Katalog

Cönülden Bilime İntihar eğilimi dizelerde saklı Şairlerin intihara yatkın olup olmadığını, yazdıkları şiirlerin dizelerinden çıkartmak mümkün... Ahmet Inam Çelebi Çelebi, tarihsel, kultürel çağnşımları yoğun olan bir sözcük. Çağımın insanlarını tantmada, belli özellikleri olan bir grup insana "çelebi" sozunu yakıştırmaktan çekinmiyorum. Garipler ve mahzunların yanında yer alırlar. Garipler kadar yalnız, mahzunlar kadar yoğun hüzün yaşayan insanlardan değildirler. Çelebilerin dikkat çekici özelliklerinden biri içtenliğidir. Insanlara güvenmesi. "Insan sıcaklığı" ile dolu olması. lyimserliği. lyimserliği elbette, bilgi ve zekâ eksıkliğinden kaynaklanmaz, duyarsız, kaba bir insan değildir çelebi. Eksikliklerinin, sorunlarının, yetersizliklehnin, perişanlığının, dunyanın gidişindeki haksızlığın farkındadır. Derinden derine duyduğu acı, ruhunun "çok diplerinde" yaşanır. Çelebiyi hep gülümserken görürsünüz. Gülumsemesi yüzüne yapıştırılmış bir yama gibi durmaz. Çektiği aalar yaşam karşısındaki duyarsızlığından gelir. Aaları onu guzelleştirmiş, sevimli kılmıştır, Bir anlamıyla "aaların çocuğu"dur çelebi, oysa aadan hiç söz etmez. Acı çekmekten övünen, karamsarlık, asık yüzlülük, saldırganlık şampiyonu "entellere" hiç benzemez. Acının şirin kıldığı bu sevimli insan uzatıverir avucunu avucunuza, tutmazsanız, kızmaz; anlar, geri çeker. Saldırganlık duygulannı mizahın, şporun, dansın, muziğin yoğunluğunda eritebilmiştir. Öfkelenmez. Hınç duymaz. Inîikam duygulan taşımaz. Kendinden memnundur. Neden? Çelebi yaşam enerjisini nereden alır? İnsan sevgisinden. Nasıl olup da insanlan sevebilmektedir. Kendini sevebildiği için. Peki, neden kendini sevebiliyor? Çunku guvenebiliyor, Inanabiliyor. Bağlanabiliyor. Insanlara, geleceğe, kendisine guveninin ardında ne var? Hiç düş kınklığına uğramıyor mu? Uğramaz olur mu? Bu denli duyarlı bir insanın, bağlanıp, kendini duygularına, düşüncelerine, inançlarına, sevdiklerine, söz verdiklerine adayabilen insanın sık sık umutsuzluklara duşebildiğinı beklentilerinin gerçekleşmediğini gözlemleyebilirsiniz. Çelebi, bunca sıkıntıya, çileye katlanmayı bilendir. Neden? Sıkıntılardan kaçmadığı, onlan kabul ettiği için. Yitirdiklerini gorur, karşılaşır onlarla. Çaresizlikleriyle muhabbete geçebilir: "Elbette, ben buyum. Artılarım ve eksiklerimle böyle biriyim ben. Boyle biri olarak yaşayacağım. Boyle biri olarak gökyüzunun altında yeryuzunun ustundeyim. Acılarımı bir paratoner gıbi çeker, gokyüzüyle yeryuzu arasında bir kopru olduğumu duyarım. Aalarım yalnız bana özgü değildir. Diğer insanlarla birlikte yaşıyorum. Aalarım beni güzelleştirmek, olgunlaştırmak, beni yaşadığım dunyada öteki insanlara karşı daha sorumlu kılmak içindir. Bır anlamı vardır, başıma gelenlerin. Insanlara daha yararlı olmak, daha guzel duygulann kurulması için, çekilen bu çileler. Benim ve insanlıgın çektikleri daha güzel bir dünyayı oluşturmak için adımlardır. Kişisel varlığımın bu evrenin butunluğu içinde kendi başına bir anlamı yoktur, ben herkes içınim, insanlık içinim. Aalarım insanlığa armağan olsun." Çelebi, kendi varlığının bir "aşama" olduğunu duşunur. Gelişmeye, eleştiriye açık ruhu ile gunluk dunya içinde, gunluk dunyanın uzağındadır. Toplumsal ilişkileri başarabildiği için, siyasal, yönetimsel roller alabilir llkeler'ıni içselleştirdiği için, ikide bir insanlann yuzune vurmaz. "Adalet, insan hakları, demokrasi, yüksek etik değerler, sanat, edebiyat, felsefe" gibi kavramları kullanmayı pek sevmez. Yaşar ve ornekolur insanlara. Dunya goruşunu ve inançlannı da insanlann yuzune tokat gıbi vurmayı sevmez. Çelebi'nın siyasal goruşlerini ancak eylemlerinden çıkarabilirsiniz. Çalışmayı sever. Sevmeyi sever. Hınzırlardan farkı, sorgulamayı fazlaca sevmeyişidir. Sorgulamanın, irdelemenın, olur olmaz eleştirinin insanı geliştiremeyeceğini duşunur. Çelebi, eleştirilerini dolaylı olarak yapar, satır aralarında anlatır. Gelecek korkum azalıyor, çelebilere rastladıkça. Ş