Katalog

Derin Ven Trombozu veya "Ekonomi sınıfı sendromu Muzaffer Çetınguç * enn ven trombozu (dvt) toplardamarlardakı pıhtı nın neden oldugu damar tıkanması hastalıgıdır Uçak yolculuklarının dvt oluşumunu kolaylaştırdıgı 60 yü kadar once fark edümış Ekonomi Sınıfı Sendromu terımı ıse 1977 yüında Symıngton 1988 yüında da Cruıckshank ve arkadaşları tarafınddn uçak yolculugu sonrası gelışen akcığer embolısı olgularmdan esmlenerek ya hştınlmıştır (Kesteven Mercer Sahıar) D Uçak Yolculuklarında Derin Ven Trombozu Oluşumu Uzun uçuşlarda bacakların saatlerce behrlı pozısyonda kasüı ve hareketsız kalması kan dolaşımını yavaşlatır ozellıkle dız altı (poplıteal) toplardamannın koltugun otur ma pdiçdsının kenan tarafından sıkıştırılması kanın damar ıçmdekı ahşını engeller Burada oluşan kan gollenmesı da mar ıçı basıncının artmasına ve damar ıç duvannda mıru mal zedelenmelere yol açar Ayrıca kan sıvısının bır kısmının damar dışına sızması damar ıçındekı karu yogunlaştı nr kaşının sıvı alımı da yeterlı degüse kanın konsantrasyo nu daha da artar Sonuçta kanın akışının durması kanın yogunlaşması ve damar ıç duvanndakı zedelenmeler pıht oluşumunu ko laylaştınr Pıhtının daman tıkayarak dolaşım bozuklugu yapmasından daha tehlıkeh olan buradan kopan pıhtı par çaldnnın yaşamsal organlarda damar tıkanmalannd yol aç masıdır Yolcu uçaklannm ekonomi sınıflannda koltuk aralan dar oldugu ıçın hem bacaklan yeterınce uzatma olanagı yoktur hem de ozellıkle pencere tarafı yolculannm korıdo ra çıkabümelerı zahmetlıdır Zdten uçak ıçındekı dar korı dorlann ıkram arabalan tarafından sık sık tıkanmakta oluşu gezınme nıyetleı ını erteletıcı bır unsurdur Kabın gorevlıle rınm de fazla gezmen yolculan pek sevmedıklerı yerınden kalkmayan kemeıleıını baglı tutan yolculdia dahd çok sempatı duyduklan bılınır Bu nedenlerle uslu uslu saatler ce dızlerı bukulu ve aynı pozısyonda oturan veya uyuyan ekonomi sınıfı yolcularında dvt nskının arttıgı duşunulmek tedır Kabın gorevlılerı surekh hareket halınde oldukların dan rısklerı çok dzdır ancak kokpıtte saatlerce oturarak gorev yapan uçuş ekibinin (gezınebüme olanaklaıı olma sma ragmen) dvt rısklerı daha fazladu Savaş uçaklarının pılotlaıı ıse saatleıce aynı otuımd pozısyonunu muhdfaz.a etmek zorundadırlar Bu nedenle uçuş suresı uzadıkça dvt rısklerı artar Ornecjın havada yakıt ıkmah yapılarak surdu nılen uzun uçuşlaıda ıdraı etnıe ıhtıyavlaıını büe ozel apd reylerle oturdukları yerde gerçekleştırırler Ayrıca pozıtrf G kuvvetlerı askerı püotlann bacak damarlarında kan gollen mesı ve pıhtı oluşma rıskını daha da artırır Dvt oluşumunu ozetleyen ana etkenler 1956 yılında Vırchovv tarafından (Med Guıdelınes Sahıar) oı taya konul muş olup bugun de geçerıcjinı korumaktadır 1. Damaı ıçı kan akışının engellenmesı ve damar ıçmde kan qollenmesı 2. Toplardamaı ıç duvarmda onceden lezyon varlıgı 3. Kdnın pıhtüaşma bozuklugu Bu bılgı ışıgında dvt oluşumunda ana nedenın sade ce uzun sure oturmak olmadıgı rahatsızlıgın dıger rısk fak torlerı ıle bırlıkte ortaya çıktıgı arüaşümaktadır gebehk yaşlüık ostrojen ve dogum kontrol ılaçlan kullan mak felç amelıyat veya kırık alçısı nederuyle uzun sure hareketsız yatmak başlıca rısk faktorlerıdır Kadınlarda daha sık goruldugu vakalann %81 ının kadın oldugu büdırümektedır Dvt vakalannın yaş ortalaması bır çakşmada 58 olarak verümısür (Landgraf Lomangıno Mercer Sahıar) Damar ıçı kan pıhtılaşmalannın (trombus) %94 u ses sızdır bır belırtı vermeden sureç devam eder pıhtı ya damar yoluyla akcıger kalp veya beyın damarlarını tıkayarak (embolı) bu organldrda enfarktus bıçımınde yaşamsal tehdıt yaratır veya yerınde kalarak aylar ıçmde çozulur Bu su reçte bacakla ügılı olarak dıştan fark edılen belırtıler şış me agrı uyuşma ve renk degışrmıdır nefes darlıgı ve go gus agnsı varsa akcıger embolısı duşunulur Bazı yolcular (ve hekımler) uçuştan sonrakı gunlerde