Katalog

Troia, bir dönemin sırlarım Bir dönem Hitit Imparatorluğuna bağlı olan Troia'da yapılan kazılar, M.Ö.2000 yıllarmda Akdeniz bölgesinde insanlık tarihinin gelişme aşamalannı ortaya çıkartıyor... Joachim Latacz, Basel Üniversitesi, Isviçre BUYÜK DEVRİM 1988 yüında uçuncu buyuk Troia kazı çalışması ve bu çalışmayla birlikte Troıa bulmacası çozıümeye başladı. Kazı çalışması Alman büim adamı Tubingen Universitesinden Manfrsd Korfmann gozetımmde gerçekleşti; ancak diğer liderlerden farklı bir amacı vardı Korünann'ın Uzun yülar boyunca Anadolu ve başka bolgelerde çalışmış, cografi sorurüarı tanıyabüen bir prehistoryacıdır Korfmann. Bu kazıda Homeros araştırması, kendisini yonlendirmiyordu. Korfmann'ın amacı Homeros'u ispatlamak değü, Troia'mn insanhk tarüıindeki bölgeler arası üişküerı ve ticaret agındakı onemini anlamaktı. Troia, Asya üe Avrupa arasındaki üa bogazdan bırinde kuruluydu. MO 3000 yüında yerleşüen ve MO 1200 yüına kadar cografi bakımdan genısleyen; kulturel açıdan da surekli gelişen bir toplumun, üd kıta içın onemsiz oldugu duşunulemezdi Bu konu Korfmann içın çok onemlıydı ve bunu araştıracaktı. 1981 1987 yüları arasında Troia'mn çevresınde, Çanakkale Boğazı'nda kazüar yaptı. Çok sayıda tarihi eser buldu. Sadece MO 13 yuzyüa aıt buyuk bir mezarlık bulmakla kalmadı; Troıa lirnanının (MO 2. bın yüında) Troia'mn kuzeyinde degü; güney batısında, bugunku Beçik Koynnda yer aldıgına daır bir çok bulguya rastlandı. Boylece Troia'mn nasü zengin olduğunu keşfettüer Boğazlardan geçış ancak yazın gerçekleşebüıyordu; fakat o donemlerde de kuzeybaüdan esen ruzgâr üe buna bağlı olarak kuzeydoğu yonundeki deniz akıntısı Çanakkale Boğazından Karadeniz'e olan deniz seferlerini engelliyordu Bu durumda kuzey yone giden gernüer uygun zamanı beklemek için Troia limanında beklemek zorunda kalıyordu. Troıa halkı böylelüde ıçme suyu, yiyecek ve diğer malları satarak kazanmakla kalmıyor, gumruk ve küavuzluk hizmetlerinden de gelir elde ediyordu Bunlann yanında mallann alış satışı, depolanışı ve hammadde işletimi sayesinde Çanakkale Bogazı Asya Trakya bolgesinin ticaret merkezi halıne geldi. Bu bolgenin merkezi olan başka bir yer ise 100 Km2 hk alan içerisinde henuz bulunamadı. Arastırmalar devam ediyor. T roia ile Troia Savaşı birkaç aydan beri Alman dilinı konuşan ulkelerde dilden dile dolaşıyor. Bu ilginin nedeni, Mart Haziran aylan arasında Stuttgart'ta duzenlenmış olan lYoıa sergısi. Sergi, Stuttgart'tan sonra Temmuz 200117 Şubat 2002 tarihlen arasında Almanya'nın Braunschweıg kentınde, oradan sonra da başkent Bonn'da açüacak. Stuttgart'ta üç ay içerisinde 250 000 kışi sergiyi ziyaret etti. Sergi gunde 24 saat açık olmasına rağmen, kapıda uzun bir kuyıuk oluştu. Gazete ve dergiler; radyo ve televizyonlar kısacası butun medya bu ilgi çekicı konuya yer ayırıyor, dergiler ozel ekler verirken televizyonlar ozel programlar yayınlıyor Alman dılinı