Katalog

Zümrüt'ten akisler A. M. C Şengor \, Universitelerarası Kurul Başkanlığına açık mektup •# Uluslararası bilimsel standart nasıl tutulur? dokuldugu bolgelerdekı fohkullerın ıçerdığı DHT duzeyının onemh olçude yuksek olduğu goruluyor Çunku bu bolgelerdekı folıkullerde DHT ureten enzım duzeyı daha yuksektır Dıger taraftan Melbourne Unıveısıte sı nden genetıkçı Stephen Harrap ve Justine Ellis bu goruşe karşı çıkıyorlar Yuruttukleıı araştırmaların sonucunda DHT ureten enzım genlerının masum olduğunu gorduler Bu yılın başlannda bu ıka bılım adamı kellığe yol açan suçluyu buldukJaıını açıkladılar Bu suçlu DHT yı hurrelere taşıyan spesıfık bır proteındı Saçları dokulen erkeklerde bu proteın duzeyı nın yuksek oldugu goruluyordu Ancak protemın ışlevı saç folıkullen ıse sınırlı degıldı kasla rın gelışırnındpn ses tellerıne kadar pek çok alanda etküıydı Sınclaır bu taşıyıcı proteıne mu dahale edılmesı durumunda eıkek horınon fonksıyonlaıuun tumuyle olumfauz yondp etkıle neceğını hatta protPinın tumuyle ışlevsız bıra küması duıumunda oılaya hadım edılmış eı keklerın çıkaragını belnttı Araştırmalarına Avustralya da devam eden Sınclaır son gunlerde yera bır genetık ızın peşmde olduğunu açıkladı Burada anahtar be lırleyın bır duzme kadaı şekıllcndırıcı gen Adından anla^ılacağı uzere bu genler ınsanın temel anatomısmın oluşumunu sağlar Irısan ge lışımmm ılk gunlerınde bu genler bır yerıne ıkı goze bır ypnne ıkı on dışe sahıp olmamızı sag laı Bunuıı gıbı pek çok temel ozellığımızı şeku lendıtıcı genlprp borçluyuz Bu bağlamda folıkul duzenı de şekıllendıncı genleıdeıı bııı olan ve aduıa Sonık kırpı Sonıc hedgehog deııılen genın kontrolu altındadır 1999 yüında Crystal sonık kııpı genını yetışkın bır sıçana enjekte ettıgınde sıçanda yenı kıllann oluştuğu ızlendı Ancak kellıgın gıderılmesı ıçın sonık kırpı genını hedef alan gen terapısınde uzman ların çok dıkkatlı olmdları gerekır çunku fazla mıktarda enjekte edılen gen tumoı oluşum larına neden olabılu Gen teıapı konusundakı araştırmalaı son hi'iyh dpvam ededuısun saç naklı halıhazırda en etkm yontem olarak son derere yaygın An cak bu yontem dc surten çıkma ak kaşık degıl Oncelıkle bu teknıkle yenı fohkuller ılave edıl mıyor yalnızca folıkullen yenıden du^ene sokuyoı Duıham Unıversıtesı nden Christiano ve Colin Jahoda bu sakmcayı ortadan kal dııacakbıı teknıl gelışürdıler tnsan folıkullenn den elde edılen ozel hucreler çıplak bıı cılde nakledıldıcji zaman yenı fohkuller oluşuyoı "Folikül klonlama" adı verılcn bu yontem ne yazık kı tek bu folıkul ıçın ?0 donor folıkulun ım ha edılmesı gıbı ıstenmeyen duıumlara yol açıyoı Chııstıano bu konudakı goıuşlpnnı şoy le açıklıyor Yakın gelecekte hucıesel teıapıler konvansıyonel terapılerın yerını alacak Ras yonel ılaç hedpflpnnı tespıt etmek oldukça uzun zaman alan bu yaklaşım Oysa hurresel teknık ler bu kadar uzun surmeyecek New Scıentıst 13 Lkım ^001 Reyhan Oksay Sayın Başkan, Universitelerarası Kurul doçentliğe yukseltilme jurilerine seçilebilmek için bazı kıstaslar koymuştur. Bu kıstaslar, jurı uyelerının, doçent adaylannın bilimsel uretımlennı değerlendırmekle gorevlı oldukları bılım dallannda uzman olmalarını sağlamak amaayla konulmuştur Boyle bır adıma ıhtıyaç duyulmasının nedenı şudur Bugune kadar Turkıye unıversıtelennde