ortaya çıkan bazı yakınmalannı uçuşla üışküendırmekte zorluk çekerler tanı ve tedavıde gecıkmeler olur Olgula nn'/ 20 251 uzun bır uçak yolculugu ıçınde hemen sonra 2 gun veya 1 ay sure&ınde (ortalamd 4 gunde) belırtı ver mektedır Akciğer damarlannın tıkanması (emboli) en cıddı komplıkasyondur (yddetlı goğus ağmı nefes dar lığı oksuruk sıyanoz ve şok ıle anı olume goturebılıf) 2 Dunya Savaşında Londra bombalanırken geceler boyu dar sıgınaklarda hareketsız oturan kışılerde dvt nır neden oldugu akcıger embohsıne baglı 21 olum gorulmuş tur Havvaı eyaletı merkezındekı Honolulu Hastanesınde ya pılan bır araştırmada 6 yüda (1988 1993) uçuşa baglı 4^ dvt olgusu behrlenmış bunlarm 16 smda akcıger embolıs gelışmışnr Londra Heathnm havaalanında yapılan bır araştır mada ıse 1979 82 yıllan arasında çeşıtlı nedenlerle oler yolculardan 12 sının olum nedenının akcıger embolısı oldu gu ve bunlardan 11 ının uçuş sonrası gerçekleştıgı dıkkate alınarak uçak yolculugunun akcıger embolısı rıskını en a: 10 kat artırdıgı sonucuna vanlmıştır (Landgraf Lomangıno MedGuıde Mercer Sahıar) Uçuşta bayılan kalp krızı geçıren pılotların en azm dan bır bolumunde ven trombozu ve embolı sorumlu tutul maktadıı Bu çalışmada dvt uçuşa baglı olum nedenler arasında ıkıncı sırada yer almıştır Ogleye yakrn ve akşamu zerı saatlerınde vucudun sırkadıen rıtmıne baglı olaral kan yogunlugunun artması da trombus oluşumunu aı tırar unsurlardan bınsıdu Bu huzıır kaçıran bılgılerden sonra hastalıgm goınl me sıklığı ıle ügılı bır bügı belkı bıraz rahatlatıcı olabüır Dv oluş oranı 60 yaş ustunde bmde 3 5 genç orta yaşlarda on Uçakta önlem ve öneriler Uzun uçuşlarda bır rısk faktoru veya hastalık oykusu olsunolmastn, tum yolcular ıçın onerılen onlemler şunlardır 1 Bagaj ve çantalar ayak altına konmamalıdır (bacak hareketlerını engellememek ıçın) 2. Bacaklara behrlı aralıklarla germeuzatmabukme hareketlerı yaptırılmalı, saatte bır S dakıka gezınılmelı, derin nefes alınmalıdır, 3 Uzun sure aynı pozısyonda uyunmamalıdır (bacak damarlannın sıkısmasını onlemek amaayla,) 4 Uyku ılacı ve alkolden uzak durulmalıdır (uyku ılaçlannın sağladığı denn uyku nedenıyle gezınılemez, bacak hareketlerı azalır, damar sıkısmalarının verdığı rahatsızlık algılanamaz Alkol ıse hem uyku ılacının yarattığı olumsuzluklara, hem de ıdrar sokturerek sıvı kaybına neden oldugu ıçın sakıncalıdır,) 5. Uçuş oncesı ve uçuş sırasında susuzluk hıssı olmasa bıle sıvı alımı artnlmalıdır (uçaktakı kabın havası kuru oldugu ıçın, ter ve nefes yoluyla sıvı kaybı olur,sıvı alımı az ıse kan yoğunlaşması ve pıhtılaşma olasılığı artar), 6. Hafıf odem ve damar şışkınlıklen doğaldır, vucudu sıkmayan rahat gıysıler gıyılmelı, rahatsızlık veren durumlardı elastık banda) veya varıs çorapları kullanılmalıdır, 7. Uzun boylu kışıler korıdor tarafı koltukları tercıh el melıdır (bacak uzatma ve aynı koltuk sırasında oturanlan faz la rahatsız etmeden gezınme olanaklan fazla oldugu ıçın), 8 Trombotık hastalıklar, kanser olgulan ve yakında ge çınlmış amelıyat gıbı nedenlerle hareket kısıtlılığı olanlara aı taltı heparın venlebılır, akcıger embolısı nskı olan kışıler hekın kontrolunde ağızdan aspırın veya antıkoagulan ılaçlar alabılıı ler, rısk yuksekse uçuştan vazgeçılmesı onerilır, 9. Kıtalararası uzun ve sık uçuşlar yapan pılot ve uçu muhendıslerı, dvt cıddı rısk duzeyınde değılse, ozel onlemlerl (aralıklarla gezınmek, varıs çorabı kullanmak, vs) gorevlenr surdurebılırler, 10 Tek kumandalı asken savaş uçağı pılotlarmdan d\> tanısı alanların, gezınmesı, ılaç kullanması, vs mumkun 0/ madığı gıbı, bu tur uçaklarda yuksek C kuvvetlerı nedenıyl bacaklarda kan gollenmesı ve pıhtı olasılığı da artığından uçuştan aymlmalan gerekır (Lomangıno, Med Guıdelınes Mercer, Rayman) Risk Faktörleri Kronık kalpdamar ve kanser hastalıklan pıhtüaşma bozukluklan şışman ve uzun boylu olmak sıgara ıçmek, 745/4