konuşan ulkeler: Almanya, Avusturya ve Isviçre'nın kuzey bolgesi, Troia ile içli dışlı oldu Sergiyi konu alan bir kıtap (487, buyuk boy kusursuz resımlendirümış) uçuncu baskısını yapmak uzere Troia üe ılgilı dığer kitaplar da buyuk ilgı goruyor. TROİA'NIN AVRUPA İÇİN ANLAMI MO 8 yuzyılda Homeros'un Ilıas'ı (tfyada) oluştugundan ben, Troıa, butun Avrupa için kulturel ve pohtık açıdan özdeşleşme noktasını oluşturuyordu. Yunan kulturunde sadece tarıhçıler (Heredot, Thukydides) degil, aynı zamanda şairler de (Sappho ve Alkaıos, Stesıchoros, Sımonıdes, Pindaros; Attik dram ve özellikle Euripides) Troia savaşının gerçek olduğunu kanıtlamaya çalışmışlardır, Aineıas mitosu üe anüan Troia, Roma kulturunun kendi ideolojik kimliğini bulmasında başlangıç noktasını oluşturuyordu. Hanedan mensuplanndan olan Aıneias, babası Ankhises ve oğlu Askanios ile birlikte yanan Troia dan Italyaya kaçar ve dolayh olarak "ikıncı Roma Troıa'sının" kurucusu olur. Roma 1000 yıl sonra butun Yunanistan'ı kendi topraklarına katmasıyla, eski mağlupları galıp yapar. Bu, dunya tarihinin adaletidir. Ortaçağda Avrupa'ran tumu Troia destanı ile Troia haklandakı romanları okur (Benott de Maure, Guido de Columnis).Yakın tarihte de Avrupa asülerinin tamamına yakını sozde Troia asdlı kahraman Romalılardan oluşuyordu (sergide politik açıdan gundemde olan "kok arayışı" tahmin edilemeyecek sayıda kıtap, dunya tarihi, jeneolojik tablolarla destekleniyor) lan olan Troia'yı, o zamanki adıyla Ilium'u, tekrar hayata dondurdüler. Batı Roma'nın çokuşunden sonra Troia, sağlam ve onemlı cografi konumda olmasına ragmen, unutuldu. 6. yuzyüda yerlüer büe (bugun Çanakkale Boğası'nda yer alıyor) Troia'mn hangı tepenin uzerinde bulunduğunu bümiyorlardı. 18 yuzyüda ozellüde de 19. yuzyüda Avrupa, Troia araştırmalarını yoğunlaştırdı. Bu arayış sırasında pek çok tartışma yaşandı, Troıa bir burada bir şurada denüdi. Heinrich Schliemann bu tartışmalara son noktayı koydu Schlıemann Mecklenburglu bir Protestan papazının oğlu Kırım Savaşı sonrasında zengın oldu ve Sorbonne'da bilimadamı olarak yetışti 1869 yılında Yunanlı Sophia Enastromenos üe evlendi. Troia'da Ingilız/Amerikan konsolosu olan a rkad aşı Frank Calvert'ın yardımlarıyla Hi sarhk tepesınde eskı Troia'yı bulmayı başardı. 1871'deelınde Homeros'un kitabıyla bırlikte kazı çalışmalanna başladıktan sonra, 1873'te "Priamos'nn Hazinesini" meydana çıkardı. Babıali'den (1875) ızın aldıktan sonra hazineyi ük once Yunanis tan1 a oradan da Ingütere, Pransa, ABD ve Rusya'ya satmayı önerdi; ancak 1881 yüında "Alman halkma" hediye etti. Bu davranışı uzerine kendisine, Almanya imparatorluğunun başkenti olan Berlın'ın "fahrı hemşehrılık" unvam verüdi. Olum yüı olan 1890a kadar kendisini (Miken, Tiryns ve Orchomenos yaru sıra) Troıa'dakı kazı çalışmalarına adadı. Schliemann'ın olumunun ardından (Atina merkez mezarhgındakı mezar taşında TWIHPWI yazısı yer alıyor) Wilhelm Dörpfeld yanm kalan çalışmaları bir sure daha devam ettırdı; fakat sonunda Troia'ya olan ügı tukendi. Ancak 19321938 yülan arasında Amerikan Cincinnati Universitesinden arkeolog Carl W. Blegen yonetiminde yenı bir kazı çalışması başladı 2. Dunya Savaşının patlamasıyla 1938 yüından beri Troia, 50 yülık buyuk sırlarla dolu, el değmemiş, suskun hazine olarak bolgede yaüyordu. 