Katalog

İmparatorlar sadece rektörler mi? Dünya sağlık harcamalanna genel bir bakış BDde üaç harcamalannın toplam saglık harcamalanna oranı duşııktur ama toplam saglık harcamalannda dunyada >aşı çekmektedıı Bu ulkede 1 997 yılında yapılan toplam sağlık harcaması 1.1 trilyon dolardır ve kışı başına sağlık harca ması da 4 000 dolann uzerıne çıkrnıştır 1 Gayn safı mıllı hasüası (GSMH GDP) 1997 de toplam 7 9 trilyon dolar (1998 1 149 tnly on$) olan ABD run yıllık hasılasının % 13 9 u sağlık harcamalanna aıttır2 ABD de belırgın sağlık etkılennın yanı sıra tıbbı harcama ve uretım kayıpları nedenıyle çok buyuk ekonomık harcamaldr yol açan 12 onemlı hastalığın yıllık malıyetı 645 mılyar ABD Dolandır Bu hastalık ğruplan arasında kanser harcdmalan 107 mılyar $ ıle bırrncı (8 mılyon olgu) Alzheımer hastalığı 100 mılyar $ ıle üancı (4 mılyon olgu) şeker hastalığı 98 2 mılyar $ ıle uçuncu (15 7 mılyon olgu) koroner kalp hastalıklan 95 68 mılyar $ ıle dorduncu (13 9 mılyon olgu) artrıtıs 54 6 mılyar $ ıle beşıncı (43 mılyon olgu) depresyon 53 mılydr $ ıle altmcı (17 6 mılyon olgu) felç 44 3 mıl yar $ üe yedıncı (4 mılyon olgu) hıpertansıyon 31 8 mılyar $ ıle sekızmcı (50 mılyon olgu) şızofrenı 23 mılyar $ ıle dokuzuncu (1 5 rmlyon olgu) konjestıf kalp yet mezlığı 20 mılyar $ ıle onuncu (4 9 mılyon olgu) osteoporoz 13 8 mılyar $ ıle on bırıncı (10 mılyon olgu) ve astım 6 2 mılyar $ ıle on ıkıncı sırada yer almaktadır3 Bu tabloda dıkkatı çeken noktaldrdan bırı gerek toplum sağlığma gerekse ekonomıye yaptıklan etkılerı çok onemlı boyutlarda olan başhca 12 hastalık grubunun gorulme sıklığıdır (prevalans) Toplam olgu sayısı 183.6 mılyondur Aynı kışı bırden fazla hastalığa yakdlandbüır ama buna rağmen ıncelenen hastalık gruplarında tanı alan farklı ınsan sayısı muhtemelen 100 mılyonun uzerınde olmdlıdır ABDde yal razcd hıpertansıyon tanısı konmuş 50 mılyon ınsan vardır Yalnızca depresyon ve şizofreni tanısı alan hasta sayısı yaklaşık olarak 20 milyondur Ozetle Amerıkan toplumunun en az % 40 ı onemlı bır oıganık ya da psüayatrık hastalık tanısı almıştır ve bu nedenle tedavı gormektedır ABD de OECD ulkelerındekı erken olum (70 yaş altı) ortdlomasının daha yuksek olmasmın nedenlerınden bırı de depresyonun da onemlı sonuçlarından bır olan intihar oranının yukseklığıdır "* ABDde 1997 yılında satınalım gucu parıtesıne gore (SAGP Based on Puıchasıng Parıty PPP) kışı başına sağlık harramdsı 4 095 dolardır Aynı yü SAGPye gore dığeı OECD ulkeleıınde kışı başına sağlık haıcaması ıse Isvıçrede 2 611 ABD Doları Almanyada 2 364 Luksemburgda 2 303 Kanadada 2 175 Frdnsdda2 047 Norveçte2 017 Dammarkada2 042 lzlandada 1 981 Hollandada 1 933 Avusturalya da 1 909 Avusturyada 1 905 Belçıkddd 1 768 Isveçte 1 762 Japonyada 1 /60 Italyada 1 613 Fınlandıyada 1 525 Ingüterede 1 391 YenıZelandada 1 357 Irlan dadd 1 246 Yunanıstdnda 1 196 Ispanyada 1 183 Portekızde 1 148 Çekoslavakyada943 GuneyKorede870 Macarıstanda 642 Polonyada 386 Meksıkada 363 dolardır Turkıye OECD ulkelerı arasında kışı başına satm alma gucu parıtesıne goıe en duşuk har cama yapan ulkedır Satınalım gucu parıtesme gore 1997 yılında Tuıkayedekı kışı başı sağlık harcaması 259 ABD Dolarıdır ^ OECD ulkelermın 1997 de SAPG ye goıe kışı başına sağlık harcaması oıtalaması 1615 ABD Doları Avrupa Bırlığı ulkelerının ortalaması ıse 1 698 dolaıdıı ABDde kışı başına