Katalog

Cumhuriyet BîLİM TEKNİK Anadolu Parsı yaşıyor mu? Bir zamanlar Pars kaynayan, 6 bin yıl önce yaşayanlann Pars kürkleri giydikleri Anadolu'da, tek bir pars bile kaldığı şüpheli... M Suleyman Kaçar (*) oylular antık Romanın stddyumldrında çügınlar gıbı eğlemrken arenada kı esıı ın korkudaıı dızleı ı tıtnyordu O kendısını bı raz sonra parçalamak ıçın sabırsızca bekleyen vahşı hayvanın karşı smda onun nerederı geldıfjını aklının ucundan bıle geçıremıyordu AfrıkadaJa hemcınslerını dratıridyd cak ırılıktekı bu vahşı hayvan Kuçuk Asya da denılen Anadoludcaı getıı ılıyoıdu Ro ıııa nın Küıkıa valısı Marcus Tullius Cicero ı&e Mü b 1 yüında Pamphylıu rım ku zoyındekı dağlardan yakalatıp gonderdıgı bu yabanı hayvdnldrm rıe 1800 yd sonra kendı adıyla dnılacagını ne de 2000 yıl sonra neslının tukenme noktasına gelece ğmı bılıyordu kendını kolayca saklıyor bir dğacın başın da ya da bir magarada baıınıyordu In c an larla karşüaşmamak ıçın genellıkle de ge celerı avlanıyordu Zaten gozlerının çok ıyı gormesı onun gece avlanmasını daha da kolaylaştıı ıyordu Gecelerı o kadar sessız yuruyordu kı onun yaklaştıgını ne geyık np yaban keçısı ne de yaban domuzu hıs sedebılıyordu Hızlı koşamadığı ıçın dvını bir sıçrayışta yakdlamak zoıundaydı çun ku sonu gelecek o da mtıkamı ru drenada karşısına çıkan uii>anı parçala yarak alaraktı Anrak o ba?en bir esırı veya olum mahkumunu Anadolu parsının canlı Iken Alman blyolog Kurt Kosswig tarafın bazen de ?ırh dan çekllen fotografı lara burunmuş bir glddyator tukenmez Toros Dağları ndakı çalışmalar tdrdfınddrı olduıxıluyordu Yaklaşık 900 devam etmektedır hala 1000 yıl (MO 264 MS 7 yuzyü) suren gkd Başta ınsanın Anadolu paısını yok yatoı dovuşlermde her ıla taraftan da bın edılecek bir canavar okrak gormesı yd leıre kurban verıldı Savaş esuı ve olum nında yasal duzenlemelenn eksıklıgı ka mahl>umldiının oldurulmesı yanında bir rayolları agının genışlemesı orman alanla çok yaban hayvanın da neslı yok olma sını rının dciraltılması tanmda zehırlı ılaçların ıııid geldı Aslanın neslı Turkler Anado kullanılması vb gıbı etmenler onun yasa lu ya geldıkten hemen sonra kaplan ve y ma alanlarını ıyıce daraltmış ve Anado ta ıse daha sonrdları tamamen tııkendı lu ya ozgu bu guzel yabanı kedınırı sorıonu Kedıgıller (Felıdae) aüesıne men sup leopaı ve panteı olaıak da adlandın lan ve Anadolu ya ozgu bir panthera alt tu Sonuç ru oldrı Anadolu parsı (Panthera pardus 193/ yılında yuıuıluge gııeıı ve gu tullıana) 16 22 yıl yaşıyor ve 3 aylık bir ge numuze kadar degışmeyen 3167 sayılı Ka belıktpn sonıa da 2 3 yavıu doguıuyoıdu ra Avcüıgı Kanunu na gore avlanılmafai ser best olan Anadolu parsının neslı ne yazık Mantolu Hasan kı tukenmış gorunuyor Her yıl yenıden 1 ) yu< yılın bd^ındd Baü Karadenız duzenlenen Merkez Av Komısyonu Kara Guney Marmara Ege ve Akdenız bolgele rı nca daha dune kadar (2000 2001 av se rınde gorulrneye başlayan Anadolu parsı zonu) av turızmı serbe c t olan Anadolu yaş ıma alanları gun geçtıkçe daraldıö^ı parsı ıle ayru kedı aılesınden qelen vaşak ıçın ınsanlarm kolaylıkla ulaşamayacagı (Lynx lynx) ve karakulak (Lynx caracal) dcrın vadıler ıle sık ağaçlı ve çalılıklı yer neslı de tehlıke altında bulunuyor Dahd lerı tercıh etrneye başlar Ama ınsanoglu yeıu koı uıııa altırıa alman bu tuı leı m yakın onmı ppşıru yıne bırakmaz onu yaşadıgı bir gelecekte neslının tdmamen yok olmabu yerlerde de arayıp buluı Sankı arena yacagını kunse bugunden garantı ede dakı savaşm ocunu almaktadır mez Anrak gereklı onlernler