Katalog

Politikbilim Aykut Göker Prof. Dr. Bahattin Baysal'm mektubu 'Türk Bilim Politikası 19832003'konusunda yazdıklarımla ilgili olarak Prof.Dr. Bahattin Baysal'dan birmektup aldım. Sayın Baysal bu politika dokümanı uzerinde Haziran 1984 'te Cumhuriyet'te yayımlanan iki makalesini mektubuna eklemiş. Sayın Baysal makalelerinde bu politika belirlenırken izlenen yontemi ve dayanılan çozumlemeleri yetersiz buluyor ve bir kavram kargaşasına duşülduğunu, dolayısıyla da, yanlış sonuçlara varıldığını ileri surüyor. Bilindiği gibi, anılan politikanın bir ozelliği, adı öyle olmasına rağmen, yalnızca bir bilim politikası değil, bir bilim ve teknoloji [B&T] politikası olma iddiasını taşımasıydı. Bupolitikayla Turkiye'nın DPTtarafından o donemde ortaya konmuş ekonomik ve toplumsal hedeflerı dikkate alınarak oncelik verilecek B&T alanları belirlenmişti. Sayın Baysal'm, makalelerinde, uzerinde onemle durduğu husus, B&T'yi aynı kefeye koyan bu tumlesik yaklaşımın yanlışlığıdır. Baysal soyle diyor: "Turkiye için uzun sure yeterli olacak bilim ve arastırma politikası uzerinde durulurken, temel ya da uygulamalı amaçlar ıçın yurutulen araştırmalarla, üretim, geliştirme, yonetim ve kalkınma çabalarının birbirine karıştırıldığı gorülmektedir." Ve daha sonra ekliyor: "Bilimsel çalısmalarda uzerinde kargasalık yaratan bir başka temel yanılgıyı ortaya koymakta yarar var. Çağımızda bilim ve teknoloji kavramları içiçe girmiş iki tür insan uğraşısı görünümündedir. Gerçekten, gunluk yaşantımızda bu sozcukler sürekli olarak karsılıklı bir çağrışıma yol açmaktadır. Oysa bilim ve teknoloji birbirinden busbutun ayrı iki uğraşı alanıdır... Bilimsel çalışma bir yaşam biçimidir. Bu nedenle, bilimsel çalısmalarda bugünden yanna bir yarar beklemenın anlamı yoktur. Bilimsel çalısmalarda, 'yurt yararına sorunlara oncelik verme' sozleri, bilimin evrensel nitelıği uzerinde başarı sağlayamayanların sarıldıkları bir aldatmacadır." Bir bilimadamının bu ıfade biçimıyle dısa vuran bilimsel çalışma konusundaki duyarlılığına saygı duyulması gerektiğinı belirterek iki noktaya değıneceğım. Birıncisi, Turk Bilim Politikası 19832003'le ilgili. Bu politikanın elbette eleştirilecek yanları olabılir. Hâttâ, butunuyle yanlış da bulunabilir. Ama, bugun bakıldığında, Turkiye açısından onemli olan nokta, bu politikanın yanlış bulunduğu için rafa kaldınlmadığıdır. Rafa kalkan ülkenin bir bilim ve/veya teknoloji polıtikası olması gerektığı fikrıdir. Teknolojide ustunluğün uluslararası rekabetin kesici ucu haline geldiği, daha onemlisı, yeni sanayileşen ulkeler için dunya teknolojisini yakalama fırsatının hâlâ geçerliliğini koruduğu 198O'lı yıllarda, ulkeler kaynaklarını B&T alanında akıla biçımde kullanabilmek amaayla, ulusal politikalarını belirleyip uygulamaya uğraşırken, yalnızca Turkiye bunun tam tersi bir yol izlemiş; bu kritik dönemi, B&T bağlamında plânsız, programsız, ilkesiz, politikasız geçirme