Katalog

Her işe yarayan burun Burun, insan için hoş ve kötü kokulan algılayacak bir organ. Hayvanlar için ise daha fazlası: Bir dedekter ve ses algılayıcı, dişiyi cezbetmek için bir "aksesuvar", vucut atıklannı atan bir fabrika veya bir klima cihazı. insandan kanncayiyene, turlere göre burun şekilden şekile girerek farklı işlevler kazanıyor. Çeşitli canlılann burunları ve işlevleri bilim insanları arasmda durmadan yeni araştırmalara konu oluyor. Bir İsveçli araştırmaa, 1941 yılında uzak doğu adalannda 138 memeli turunde ilginç burunlar saptamıştı ve nasıl oluyor da burnun bu kadar farklı formda yaratıldığı konusunda evrimsel bir tartışmayı başlatmıştı. Çok ekonomik bir klima Nefes almak ıçın akcıgerlerın vucut sıcaklıgında nemlı bir havaya ıhtıyacı varken tek horguçlu deve çolun kuru ve sıcak havasında nasü yaşıyor? Bunun sırn deveran burnunda Tek horguçlu devenın çok kanallı burnu solunan havayı kanallardan geçerken nemlendınyor ve 37°C vucut sıcaklıgına getırıyor Strasbourg Ener]ik Fızyolojı ve Ekolojı Merkezı Muduru Yvan le Maho devenın burnunun sungerımsı yapısıyla çol ortamında hazıne değen taşıyan mınık su damlalannı yakaladıgını ve bu damJalann solunan havayı sogutarak burun ortarrunı 20°C cıvarlannda tuttugunu açıklıyor Dişiier uzun » burunları sever Ilgınç burunlardan bir tanesı, Borneo ormanlarında yaşayan Uzun Burunlu Maynıun a aıt Maymunlaı 7 yaşına gırdıklerınde bulug çagıyla bırlıkte burunlan gelışmeye başhyor Dışı may munların burnu sıvrı ve uzun ıken erkek maymunların burnu ıse daha uzun ve bir torba şeklınde aşagıya dogru sarkıyor Dışılerın burnu daha "zarıf" ve kullaruşlı ıken erkek maymunlar yemek yerken cmslerıno ozgu olan uzun buı un larını ellerıyle kaldırmak zorunda kalıyor Acaba erkek maymun yemekte elverışsız olan bu uzvunu cınsel bir ozellık olarak mı kullaruyor1? Araştırmalar dışılerın uzun burunlu erkeklerı daha fazla tercıh ettıklerını gosterıyor Bu ozellıktekı erkeklerle yapüan çıftleşme 'uzun burun' genının evrım surecınde çogalarak devam etmesını saglıyor Tuz fazlasını atan fabrika Galapagos Iguanası yeryuzunde suya dalan tek kertenkele Yeşıl yosunlaıld beslenen kertenkele 15 mılyon yıldan berı su ortamma burnu sayesınde uyum sağlayabılmış Burnu Iguananın aşın tuz derışımınden zehırlenmeden denız suyu ıçebümesmı ve yeşıl yosunları sındırebılmesım saglıyor Insanrn 2 akcıgerıyle beceremedıgı fazla tuzun atımı kertenkelenm burnun dakı 2 kuçuk bezle halledılıyor ts&. Yarasalann yonlerını ve avlarını ses sıstem lenyle buldukları büınır 10100 kHzarasındakı sesler turun bir kısmında gırtlaktan dığer kısmında burundan çıkıyor Bırtakım araştırmacılara gore Amerıkan fonchorına aunta cınsı başta olmak uzere turun gerı kalan kısmında gorulen bu farkhlaşmanın onemlı bir nedenı var İşıtselrtkılerburunda demet halıne sokularak baş hareketlenyle yonlendırılıyor ve avın yerını saptıyor Bourges Dogal Tarıh Muzesı Araştırmacısı Laurent Arthur, bu ozellıgın bu cıns yarasalara çıçegın taç yapraklannı aralayıp polene ve nektara ulaşmada kolaylık sağ ladıgını ıfade edıyor Arthur, her küıde ozgu bir anahtar oldugu gıbı her çıçege gore buıun tıpı oldugunu belırüyor Her çiçeğe bir burun '22 parmaklı' burun Yüdız burunlu kanncayıyenın (Condylura Crıstete) 22 burun dokunacı var Fakat dokunaçlann gorevı koku almak degıl Karınca yıyen bu dokunaçlannı çevresını tanımakta kullanıyor Bolca kücal daman, 100 000 sınır tehne bağh 25 000 reseptoı bulunduran "burun", sanıyede 10 kereden fazla kasüıyor Bu sayede çevreden aldıgı verılen beynın ozel bir bolgesıne gondenyor Bu ınce yapıü onjınal burun sadece nemlı ve yumusak topraklarda ışe yanyor Başak Taraktaş Kaynak CA Hazıran2001