sağlık harca ması OECD ortalamasınm 2 S kat fazlasıdır OECD ulkelerınde kışı başına saün alım gucu parıtesme gore sağlık harcamalan 1960 laıdan bu yana oldukça hızlı bır artış trendı gostermektedır Orneğm SAGP ye gore 1997 de 4 095 ABD Dolan ıle kışı başına en yuksek harcama yapan ABD mn SAGP kışı başı sağlık harcaması 1960 da 149 dolaı 1970 de 357 1980 de 1 086 1990dd ıse 2 798 dolaıdır Ozetle ABDde 37 yüda kışı başı SAGP sağlık harcaması 27 5 katına çıkrnıştır Bu artış Ispanyada 85 kat Japonya'da 68 kat Korede 58 kat Yunanıstanda 56 kat Norveçte 44 kat lzlandada 40 kat Belçıka ve Italyada 33 kat Irlandada 32 kat, Isvıçre ve Danımarkada 30 kat Avusturya ve Hollanda'da 29 kat Fransa'da 28 5 kat Fınlandıyada 28 kat Portekızde 27 kat Almanyada 26 kat, Kanada Isveç ve Avustralya'da 20 kat Inğiltere'de 19 kat Luksemburg ta 16 kat Yenı Zelandada 15 kat olmuştur Türkiyede ıse SPAG'ye gore 1997 de 259 ABD Dolan olan kışı başı sağlüc harcaması 1960da 23 1970de75 1980 de 74 1990'da ıse 185 dolardır Ozetle ulkemızde 37 yılda kışı başı SPAG sağlık harcaması 11 kat artmıştır OECD ulkelerı arasında 1960 1997 yülan arasındakı hşı başına sağlık harcamalannda da en duşuk artış oranı Turkıye nındır OECD ulkelerınde 1997 yılında toplam sağlık harcamalannın gayrı safi mıllı hasılalanna (GSMH Gross Domesnc Productıon GDP) oranı bır oncekı yılda olduğu gıbı ortalama % 7 8 olmuşrur Toplam sağlık harcamalannın GSMH ya oranında ABD'de % 13 9 ıle bırıncı ıken Turkıye % 4 ıle son sırada yer almaktadır ABD 1995 yılında GSMH sınrn % 14 unu sağlık harcamalanna ayurruştır Bu oranlar sırası ıle Yunanıstan da % 59 Danımarka ve Irlandada % 64 Ingılterede % 6 9 Luksemburg da % 7 Japonya ve Yenı Zelanda da "A 7 2 Isveç ve Macarıstanda % 7 3 Fınlandıyada % 7 5 Italyada % 7 6 Ispanyada % 7 7 Norveç ve Belçıka da % 7 9 Izlanda ve Avusturyada % 8 Portekız de % 8 2 Hollanda ve Avusturalya'da % 8 6 Çekoslavakyada % 9 1 Kanadada % 9 2 Fransa da % 9 7 Isvıçre de % 9 8 ve Almanya % 10 5 tır Turtaye mn ayru yü GSMHsından sağlık harcdmasına aynlan payı % 4 2 olmuştur ve sayılan ulkeler arasında son sırada yer almaktadır ABDde 1995 yılında kdmu sdğlık harcdmalannm GSMH ıçın dekı payı % 6 6 kamu sağlık harcamalannın toplam sağlık harcamasına oranı ıse % 44 olmuştur Bu oranlar sırası ıle Macanstan'da % 6 8 ve % 93 Luksemburg da % 6 5 ve A 93 Belçıka da % 6 9 % 88 Ingılterede 5 8 ve % 84 Izlanddda % 6 7 % 84 Yunanıstan'da % 4 9 ve % 83 Norveç te % 6 5 ve % 83 Irlanda da % 5 1 ve % 81 Çekoslavakya da % 7 4 ve % 81 Fransa da % 7 8 ve % 81 Isveç te % 5 9 ve % 80 Danımarkada °/ 5 1 "A 79 Japonyada % 5 6 ve % 78 Almanyada % 8 2 ve % 78 Hollanddda % 6 6 ve % 77 Ispanyada % 5 9 ve % 76 Yenı Zelandada °/ 5 5 ve % 76 Fınlandıyada % 5 6 ve % 75 Avusturyada % 6 ve % 75 Isvıçre de % 7 ve % 72 Kanada dd % 6 6 ve % 71 Italya da ° 5 3 ve / % 70 Avusturalya da % 5 / ve A 67 Portekızde"/ 4 9 ve '/, 60 dır Aynı yü Turkıye nın kamu sağlüc harcamalannın GSMH sı ıçerısındekı payı % 2 7 dır ve sayılan ulkeler arasında son sırada yer almaktadır Turkıye de kamu sağlüc hdrcdmaldrının toplam sağlık harcamalanna oranı ıse % 65 tır ve bu oran sayüan ulkeler arasındd ABD ve Portekız den sonra en duşuk oıandır 6 Dr Alı Rıza Uçer Kamu Yoneumı Uzmanı e posta ahucer@pleksus net tr KdyridlJar K Ndtıoııal Health Fxpendıtuıes Home Page Last UpcUte October 30 http //wwwhcfa