airlerin intihara yatkın olduguna ılışkın genel kanı son yapılan bır araştırma ıle doğrulandı Bugun hayatta olmayan 83 şdirın ele alrndıgı araştırmada dortte bırının ıntıhar ettıgı goruldu Depresyon bazı kışüerde şıu yazma egüımını artırırken, duygu yogunluğunu şur dılıyle ıfade edon bazüarı ıse kurtuluşu ıntıharda buluyor Araştırmayı yuruten bılım adamlan 1963 yümda mtı har eden Amerıkalı şaır Sylvia Plath'ın boyle bır kışılık yapısına sahıp olduğunu tahmm edıyorlaı yan ve ıntıhar egılımı gostermeyen 9 farkh şaırın yapıtları ıle karşüaştırdı intihara yatkın şaırler, "ben ' 'benım" gıbı tekü şahıs zamır lerını bız' ve bızım" gıbı çogul zamırlere tercıh edıyor Kendını oldurme egılımı taşıyan bu sanatçılar aynca "Konuşmak", "paylaşmak" gıbı sosyal ıçerıklı sozcuklerden uzak duruyor ancak "gogus" gıbı cınselhk çagrıştıran soz cuklen kullanmakta bır sakmca gormuyor Her şeye karşrn bu şaırler nefret" "degersızlık" gıbı umutsuzlugu dıle getııen sozcuklerı fazla kullanmıAustın, Texas Unıversıyorlar Pennebaker bu bultesı'nden psıkolog James gudan yola çıkarak, ıntıhar Pennebaker bu tur kışılenn edenlerın uzun suren bır umutşıırlerınm ıntıhar egılımlenne suzluktan çok sosyal yalnızlıktan ılışkın ıpuçlan ıçenp ıçermedıgını etkılendıgını duşunuyor Sylvla Math araştııdı ' Şuıler genellıkle yazarı • ' New Hampshıre Dartmouth Tıp Fakulhakkında tahmınlerımızın uzerınde ıpu tesı'nden psıkıyatrı uzmanı Thomas Oxcu ıçerır" dıye konuşan Pennebaker ' Dıze tnan bu konuda goruşlerını şoyle dıle getırıler yazann ruhsal yapısına ayna tutar1 dıyor yor 'Bu çalışma bazı kışılerın seçtıklerı sozcuklerın, zıPennebaker Phıladelphıa Pennsylvanıa Uraverhınsel durumlarını yansıttıgı yonundekı ınancımı dessıtesı nden Shannon Stirman üe bırlıkte hazırladıgı teklıyor' bügısayaı programında ıntıhaı etmış 9 şaırın yapıtlarıru, ulke donem ve cınsıyet bakımından benzerhk taşıNew Scıentıst, 4 Agustos 2001 hıdrokınon ıçerıyor Hıdrokınon gerıye donuşu olmayan cılt rahatsızlıklarma, hatta oılt kanserlerıne neden olabüıyoı Bazı kıemler ıse 197O'lı yıllarda kozmetık sanayınde kullanımı yasaklanan oldurucu cıva ıçerıyor Bır duzıne Afrıka ulkesmde yasaklanmış olmasına karşın bu ılaçlar yaygın bır şekılde kullanılıyor Son gunlerde bu tur ıkçldrın kulldnımını yasaklayan Kenya Standartlaı Bu~ losu'nddn kımyaqeı Purity Wangai 'Talep oldukça pazann genışlemesı kaçınılmaz Açık ren gm guzel olduguna ılışkın ınanç devam ettıkçe , bu urunlere olan talebın arkası kesılmeyecektır" dıyor Bu ınanç somurge donemınden kalma "Zencüer bu donemde hor goıuluyoı sureklı aşagüanıyordu Şımdı bunun etkı sıyle beyazların daha ustun oldugu duşunuluyor1 dıye konuşan Naırobılı Peter Nguma admda bır pazaılamacı "Bu msanlar ancak beyazlaştıklaı ı zaman kabul goreceklerını değer kazanacaklaıinı sanıyor" dıyor Unılever şırketının 'Faır & Lovely" ısımlı urununun reklamını hazırlayan Ambegaonkar dıger kremlerden farklı olarak Faır & Lovely'nın zararlı maddeler ıçermedıgını ve Kenya Standartlar Burosu tarafindan onaylandıgını belutıyor Buna karşın zararlı unınleı ınsanlar hedeflerıne çabuk yol dan ulaşmak ıstedıklerı ıçın satmaya devam edıyor Bu beğenümek ıçın çok tehlıkelı bır yol Hıdıokmon Avrupada ve ABD de ancak leçete ıle saün alına büıyoı Az mıktarlarda kullanüdı gında bu beyazlatıcı madde sorunlara yol açmaz ve genellıkle dermatologlar tarafmdan çeşıtlı cılt sorunlarını gıdermekte kullanüır Uzun sure kullanüdıgında, cıldı guneş ışıgına karşı koruyan dogal bır pıgment olan melanının uıetımını dur durur Boylece derı kanserı rıskı artar Hasar goren den hucrelen derıyı hastalıklara açık bır hale getırır Damarlar ortaya çıkar ve zaman içinde derı gıderek koyulaşır ve sert noduller meydana gelır Kımyager Wangaı bu durumu şoyle degeılendıııyor 'Kadınlar bu kıemlerı kullanırken bugun nasıl gorunduklerını onemsıyorlar Bır ıkı yıl sonra nasıl goruneceklen onlan ılgılendırmıyor' ,„, Tıme 13 Agustos 2001 Derleyen: Reyhan Oksay 752/9