profesorluğe yukseltilme tşlemlerının herhangı bır standarttan yoksun olarak yapılmış olması, gunumuzde unıversıtelerımızde profesor (veya doçent) tıtrını taşıyan kısılerın büyuk çoğunluğunun uluslararası bılım dunyasında herhangı bır varlık sahıbı olmayan bıreyler olması netıcesını doğurmuştur Dunya biliminde herhangı bir varlığı olmayan kişi, bilim dunyasında bir baskasının hangi düzeyde olduğunu tartamaz. Bu durumu goz onune alan kurulunuz, pek yerınde ve sevındırıcı bır kararla, doçentığe yukseltilme lunlerıne seçılecek kısılerın bilimsel ehlıyetını, bilim dunyasında anlamını büytik ölçude yitlrmiş olan Türk universite hiyerarşisinden bağımsız, uluslararası ve oblektıf bır yontemle tesbıt ıhtıyaanı hıssetmıstır Bu karan yurekten kutlanm Istenilen minimum sartlar pek mutevazıdır. Ben de dahıl pek çok Turk bılım adamının, bu şartların yetersız olduğu konusunda fıkır beyan ettığımız mâlumunuzdur Ancak bu şartların dahî mevcut potansıyelı çok zorlayacağı, doçent \urılerıne uye bulunmasında buyuk guçluklerle karşılaşılacağı ıddıaları da kuşkusuz Zâtı Âlınıze ulaşmıştır Şımdı Turkıye'den kulağıma gelenler bu ıddıa sahıplerının ne kadar haklı olduklarını gostermektedır Meselâ, leoloıının muhtelıf dallannda Unıversıtelerarası Kurulun koyduğu bahsı geçen en kuçuk kıstasları bıle doldurabılen jeoloji profesoru sayısının rasyonel bır \urı uyesı havuzu oluşturmağa yetmeyeceğını duydum Bunun boyle olacağını ben de bılıyordum Bu, sık sık yazdığım "Turkiye'de gerçek universite bulunmadığı" tezının en çıplak ve en çarpıa dehlıdır Bu tabıî kı pek korkunç bır durumdur Bunun, Osmanlı'nın ıçıne duştuğu çaresız aczın Turkıye Cumhurıyetı'nın Ataturk'un çızdığı aydınlanma ıdealınden 1946'dan sonra sapmış olması nedenıyle, 21 yuzyılda hortlamasından başka bırşey olmadığı konusunda sanırım benımle hemfıkırsınızdır Peki çozum nedir? Bazılanna gore çozum, Unıversıtelerarası Kurulun koyduğu kıstasları, sozumona "gerçekçı" duzeylere gen çekmektır Başka bır ıfadeyle, bu, bılımle ılışkısı olmayan zevata tekrar gerçekten bılım ureten kısılerın hakemı olma ıznı vermek demektır Bunun bir universite sisteminin intiharı demek olacağını anlamak için ne geniş bir bilim kulturune, ne de seçkin bir entelektuel konuma gerek vardır. Bır veazemız "Kişinin takdiri iktidarıncadır" der Iktıdarı az olan kışıye, kendısının kınden daha buyuk bır ıktıdar takdır ettırılemez Çozum, Turk doçentlik ve profesorluk jurilerini uluslararası camiaya açmaktan ibarettir Bu butun dunyada tum gelismis ulkelerin uyguladığı bir yontemdir ABD'de bır terfı \urısı, gerektığınde Ingıltere'den, Fransa'dan, Alman ya'dan, hattâ Turkıye'den uyeler ıçerebılır (ben ABD'de pek çok doçentliğe ve profesorluğe yukseltme jurısınde bulundum) Aynı şey Ingıltere ve Fransa ıçın de geçerlıdır Orneğın Fransa'da teşkıl edılen bır /urı, başka ulkelerden uyeler ıçerebılır Turk oğretım uyelerınden, yukselebılmek ıçın zaten uluslararası atıf endekslerıne gıren dergılerde yayın yapmaları beklenmektedır Bu endekslere gırmeyen dergılerde de yayınlar sık sık Ingılızce, Fransızca veya Almanca olabılmektedır Bu yayınlann ozetlen genellıkle Ingılızce olarak verılır Bunları Ingılızce bılen herkes değerlendırebılır. Fransızca, Almanca, Italyanca vs gıbı dıllerde yayınları olanları, tercıhan o ulkede