Katalog

lyırmak ıa tdnık oldu Bargh belleklerımızde sdklı >lan ımgeleıın kendılıgınden basmakalıp lavraruş bıçemlenne donuştuklerıne dıkkat ekıyor îaldırgan Tepki Bargh aynı turde bır surecın ırksal de jerlen kızıştırdıgına ınarayor ve ırkçı saldırjanlıgın kısır bır donguye donuşerek surekı gerı tepebılecegınden kuşkulanıyor Bır jrup denekten bellı bıı sozcugu keshrmeleı ıçın eşlerıne ydrdımcı olmalarıru gerektı en bır oyun oynamalarını ısteyen Bargh ve >kıbı oyuna başlamadan once tumu beyaz jlan kdtılımcüann dortte bırıne bılınçaltlann ia etkı yaratacak zencı yuzlen gostenrken rteküere beyaz yuzler gosteıüdı Sonuçta :encı yuzlerını goren oyuncular eşlerıne carşı çok daha saldırgan bır tavır sergüedı er Eşlerı aynı tavırla yanıtladıgında saldır jan tavrın gıderek yayıldıgı goruldu Işın ıl jınç yonu oyunculanrı sonuna dek tum bu uhsal oyunun bılıncınde olmadıklarıydı Dlaya onların gozunden baküdıgmda kendı erme duşen eş yalruzca soysuzun tekıydı rkçılıgı bılınçlı bır bıçımde yeren denekler de benzer bır tepkı gosterdıler Yuzler kımı deger yargüarını devmıme geçırdığıne gore ımgeler de ayra etkvyı ya ratabılır VVaterloo Unıversıtesı'nden Panl Davies kırnı deger yargüarırid ağırlık verüe rek ha/ulanan reklamların aynı unıversıtede matematık egıtımı goren kadın ogrencıler uzeıındekı etkısıru araştırdı Oğıencıleıın tumu matematıkte başarıh olduklannı dıle ge tınyor matematıgın onlar ıçın bııyuk bır onern taşıdıgına ınanıyorlaıdı Ancak Davies cınayet ayrımı yapan ıkı televızyon reklamı ızledıkten sonra erkeklerm degıl de kadınların guç problemlerı çozme yeteneklerınde bır azalma oldugunu gordu Bır başka deneyde ıse kadınlar reklamlan ızledıkten sonra uzrnanldşmal' ıste dıklerı konuda bıı değısıklıçp gıttüer Aynı leklamlar motıvasyonları son derere yuksek olan bu kadınlriıuı ıkı kışılık bır goıevde onderhğe soyunmaktan vazgeçmelenne yol açtı Davies e gore bu tppkıler Stanford Unı versıtesı nderı Claude Steele taıafından kapsamlı bu bıçımde uırelenen basmaka lıp degerler korkusu adı verılen bıı etkmın urunuydu Davies leklamlann tum denekler de kadınla ılgılı olumsu7 bır etkı uyandırdıgını ancak yalnı/ca kadın denekleıde kendılerının sıvüce ıeklamındakı kadınlardan pek de zela olmadıklan yonunde kışısel bır korkuya kapıldıklaı ına dıkkdt çekıyor Davıes e gore sınavda başarısızlıga ugrayan erkekler smavm çok guç oldugunu soyleyerek kendılerınebıı gerekçeyaıatabılnleı Oybd kadın lar ıçın aynı durum kadınlann duygusal mantıksız ve matematıkten pek anlamadıkla rı yonundekı yargılaı nedenıyle kendı kışüı gıne kuşkuyla yaklaşmasına ve çaptan duşmesıne yol açar Claude Steele Afrıka kokenlı Ameı ıka lılann zekâ açısmdan daha alt duzeyde oldukları yonundekı yargıyı da ardştııdı Sonuçta zencı unıversıte oğ rencılerının kendılerıne zeka olçumu yapıldıgı soylen dıgınde ya da ırk konusu bır bıçımde gundeme getırüdığınde okul başarısı yetenek ve 10 gıbı standart testlerde beyazlardan daha duşuk puanlar aldıklanna tanık oldu Steele ogrencılerı testın zekâyla bağlantüı olmadıgına ınandırmak suretıyle bu tur testlerdekı sıyahbeyaz farklüıklarını tumden yok edebıleceğını keşfettı Steele basmakalıp degerler korkusunun en ıyı ogrencıler uzerınde çok daha yıkıcı bır etkı yaıattığına da tanık oldu Ona gore sorun bıreyın haksız bıçımde yargılanması korkusundan kaynaklanıyor Bu korku en yogun bıçımıyle kendılerıne aşırı guvenlı son derece yeteneklı çocuklarda goruluyor Steele gerçek yaşamda çok sayıda yeteneklı ınsanın egıtımı tumden hıçe sayarak, ya da basmakalıp degerlerden uzak alanlara yonelerek bu tur korkulann engelledıgıne ına nıyor Iowa Unıversıtesı ruhbüım uzmanlanndan Rene Martin ıse gerçek yaşamda ka dınla ılgılı değeı yorgılarımn yarattıgı etkıyle ılgılenıyor Marrın en azından sanayı toplumlarında kalp krızmın gerek kadın gerek se erkekleı ıçm en onde gelen olum