gerekır Kımı yerleıde bu ınsanlar tıpkı Inuıt Yeni göçlerin tehlikeleri Geçen yuzyılda genel ınsan sağlığı alarundakı çarpıcı gelışmelere karşın ddha once bu tur sorunldrın gorulmedığı topluluklarda Kaynak Scıentıfıc Amerıca Fkım , 819/9