Katalog

ceklen ve yonetım gucunu artırıcı kurumsaüaşmayı sağlayabüeceklerı bır demokratık oıtanıın varh ğı zorurıluduı Mimarlaı açısından bdküdığmda kentın çok karmaşık bır organızma olduğu unutulmamalı tasarlanan ve ınşa edüen her bınarun bu organız mdnın bır bıleşeru olarak yaratabüeceğı olumlu ya da olumsuz etküeıın büıncınde olunmalıdır Mı maıların beklentısı ıse daha ener]i yetkın ve pro aktıf planlamacılardır Ote yandan mımarlar halkı halk ta mımarla n VP kendüerıne sunulacak seçeneklerı arılamaya çâlışmalıdır Ozellıkle yenı konut grupldrının tasan mında potansıyel kullarucıların mutiaka dıkkate alındığı katüımcı bır yol ızlenmelıdır Bazı gelışmış batı ulkelerınde (A B D îsveç ve Hollanda) katüım cüık sıstemın mutlak bır aşaması halıne gelmış olup kullanıcılarla ıletışımı kolaylaştıran ılerı tek nıkler gelıştırümıştır (Orneğın yerleşım olçegın den bına ıç detaylaı ı olçegıne kadar farklılıklar ıçe ren çok sayıda alternatıiın bılgısayar ortamında sı rnule edılerek 1/1 olçekte goruntulerle oylamaya sunulması yoluyla en çok teıcüı edüen tasarımın saptanması konut ıçınde ıse sahıbının ıstegı doğ rultusunda mekansal duzenlemcrun donatı ve mal zemenın behrlenmesı) Hızla buyuyen ve nıtelıkleı ını yıtıren kentlerın gıttıkçe çogalması mımarların ve planldmauların ortak çalışmaldnm zoıunlu kılmaktadır Ne var kı bu geleneksel bır bıçımde değıl her bırıımı kendı kaynaklarını ışgucunu ve uzmanlığını kullandığı ınsan planlamacı alt yapıc ı bırlıktelığı ıçındc geı çekleştırılmelıdır Burada tartışılan sorurılar gostermektedır kı kentlerın gelecektekı buyume ve gelışmelerını yonlendırecek yasal çerçevenın yerel bağlama du yarlı ve halkın gereksınmelerıne uygun yapısal çevreleı ın oluşturulma'îi yenıden bıçımlendırılme sı guçlendırılrrıesı ve yonetımı konuları üe ılgılı olan Kentsel Tasanm olçeğını kapsamdsı 7 ve bu doğıultudd bmaldrı kamusal mekânlan ve bunlar aıasındakı üışküerı denetırn altına alan mekansal ya da uç boyutlu ımar yonetmelıklerme geçılmesı zorunludur 8 Aslında kentlerırnızın ve tum gelış rnekte olan ulkelerın kentlerının nıtelık sorunlarına uzun surelı çozumler bulunamamusının en onemlı nedenı yasal çerçcvede yapüan çalışmalarda kent sel tasanm olçeğının goz ardı edılmesıdır Notlar 'Doç Dr Doğu AJcdenız Unıversıtesı Mımarlık Fakultesı Kentsel Araştırma ve Gelıştırme Merkezı Başkanı ^ Surdurulebüıı kentlp^me yenel olarak kaynaklann (hava su toprak) kullanımında ckoııomık yeterlüığın artırüması doğal kaynak bırıkımlerının korunması ya da çogaltılması gelış melerden elde edüecek kazanımlaruı toplumsal eşıtlık ılkelerıne gorp dagıülması ve gelecektekı gelışme olasılıklarının değerlen dırüme&ı gıbı koşullarla ılışkılendınlmektedır 1 Burada otomobı) sahıbıyetını VP kullanımını en aza ın dırgeyen orüemlerı kapsayan devlet polıtıkaaı sayesmde ulasım sorunsuz hale getııılmıştır 4 Konut alanlan