neden lerınden bırı olmasına karşın yalruzca er Boşansızlık nedeniyle yargılanma korkusunu atlatan çocuklar başarılı olurlar.. keklerın kalp krızıne daha duyarlı olduklan goruşunu her ıkı cınsın de paylaşügma '» ( tanık oldu Ren e Martin bu ' ', yanlış goruşun bır bakıma kalp rahatsi7İıklarınd genç kadınlarda daha az rastlannidsından daha çok da kadınlann eıkekler den daha duygusal olduklan yargısından oturu degısınıe kaışı koyduguna ındnıyoı ve tıp uzmanlaıında bıle bu tavrın çok yaygın olduguna dıkkat çekıyor Martin kadınlaıa hasta gozuyle bakü madıgını ydlnızcd duygusallıklannı bu tur belırtıler gostererek yansıttıklarına ınanıldıqını belırtıyor Kısa bır suıe once ABD de 140 bm oı ta yaşlı kadın uzerınde yapılan bır araştırma kadınlann kalp sorunlarına çozum bulmak amıcıyla hekıme başvurrnakta ge cıktıklennı hıstaneye başvurduklannda ıse tanı ve sagaltırn ıçın erkekleıden çok ddha uzton bır sure beklernek zorunda kaldıklannı ortaya koyuyor * Kddınların erkeklere kıyasla % 26 oranında daha fazla karşdaş tıklan tek şey hastanın kotuye gıtmpsı durumunda hdstane ekıbı nın olaya etkın bıçımde el koyma sını engelleyen bır Oluyu Canlandırma komutu Aıaştırmanın onderlermden Leighton Chan bu bulgu karşısmda delışete kapıldıgını ve durumun kaygı verıcı oldugunu dıle getırırken Martin buna hıç de şaşmadığını bebrtıyor Marün cınsıyetle ılgılı deger yargüannın olayla ıhntüı herkesıhastanın kendısım aüesmı hastane goıevlılen hemşıre ve doktorlaıı etkıledıgıne ındnıyor Washıngton Unıversıtesı ruhbüımcüerınden Lee Osterhout a gore bu tur deger yargı larının boylesıne etkılı olması bunlann beyınlenmızın derınhklerıne kazın mış olmasından kaynaklanıyor Deger yargılan durtuklendıgınde bejnıınde neler olup bıtn gını anlamak uzere beyın elektro kayıtlarını ınceleyen Osterhout cınsıyetle ılgılı deger yargılannın çıgnendıgı durumlarda beyınde tıpkı hıç bır anlam ıçermeyen tumcelerın yarattıgı bır elektngın oluştuğuna tanık oldu Bılınçlı ola rak rumce kabul edılse bıle gerek erkek gerekse kadınlann beyınlerınde deger yar gılannın cığnenmesı karşısındakı şaşkınlıgm ızlerıne rastlandı Osterhout Gorunuşe baküırsa deneklenmızın beyınlerı bızlere bır şey soylerken açıkça sergüedıklerı tepküer bambaşka bır şey soyluyor' dıyor Araştırmalar, basmakalıp değerlerin en can alıa kararları bile ' etkilediğini gösteriyor yetık htreşımlı goruntuleıden yaraılandılaı Amıgdala bolgesının korku ya da başka duyguldrın dgırlıklı olducju oldylaı uzeıınde odaklanan bır spot ışıgı ışlevı gordugııne ınanılıyor Elizabeth Phelps ve MaKzarin Banalji de sıyahlarla ılgılı bıhnçdltındakı duy guknnı en guçlu tepkılerle gosteren beyaz deneklerın dkıl olçumlerınde anugddla bolgesınde çok daha yogun bır etkınlığe tanık oldular Ardşürrnalar Osteıhout un bılınçlı ınançlanmızla büınçaltı tepkılerımız arasrada tanık oldugu farklüıgı ortayd koyuyor Bııkaç aidştuıuacı bu tuı kendılıgınden oluşan du Kısa bır sure once gerçekleştınlen üa araştırma ınsan beynının çok daha derınlıklerıne ınıyor Amherst College toplumsal ruhbüım uzmanı Allen Hart ve meslektaşlan sıyah ve beyaz yuzlenn beynın daha dennlıklerındekı amıgdala bolgesınde oluşturdugu farklı teplden ızlemek amacıyla man şuncelerı engellemenın ve bu tur duşuncele rı tetıkleyen ımgelen olumlu tepkılere do nuşturmenın yollannı araştınyor Ancak bu konuda hıç de ıyımser olmayanlardan bır ta nesı olan Bargh Genellıkle en ıyı nıyet bıle sonunda tokezlıyor' dıyor Gelgelelım Steele olumsuz yargılann genç uslarda yer etmeden once yok edılmesıyle bu yolda bır ılerleme kaydedılebılecegıne ınanıyor Ornegın okullarda başansız ogrencılenn aşagılanmak yerme desteklenmelennı onerıyor Yargıldnmd korkusunu bır olçude azaltabılırsek bunun yaratacagı çarpıcı degışımlerı de goreceksmız Bu da son derece umıt vencı bır durum dıyor Rıta Urgan New Scıenüst 30 Eylul 2000 745/13