bulunan bılım adamlanna değerlendırtebılırız Tabiî kı jurıler tercıhan Turk uyelerden oluşacaktır Ama bunların yetersız bulunduğu hallerde dışarıya baş vurmamız, Turk bılımının duzeyını tartmamıza da en etkılı şekılde katkıda bulunacaktır Unutulmamalıdır kı bılım bır butundur Bılımın uluslararası sınırlan yoktur Bıze gore, ona gore bılım olmaz Bilimsel değerlendirmelerimizi her uygar ulus gibi uluslararası değerlendlrmeye açmamak, uluslararası bilim dunyasında olmadığımızı ve olamayacağımızı alenen kabul etmekten başka birşey değildir. Bunu kabul eden ulke ve uluslara yırmıbırına yuzyılda yer olmayacağı kanısındayım Alınması gereken onlem, yalnız Turk universitesinin duzeyi ile değil, Turk ulusunun bu yuzyıl sonunda bağımsız ve onurlu bir ulus olarak uygar uluslar topluluğu içerisinde var olup olamayacağı ile ilgilidlr. En derın saygılanmla arzederım Duzeltme. Celal Şengor'un 754 sayıda yayımlanan "Tarıhın Cucu ve Teroru" başlıklı makalesınde bulunan dıpnot, teknık ve edttoryal bır hata sonucu yazıda yer almamıştır Yazardan ve okurlarımızdan ozur dıleyerek bu dıpnotu venyoruı "Ceçenlerde Caltech jeolo/ı bolumu doktorandlanndan Bay Nathan A Nıemı, bana babasından gelen bır elektronık pos ta mesajinı gosterdıydı Okuyunco çok etkılendım Mesaj tarıhın gucunu gosteren son derece ılgınç bır olaylar sılsılesı ıçerıyordu Bu benı tarıhın gucu, hatta bu gucun bazan ıman yasamı uzennde nasıl bır teror estırebılecegı konusunda dusunceye sevkettı 8u bılgıyı aktaran Bay Nıemı'ye teşekkur borçluyum Saç ile ilgili bazı gerçekler •Julıu*: İP7V m lyıce seyrehnış buklelerını one doğrıı tarayarak kelhğmı kdpdtmaya çalışhğı soylenıyor aynca geıekbu gorduğu bllan da cımbızla yolduğu helırtıhyor • Saç dokulmesı kalıtsaldır, anne veya babanm ge neük altyapm guçlu bır behrleyıcıdır aynca kellıkten bırden lazala gen sorumluduı • Şıddetlı cnfcksıyon veya dtnehyat saç dokulmesıne neden olut Ancak bu gıbı durumlarda gerekh teda w ile saç dokulmesı engellenebüır ' Sıgara ıçrnek saç kaybını hızlandınr ' Saç ebne operasyonlan yan ve arka k&ımldrb saç folıkııllennm dokulen bolgelere eialmesıyle gerçekleşır • Bazı kadınlarda doğumdan sonra veya doğum kontrol haplannı bıraktıkian sonra saç dökulmesı hızlanır • Bır yaşam suresmce kafa derısmdeh ortalama bu tolıkülun urettığı saç 90 bantınv bulur ' Kesıdı yuvnrlak okn fohkuller duz kesidı yassı olanlaı ıse kıvırcık saç uretır • Aralannda kan mceltıcılerın steroıdfrrin antı dep resanlann ve yuksek tansıyon üaçlaımm bulurıduğu bazı ılaçlar saç dokulıuesme yol açar • Saçlan toa kesürmekle, daha gur ve daha sağlık lı saçlar elde edılmez • Ortalama bu yptışkının kafası 100 000 folıkul ba nndınr • Kanser ılaçlan saç dokulmesme yol açar, çunku bu ılaçlar aıalannda saç uretımı sırasmda geçıcı olarak çoğolan hucıeler de dahıl olmak uzere hızla bolu nen hucrelerı oldurur Ancak tedavı sona erınce • a >f lar yenıden çıkar çunku bu ılaçlar yıtınlen saç huc relermı yenılpyen kok hucrelenne zarar vermez • Bır saç telı kopmadan once uzunluğunun uçte bın kadaı çehp luatılabılır • Kdşlan oluşturan küların ornru ıkı aydır • Sıt orguler sureklı olarak bukulu duran uzan saç lar, sıh saç bantlan bolgesel saç dokulmelennc ne den olur Ve bu bolgelerdekı saçlar bu daha gen gelmez SaeıMç Amencan, Hazıran 2001 766/5