soz korıusu olduğunda bazılan ozellıkle mdn/aralı yerlerdL yukjek bınada yaşamak ısteyebdır kentsel baglamı uycjun olan yeı lerde bunu saglayan çozumler uretılebı Lr Ancak vogunluk ıçın yatayda yuksek yogunlugd sdhıp bır do ku ıçınde orta yukseklıkte (3 4 katlı) konutlaı hedenenmeh ve bunlar çocuklann rahatlıkld nynayabile.ce.gi kullanıcıların bır ara ya gelebılecegı kt nl mekanl m ıle üışkılendınlmelıdır 5 Dogal kaynakldr ^oz konusu olduğunda ılk akla gelen hem yerleşım hem de bına olçegınde guneş enerjısuıdpn yarar lanılmdbidıı Ne var kı Turkıye dekı ımar planlama uygulamala nnda kentlerın cografik konumldrı nedcnıyle buyuk bu potansı yel olmasına karşın bu konu t unanıpn goz aıdı edılmektedır " Keleş Ruşen & H ırrıamn f an Çovıebıhrn Imge Yayın ları Ankara 1998 240 7 Ktnt3el Tasanm uygulamada bırbırınden kopuk olan Kent Planlama ve Mımarlık dısıplınlerı arasında bır bafjlaç ışle vı gorerek yaşam çevresı oluşfurma baglamında mekansal du /enlemelerı ıçerır Ulkemız kentlermde yururhıkte olan ımar planlan ıse basıtçe alan kull ınımlanru nıcelık ıle ılgılı yogunluk standardlannı ve erışım fc m ulahnn) duzenlemelennı tanımlama ya daydlı ıkı boyutlu du?enlemı leıden ıbarettır ° Buııdakı denttım bınaların yukseliık kalınlık ve qenel kıtlc h iı mı IIP ılqüı olup mımarı taı z ya da detayh 11 arımları açı D ından bu kiMtlama soz konusu olmaydcdküı İklimde Bonn Anlaşması Murat Turkeş* M Iklım Değışıklığı Çerçeve Sozleşmesı nın (IDÇS) 6 Tdraflaı Konferann (TK 6) 13 & Kasım 2000 tarıhlerın de Laheyde yapümıştı Ancak Laheyde yapılan 1 Bo lum Toplantısında Buenos Aıres Eylem Planı nın Kyoto Pıotoko lu nun uygulanmasına ılışlan kaıarlan uzerınde polıtık bır U7 laşmaya vanlamamıştı [ 1 ] Yenı ABD yonetımıyle ozellıkle AB arasındakı goruşmeleı yuzunden bıraz gecıkmplı de olsa IDÇS/TK 6 Ikmcı Bolum loplantısı nın 16 27 Temmuz 2001 ta rıhlerınde Bonn da yapılması kararlaştırümıştı Bonn da yapüan toplantıya yaklaşık 180 ulke ıle çok sayıda uluslardiası ve go nullu kuruluştan 4500 dolayında temsücı katıldı Toplantıda esas olarak Laheyde yapüan IK 6/1 Bolum Toplantısında uze rınde bır uzlaşmaya varüamayan konuları ele alındı Çalışmala rın temelını ıse IK 6 Başkanı Hollanda Çcvre Bakanı Jan Pronk un uzla^ma metnı oluş tuıdu ABD Başkanı J. W. Bush, Mart 2001 de ulkesırun ekono mık çıkarlarına olum<;u7 bır etkı de bulunacağını ılen surerek Kyoto Protokolu ne (KP) taraf ol mayacağını açıklamujtı Bu olum suz gelışme toplantının başlan gıcında zor geçmesı beklenen yuksek duzeylı goruşmeler ıçın yenı bır olumsuzluk daha yarattı Bu yenı durum dıkkatlerın ozel lüde ABD üe dıplomatık ve eko nomık üışkılen geleneksel olarak ıyı oldn ve Kyoto duzeneklerı (Ortak Yurutme Temu Kaüanma Duzenegı ve Salım Tıcaretı) konusunda kendı çıkarlanna uygun koşulları çok zorlama eğılımınde olan ozelhkle Japonya üe Kanada ve Avustralya