yolunu seçmiştir. Sayın Baysal'm mektubunda yer verdiği, "bilimsel araştırmalar bakımından bu dönem tam anlamı ile kaybedilmiş 10 yıl olarak kabul edilmektedir" biçimindeki tespiti çok doğrudur; ama bunda, uygulanmayan bir politikanın değil, o dönemdeki politikasızlığın önemli bir rolü olduğunu düşünüyorum. Ikinci nokta ıse şudur: Kendi geleceğini inşa etme iddiasını taşıyan her ulus, dü'n olduğu gibi bugun de, ekonomik gelişme ıçın, urettiği urunler ve toplumsal hizmetlerde, kullandığı uretım yontemlerinde yenilikler yaratabilme becerisini gelıştirmek, kısacası, inovasyonda yetkinleşmek istiyor. Bunun yolunun teknoloji geliştirmede yetkinleşmekten geçtiği biliniyor. Bılinen bir şey daha var; teknolo/ıdeki yetkinleşmenin yolu da bilim uretmede yetkinleşmekten geçıyor. Ama, yenilik uretme sureanin doğasını inceleyen araştırmaalara gore, burada, önce bilimde, sonra teknolojı, daha sonra inovasyonda yetkinleşmek biçıminde bir dizilım yok. Her yetkinleşme alanı pek çok açıdan diğenne bağımlı. B&T ve inovasyon uçlu bir sarmalın kolları gibi. Onun içındir kı, bilim politikası, teknoloji politikası, inovasyon politikası tumlesik tek bir politika olarak ele alınıyor. Bu tümleşık politikada daha iyi yannlar, daha iyi bir yaşam için, bilim alanmdan beklentiler dıle getıhldiğinde, bilimınsanları bunu arastırma ozgurluklerine mudahale olarak algılamamalıdırlar. Beklentılerı dile getırenler Albert Einstein'da, Frederic joliotCurie'de, Cahit Aıi'da ve daha pek çoklarında mukemmel orneklerını gorduklerı, bilıminsanlarınm toplumsal sorumluluk bilincine guveniyorlar. agoker@ttgv.org.tr Alerji tedavisinde alternatH kaynaklar: Mikroplar Doktorlar neden git gide daha fazla çocuğun alerjik rahatsızlıklara yakalandığmı buldular. Alerji sorunlan olanlar, bağışıklık sistemini güçlendiren virüs, bakteri ve kurtçuklardan yoksunlar... Mikrop ve bağırsak basillerinden üretilecek yeni aşı türleriyle, astım, saman nezlesi ve deri iltihabı gibi hastalıkların önüne geçilecek. T emızlık konusunda aşırı tıtızlık gosteren annelerın bebeklen, astım saman nezlesı ve derı ıltıhabı gıbı dleıjık hastalıklara yakalanmaya daha yatkınlar "Bagışıklık sıstemının ıyıce guçlenebümesı ıçın bebek her turlu mıklopla tanışınalı' dıyor Munıhlı çocuk doktoru Erika von Mutius Yoksa çocuklaı alerjıye kaışı daha duyarlı olurlar Doktorlar arasmda "Hijyen hipotezi" olarak anılan bu sav alerjık ra hdtsızlıkların neden daha ıyı koşullar da yetışen zengın ulkeleıde daha sık ortaya çıktığını da açıklıyor (bkz gra fik) Alerji testl: Zengln hastalığı Aristokrat hastalığı Bundon yuz yıl oncesıne kadar alerjı Avrupatia çok enderdı, dahası bundan şıkayet edenler de yalnızca soylulardı Charles Blackley de 1873 yılı yüında, saman nezlesının aristokrat hastalıgı oldugunu soylemıştı Bugun de saman nezlesi, astım, derı ütıhabı ve gıda zehırlenmesıne baglı alerjıler daha çok zengmler aıasmda yaygın Aınavutluk, Gurcıstan