alırunazsa Fge bolgesınde Mılaslı pars avcısı bunun sorumlufau da bugunku kuşaklar Mantolu Hasan 1930 1950 yılları arasında olacaktır bir soylentıye gore 15 bir başka soylentı (*) Orm Yuk Muh E Posta ye gore ıse 50 pars vurur VP postlarını sa skacar@yahoo com tar O donernde Anadoluda 13 14 adet Batı Akdenız Ormancıhk Araştırma kaldığı sanüan bu yabanı kedüer daha Mudurluğu sonra teker teker vurulmdyd devam eder 1967 yüında Abant Golu cıvarında KAYNAKLAR 1970 de Kars da 1971 de Dılek Yaı ımada I AKIN A BIIfitN C C 1996 AiHdolu [ diai sı nda 1972 de Eskışehır Çatalnk ve Ara H lıııı VP Utopya Islaııbul i KUMERLOEVL H 19/S DıeSaugetıeıp (Mam ratda 1974deBeypazanveHakkarıdeol malıa)deı l u ı t e ı mak uzeıe 7 tanesı daha vurulur ama bun 1 BAYCIN N ?00 riafiyHt ırlf nn inrı ]ompııiı lar bılmenlerdır sadece 1 Cumhııı ıyp| I> KJI S ıyı 8bü bdb ılı Yayıncıiık AŞ İMaııbui 1983 84 yülarında Termessos (Gul luk Ddâ|i) Mıllı Patkı ndd bıı yaban keçısı avı tsnasında Anadolu pdrsırun sesınm duyulduğu soylenır On yıl sonra aynı yer de Alman uzmanlar araştırma yaparlar ve Anadolu parsının dışkısını buldugunu soy lerleı ama onlarda pek emın olamazlar bukiuklarından Fakdt bu konuda uınutlar 4 r ı IRP1NAR r ^000 An ırlolu Panı eEsanesının | x ^ındt Y ı^ıl AtUs [JBH yayuırüık lManbul t r Kutsal sayılıyordu Onun bu hassas davranışma karşılık ınsdnldi onu kutsal sayıyoı ^aygılaıının sembolu olarak tapınaklara fıguılprını ışlı yorldrdı Gerçı Çatalhoyukdekı tapınak kıdd (M O 6000) pars postuna burunmuş savaşçüar da goze çaı pıyordu ama belkı de bunlar yaşlı ve hasta parsların avlan ması sonucu elde edüen postldidı krm bı hr1 Yoksa tahtında oturan tannçanm ıkı ya nında VP kuc aö;ındd paibldiııı ne ışı oLıbılıı kı Aslırıda o gucu ve kud« ü ttııısıl edıyoıdu o donemın saıay ve tapınakların da Ama ne zaman kı Anadolu ya çeşıllı yeılerden goçler başladı ozellıkle de Tru va savaşmdan sonra ınsanlarla paıslar da hd bik kdişıldşır oldulaı Anadolunun çe şıtlı yerleıınde duzenlenen av paıtıltıın de pdrbkr da avlanmaya başladı tabıı kı lnsanoglu parslarla arasınddkı dnlaşmayı tek tdiaflı bozmuştu artık ozPİhkle de Ro malılar donemmde ü yaşadıgı yerkıde didmyoı bulunuyor ve ozel kapanlarla ya kalanıyordu Gunlerre aç bıraktıktan sonıa da ımpdiatoıluğun çeşıtlı eyaİPtlerınrie dovuş ıçın arenalara sdlınıyordu Avlanmalar yalnızca parslarla da sı nırlı kalmıyor aynı kedı aılesınden gelen aslan kapldrı ve çıta gıbı dığpı yırtıcı hay vanlar da bundan nasıbını dlıyor ve arena ya bıraküıyoıdu Işte bundan sonradır kı parslarla ınsanlar aralarındakı ıyı ılıs.krknn Sakin yaşamdan arenaya Dugal yaşam i ortamlarından alına rak gunlerce aç bıraküan bu yabdnı hay van dicncidakı esıre karşı elbette saldırganlaşaeaktı Oysa getırıldığı Anado lu nurı bu çok yennde bınlerce yıldan be rı sakın bir yaşam suruyoıdu Gunduzlerı kocaman vucuduna (kuyruklu ? 5 m boy ve 35 70 kg ağırlıö;mda) rağmen krrlı sarı turuncu ve sıyah beneklı rengıyle arazıde UIJjycH B R l m . L M 199JNewevıdencefor the c^curencc of the Anatolıan Leopaıd Fanthf n p ırdus lullıaııa (Valenrıennes 1856) ın VVtstt ın TınU y / x l«ıy ın Ihe Mıddlt Fdst 8 Gf ı maııy h T1JRAN N IÖ84 luıkıyf ııııı IVVL y ı b ı ı ı l n y vaıüaıımenıelıkı Oıuguıı Kııdı ;k ı Mılbaııılık Ankaıa / I T X i m C Kuı,uk A.syı loıjidfyası yoıı HmnPtleııVaktı Anlara <i002 laııhvear Mllaslı pan avcısı Mantolu Hasan Anadolu parsının yafadığı doğal ortamlardan birisi Termesssos Milll Parkı kooloıısı Çpvııeıı Alı Sual Enformasyon ve Dokumanlas 819/16