gıbı ge lışmış ulkelerın Toplantıdakı tutumuna çevrümesıne neden ol du Başkanın kalan konulara üışkuı olarak oluşturdugu goruşme qr uplarının çalışmalan yuksek duzeylı toplantüardakı çok yoğun ve tartışmdlı goruşmeler sonucunda kabul edıldı KP nun uygulanmasına üışkın kuraUar uzerınde genış bır polı tık uzlaşmaya varüdıgı 23 Temmuz sabahı delegelere ve dunyaya duruldu Kabul edüen Buenos Aıres Eylem Pldnı nın Yuru tulmesı başlıklı kararm ekını Buenos Aıres Lylem Planı nın Yu rutulmesı ıçm Ana Elemanlar başlıklı belge oluşturdu [2] Bu polıtık uzlaşma metnı 'Bonn Anlaşması' olarak adlandırüdı ve oncekı yülarda kabul edılmış olan oteh onemlı kararlar ve belgelerle bırlüde Iklım değışıklığı goruşmelerı tarıhınde onemlı bır donum noktası olarak yerını almış oldu B (yenıden bıtküeştırme ya da bıtkı oı tusu üe kaplama) tarımsal arazı yonetımı ve otlak arazısı yonetımı en elverışlı AKAKDO etkırdıklen olarak kabul edümıştır Ancak AKAKDO etkmlıkle rırıden sağlanacak olan kredüer Taraf ulkelenn Kyolo hedefle rıne yonehk sahm azaltma yukumluluklerının kuçuk bır bolu munu oluşturacak ve temel yukumluluklere ek olacaktıı 3. Temız Kaüanmd Duzenegı nı (TKD) duzerüeyen kural lar kabul edüdı Buna gore gelışmış ulke Tarafları gelışme yo lundakı ulkelerde ıklım dostu pıojelere yatırım yapabılecekleı ve bu projeler yoluyla onledıklerı salımlar ıçın kredı alabüe cekler TKD kuralları enerjı veıımhlığını yenüenebüır enerjı kdyndklannı sera gazlarını doğrudan ya da dolaylı azaltan ote kı projelen ve orman yutak projelerım açıkça belırtır TKD pro je etkınlıklen aşagıdaküen ıçerecektır (a) 15 megavvatt buyuk luğe (ya da eşıtı bu ıme) kadar eşdeğer bır maksımum uretım kapasıtesıne sahıp yenüenebüır enerjı proje etkınlıklen (b) 1 "ı gıgawatt saat/yıl buyukluğe (ya da eşıtı bııınıe) kadar eşdeğer bır enerjı tuketımını azaltan enerjı ve rımhlığını ıyüeştnme proje etkın lıklen (c) Insarı kaynaklı karbon dıoksıt sahmlannı hem kaynaklar da azaltan ve hem dt doğıudan yülık 15 küoton karbondıoksıt eş değerınden daha az salım yapan otekı proje etkınlıklerı Buna karşı lık gelışmış ulkeler TKD ndekı nukleer etkmlıklerden kaynakla nan salım azaltma bırımlerını kendı yukumluluklerını kdrşüama ıvuıacaklar ıiıncıyld 4. Kabul edüen otekı kurallar gelışmış Ek I ulkelerının kendı aralannda (psas olarak AB/OECD ulkelen üe ekonomıle rı geçış surecınde olan ulkeler arasında) salım kredüeı ını satın alma ve satma olanağı sağlayan uluslararası sahm tıcaretı rejı mını ve gehşmış ulkelerın ekonomüen geçış surecınde olan ul kelerdekı projelere yatırım yapabümelennı sağlayan Ortak Yu rutme rejımını ıçermektedır S. KP bır kurallara uygunluk (kurallara uyma) duzenegı nı de ıçermektedır Buna gore bır Taraf ulkenın kendı Kyoto hedefı uzerınde salmış olduğu her bır ton gaz ıçın 2013 yüın da başlayacak olan ıkıncı yukumluluk donemı boyunca 1 3 ton