gov/stals/nhe oact/hüılıes hlm 2 C umhurıyet Büım Teknık Dergısının 748 sayısında çok değerlı hocamız sayın Prof Dr Abdülhamit Seıbest tarafından kaleme alman Rektörier Imparator m n ? başlüdı yazıyı oldukça ügıııç bul duğumu ıfade etmelıyım 2547 Sayılı Yukse koğretım Kanununun yururluğe gırdığı ta rıhten bu yana zaman ıçınde gorulen olumlu veya olumsuz yanları pek çok kışı tarafindan çeşıtlı vesılelerle gundeme getırümış sayın Serbest ın yazısında olduğu gıbı sorurüarın sadece rektorler uzerıne yıküdığı tespıtlen de yapılmıştır Bümdığı gıbı Rektor uruversıtenın en ust duzeydpkı yonetıcısıdır Ancak unıversıte ler çeşıtlı fakulte yuksekokul enstıtu merkez gıbı bırımlen aynı çatı altında toplayan ve oncelıklı gorevı eğıürrı oğıetım ve araştırma olan kurumlaıdır Bu bırımlerın dekan mudur gıbı sıfdtlarla tanımlanmış ve yıne 2547 Sayüı Yuksekoğretım Kanunu nda gorevlerı ve atanma şekıllerı behrlenmış yonetıcüeıı bulunmaktadır Aslında alt bırımlere bakıldığında her bırımın yonetıcısı kendısını bulun dugu bnımm bır Rektoru olarak gormekte ve genelde çozemedıklerı sorunları Rektore başarüarını ıse kendılerıne mal etmektedırler Umversıtelerdela sorunlarm onemlı bır kısmının gerçekte fakulte yonetımleı ırıden kaynaklandığını duşunmekteyım Orneğın bazı fakulte dekanları soz konusu kanunda olmamakla bırlıkte kımı Rektorlerın oğretım uyelerı arasında eğüım belırleme ıle yaptıklan ve YOKe gondeımek ıçın oluşturduklan dekan aday lıstesıne gerçekte 1 sırada gıre mese de beçımın luhuna ters olmasma rağ men bır şekılde atanarak dekan olmayı ıçlerı ne sındırebümekte ondan sonra da kendısı ne destek vermeyen çoğunluğun başına yo netıcı olarak geçebümekte ozellıkle yone tımde zayıf rektorlerm olması durumundd bır olçude ımparator 10lu ıle guç bende oyunu oynayabılmektedırler Bu durumda atanan dekan taıafsız olma ozellığını yıtırınekte ya ratüan mutsuz çoğunluğun sorumlusu da doğal olarak Rektor oldbılmektedır Oldukça mutevar7i olan sayın hocamız Serbest ın kendısı de bıı fakulte dekanı olma sı ve boyle bır suıeçten geçmesı nedenıyle olsa gerek bu sorunlan yaşdmış olacağın dan verımlı ve huzurlu bır çalışma ortamınm yaratüması ıçın yonetıcüerın uzerme gorev duştuğunu vuıgulama gereğı duymaktadır Her ne kadar dekanlığun yaptığı fakultesınde bahsettığı yonetım anlayışını ne olçude ken dısının uyguladığını yazısında belırtmemış ve tecrubeleı ını dktarmamış da olsa yonetıcı lerın ozellıkle fakulte dekanlarının oğretım elemanldrınd gerçek anlamda hızmet an layışıyla gorevlerını yapmalan gerektığıne yurekten kdtüdığımı soylemek ısteıım Daha ıyı bır unıveısıte yonetıcılerın yapıcı yak laşımlarıyla ve sorumluluğu paylaşmalarıyld ancdkgeıçekleşecektır Bunu unutmayalım Pıof Dr R Tuğrul Oğulata Çukurova Unıversıtesı Muh Mım FakultesıAdana 752/16 OECD Health Data 1999 A comparaüve Analysıs of 29 Countııe? Parıs 26 Jully 1999 http//oecd oıg ^OECD Health Dala 1999 A conıpmtıve Aııalysi1; of ?9 Countnes Parıs 2fa Jully 1^99 http//www oecd oıg 4 OECD Health Datd 99 Requently Arked Datd OFtT) IntPinet Home Paqe 1999 hltp //wwwoecd otg s OECD Internet Home Page 1999 OECD Health Dau 1999 A rumpaı ıtıve Aııalysıs nf >n Countııes Parıs 26 Jully 1999 http //wwwoecd org 1 Amerıkan fldçArdştıımd ve Uıetıcüprı Bıılı^ı PlıKMA Pııblu atıoır/lmiutıy Pıofüe 2000/ Coot of Dısease and Medirınes ın Development http //www phrnid oıg