20 000 metrekare alam kaplayan tepenin, yerleşim tarihçesi belirlendi Troia I Troıa IX'a kadar birbirinin üstünde yer alan ve gittikçe büyüyen kalelerde, MO 3000 MS 500 arasında 46 mimari bolge saptandı. Fakat en onemli sorulara yanıt bulunamadı: Hisarlık Tepesinde yer alan harabe gerçekten Homeros'un Ûyada'sı üe aynı mıydı' Eğer yanıt "evet" ıse: Bu kaleyi kim inşa etti, kim burada barındı ve kaleyı kim yıkü? Yunanlüar üe Troialüar arasında gerçekten bir "Troıa Savaşı" gerçekleşti mi 9 Bu sorular 50 yü boyunca çekmecede kalda, ta 1988 yüına kadar. 1988 YILINDAN BU YANA TROİA HAKKINDAKİ YENİ BİLGİLER Korfmann 1988 yüında, Turk hukumetinden Hisarhk tepesinde yapüacak yeni bir kazı çalışması içın ızın (ad personam) aldı. En modem arkeolojik yontemlerle işine koyuldu Kazı ekibi, birçok ulkeden katüan arkeologlardan oluşuyor. Ihtiyaç duyabüecek butun uzmanlık alanlanndan (filoloji bılimlerinden doğa büimlerıne kadar) 90 civarında büünadamı, 1988 yümdan bu yana her yaz uç ay boyunca Hisarlık Tepesinde kazı çalışmalarını yurutuyor. Alman ve Amerikan bilım organizasyonlannın yardırmyla ozel sponsorlar, şirketler ve ozel kişüerden fınansman bulundu. 1991 'den bu yana her kazı sezonunun ardından Stadia Troica yülığı, dizüer halinde kamuoyuna sunuluyor Bu sistematik çalışmanın başarısı kendisini çabuk gösterdi. 1988'den beri ısrarla uzerinde durulan ancak 1993 yılında kazı ekibı tarafından meydana çücarüan, bronz devrine ait, Troia yer altı şehri, VWIIa sevıyesinde bulundu. Boylelikle önceden cıddiye alınmayan 20 OOOm^ 'lik "Çanakkale Boğazın'ndaki korsan yuvası"mn 250 000 m 2 alanlı, 7000 üa 10 000 kişinın yaşadığı bir yerleşim bolgesi oldugu belirlendi. 1995'te Vl/VHa tabakalannda ilk defa lnvice (Hıtıt düırun bir varyanü) hiyeroglif ornekleri bulundu: MÖ 12. yuzyüa aıt oldugu belirlenen bu tarüıi eser, bir konveks bronz muhur. Acaba bu bulgu sonucunda Ilias/Troıa üe Hitit imparatorluğu arasında bir bağ oldugu mu ortaya çüayordu? Bu üışkıye "işaret eden" birçok bulgu daha onceden bulunmuştu: Anadolu seramikleri, Anadolu kult uygulamalan, Anadolu mimarisigibi. 1996 yüında beklenen rühayet gerçekleşti. O zamana kadar kazüan yerın gerçekten Homeros'un Üion/Troia'sıyla aynı olup olmadığı kesin değüdı Cografi bakış açısıyla Tu TROİA ARAŞTIRMALARININ 1988'E KADARKİ DURUMU Impaıatorluğun ilk donemlerinde Romalılar anavatan 1991 'den bu yana her kazı sezonunun ardından Studla Tnlca yıllığı, dlzller hallnde kamuoyuna sunuluyor. Dönemln takılan he en llgl çekld ömekler 752/18