ek azaltma yapması gerekecektır Sonuç Bonn Anlaşması Kyoto Protokolu nun yururluğe gırmesı ve ozellıkle sera gazı sahmlannın 2000 yüı sonrasında azaltıl ması açısından onerrüı bır polıtık anlaşmadır Şuphesız kuresel üdım sıstemının korunması açısından dunyanın bekledığınden daha zayıfur ve daha çok ıyı bır başlangıç sağlayabüecek olan pohtık bır uzlaşma belgesıdır ABD dışında genış bır katüımla kabul edılmış oluşu düdcate almarak kuresel ıkhm sıstemının korunmasına ve ınsan kaynakh üdım değışıkhğının onlen mesıne yonehk bır sonrakı onerrüı adım ıse ozellıkle gehşmış ulkelerın onumuzdekı aylarda KPne hızla taraf olmalan ve Protokol un beklendığı gıbı 200? de ya da en geç 2003 yüında yururluğe gırmesıdır KP sanayüeşmış ulkelenn 1990 yüı toplam karbondıoksıt salımlarının en az % 55 ını karşüayan sanayüeşmış ulkelerı de ıçerecek bıçımde IDÇS ye Taraf en az 55 ulke tarafından onay landıktan sonra yururluğe gırebüecek ve yasal olarak bağlayıcı olacaktır Bonn Toplantısına kadar çoğunlukla ulusal salımlan duşuk olan 35 ulke KP ne taraf olmuştur Bu yuzden KP nun kısa surede yururluğe gırebümesı ıçm AB ve doğu Avı upa ul kelerı Rusya Federasyonu ve Japonya gıbı anahtar ulkelerın KP nu hemen onaylamaları gerekmektedır KAYNAKLAR [1] Turkeş M 2001 Kurtsel ıklımuı koıunımsı Cumhurıyct B lırn Teknık Dergısı 721 20 21 [Z] FCCC/CP/2OO1/L7 Derısıorı r / r P h Implı meııtdlıon otlh< KUPIIOS Aııes •Plan nf Artıon Conference of the Partıes Sıxth sessıorı Paıi two Ronn 1 6 ^ / J u l y 2001 Kyoto protokolu kurtuldu mu? Bonn Anlaşması yla Lahey de uzerınde anlaşmaya vanlamayan onemlı konuların hemen tamamı Taraflar ve ulke gruplan arasındakı karşüıklı ve buyuk tavızlerle de olsa çozumlenmış gozukmektedır Bu makalede Bonn Anlaşması nın neler getırdığını anlayabümek amacıyla Buenos Aıres Eylem Planı nın Yurutulrnesı ıçın Ana Elemanlar başlıklı ek yazının sı nırlaıı çerçevesınde ıncelenmıştır Bonn Anlaşması nın kabul edümesı ozetle şunlan sağla yacaktır 1. Gelışmekte olan ulkelere ıklım de<5ışüdığmın etküerı ne uyum karşı onlemlerm olumbuz etküeıı temi7 teknolojüer elde etmeleıı ve sera gazı emısyonlarındakı (salımlarındakı) artışlan sırurlandırmalan konularında yardımcı olmak ve fı nansmdn sağlamak amarıyla IDÇS dltında bır Ozel Iklım Değı şıklığı I onu ve en d/ gelışmış ulkeleıın gereksınımlermın kar şüanması amacıyla da bır En Az Gelışmış Ulkeler Fonu kurula cak Aynca somut uyum projeleı ıru ve progTamlarını destekle mek amacıyld bır Kyoto Protokolu Uyum Fonu kurıüacak 2. En tartışmalı konulardan bırısı gelışmış ulkelerın Kyo to hedeflerını tutturmaya yonehk olarak yutaklaıı (sınk lerı) ya da arazı kullanımı arazı kullanımı değışıklığı ve ormancüık (AKAKDO) etkınlıklerını kullanarak ne kddaı kıedı alabüecek lenydı Alınan kdraı geıeğınce orman yonetımı revejetasyon *lkhmbüımcı Dr Devlet Meteoıoiojı Işlcrı 766/14