ya da Hmdıstan gıbı ulkelerde bu hastalıklar büınmryor bıle "Oysa Amerika, Ingıltere ve Almanya gıbı gelısnuş ulkelerde alerji neredeyse salgrn haline geldı" dıyor ımmunolojı uznidiu Sergio Bonini. Bağışıklık sıstemının alerjıye yatkın olup olmadıgı gerçı ınsanın genetık yapısına baglı ama alerpde gorulen artış genlerle açıklanamıyor Çunku son kırk yüda ortaya çıkan alerjı hastalıkları genetık yolla geçebılecegınden çok daha hızlı yayümıstı "Degişen insan degil çevremız" dıyor von Mutius Doktorlar bu konular uzerinde uzun sureden berı tartısıyorlar Alerjıye neden olan maddeler yanı alerjenler bın yülardan bu yana hıç degısmemıstı Polenler, Romdlılan, Mısırlıları ve Neandertallerı aynı olçude etkılemıştı Ancak endustrıleşme donemıyle bırlrkte yeni alerjenler ortaya çıktı Lateks, ılaçlaı ya da gıdalara ka rıstırdan sentetik katkı maddelerı Aynca dızel motorlardan yayılan kurum parçacıklan ve havadakı yoğun ozon mıktan da polen veya kedı tuyu alerjısını azdırabılıyor Bu yuzden endustrı ulkelerınde çevre hrlılıgı uzun bir sure alerjının bas sorumlusu olarak kabul edıl mıstı Kirli hava alerjiye neden değil Ne var ta Berlın duvarının kalkmasıyla bu tezin de dogru olmadıgı ortaya çıktı Erika von Mutiua'un yaptıgı araştırmalara gore alerjık hastalıklar Dogu Almanya'da daha enderdı. Leıpzig'ın kırlı havasında yeüşen çocuklarda saman nezlesi Munıh'tekı çocuklardan daha az goruluyordu Ua Almanya'nın bırleşmesınden sonra Dogu Almanyadah hava kırliligi de azalmıstı fakat bırden bıre saman nezlesi yukselıse geçmıstı Oyleyse alerjıyı yaratan baslıca etken, baüdakı yaşam sülı olmalı dıyor von Mutius Tahmınıne gore şehırde yenşen çocuklar çok fazla mıkroptan annmıs ortamlarda yenşıyorlar Bunu kontrol edebılmek için 800 asümlı ve saman nezlelı çocuğu inceledı. Sonuca gore koylu çocuklan, şehırde yetışenlere gore daha az hasta lanıyorlar Bu durumu şu şeküde açıklıyor çocuk doktoru Çıftlıkte buyuyen çocuklar astım ve saman nezlesıne karşı daha korunaklılar, çunku bu çocukların ba^ışıldık Afin temlzllkle gelen tehllke Boğifiklık slsteml mlkroplaria temas urasında belll baflı bağiftklık hüc rtterinl Uretlr, Bunlar mlkroplu hücrtlerin yok edllmeslnde katkıda bulu nan T1 yardıma hücrelerdlr. Bebek yeterince virüs ve mikrop almamıssa beden iklncl bir hticre tü rii Uretlr: TH2yardıma hücreleri. Bunlar deri ve mukozada aşırı reaksiyonlara neden olan özel bir antlkoru (IgE) harekete geçlrlrler. dım Th2 yardtmcı hucreleri daha fazla Virüi, bpk teri ve çuklarlı temas da enfek. yonlar. ımcı hüaelerl uı, Saman nezlesi Bellrtller: Burnun ok ması, hapfirmu, gozlerln yasarması. Etkenler: Çlmen ve ağaç polenl Deri İltihabı Bellrtller: clltte döküntüler, kııanklıklur kasıntı, yaraların kabuk baglaması. ler, bazı glysi turleri ve evtozu egzamaya neden olablllyor. Astım Nöbet hallnde gelen solunutn guçlügu. Cenelde polen, hayvan kılı ya da tüylerin etklslyle ortaya çıkar. 745/8