Katalog

Zümrütten akisler A. M. C. Şengör Bush 'a reaksiyon ve yoygın doğa bilimi eğitiminin önemi A. B. D. başkanı Ceorge W. Bush'un geçen Yaz mevsimi içerisinde arka arkaya aldığı iki kararla genetik çalışmalanna vurduğu darbe, A. B. D. 'de ilginç reaksiyonlara neden olmağa devam ediyor. Silicon Graphics, Netscape, Healtheon ve myCFO'nun kurucusu olan milyarder Jlm Clark Stanford Üniversitesine vereceğini vaat ettiği 150 milyon dolarlık bağışın 60 milyonunu başkanın bilim karşıtı kararı nedeniyle vermeyeceğini açıkladı. Clark, A. B.D.'nin "tıbbîaraştırmalarda yeni birkaranlık çağa atılmak üzere" olduğunu vurguladı. "Bu yasalar, A. B. D. 'nin biyolojide yeni bir devrimi kaçırmasına neden olacaktır. Bu arada Birleşlk Krallıkta yeni bir endustri doğacaktır." Eski bilgisayar zenginleri yeni yatırımlannı buyuk ölçüde biyoteknoloji istikametine yapıyorlar. 2001 yılında yeni atılım sermayesinin % 14'ü tıbbî/sağlık/yaşam bilimleri alanında iş yapan şirketlere kaymış. Bu yüzde, 2000 yılında yalnızca % 4 'tü. Pek çok super bilgisayarın temelini oluşturan paralel bilgisayar kavramının öncülerinden Danny Hills genetik ve norobiyoloji alanında çalışacak olan "Applied Mlnds" (=Uygulamalı Kafalar) şirketinin başkanı ve baş teknik sorumlusu. Internetin öncülerinden Frank Moss, Harvard Tıp Fakültesi'nin yönetim kurulunda. Aynı zamanda Eğer insan toplukendiii yeni bir biyoteknoloji şirketi kurmakla meşgul. Jim Clark'ın ken mu Platon'un "filozof disi de DNA Sdences (DNA Bilimlekral" formülüne ri) şirketinin başında. Bu listeyi daha pek çok uzatmak mümkün. bürüdüğu totaliA. B. D. 'de bilimin on saflarınter rejimlerden uzak da ilerleyenlerle bilimi anlamadıkları için ondan korkan bilgisiz gerici durmak istiyorsa, bilerin çatışmasına tanık oluyoruz. Örneğin, Irvine'deki Kallfornlya reylerin doğa bilimleÜniversitesi hocalarından Profesör rinde çok ciddî bir şeAnthony James ile Colorado Eyalet Üniversitesinden bir grup, sıt kilde eğitilmesini temayı yayma yeteneği olmayan yeni min etmelidir. bir sivrisinek türii üretmek üzereler. Bu özellikle son yıllarda sıtmaya karşı bir serum geliştirme çalışmalarının ne denli başarısız oldugu goz önune alınırsa, tarihte en çok insan öldürmuş olan bu korkunç hayvana karşı yapılan mucadelede son derece önemli bir adımı temsil ediyor. Çalışmalar büyük bir başarıyla sürüyor ve başarıdan kimsenin kuşkusu yok. Gelgelelim sorun, yeni üretilen sivrisineğin doğaya salınıp salınmamasına izin verecek politikaalardan kaynaklanıyor. Örneğin 1970'lerde Hindistan'da sivrisinek sayılannı azaltmak için hadım edilmiş erkek sivrisineklerin salınması düşunulmuştü. Ancak plân, mahalli bazı "sivri akıllı" politikaalann bu plânın aslında Amerikalıların Hindistan'a karşı biyolojik bir savaş başlatmak istedikleri (!) dedikodusunu yaymaları nedeniyle gerçekleştirilemedi (ve binlerce Hintli sıtmadan ölmeye devam ettiler). Bilimi bilmeyen, ne tahsilleri, ne görgüleri, ne de külturel temelleri bilimi anlamaya yeterli politikacılar bilim hakkında nasıl karar verecekler? Kendilerine guvenilemeyeceği yalnız Hindistan'da değil, dünyanın bilimsel ve teknolojik olarak en gelişmiş ülkesigibigörünen A.B.D. 'nin başkanı Bush'un son aldığı kararlarla da açıkseçik görüldü. Bunun nedeni, Bush'a oy veren kişilerin, bilim cahili olmaları ve bilim korkusu çekmeleri. Eğer insan toplumu Platon'un "filozof kral" formülüne bürüdüğu totaliter rejimlerden uzak durmak istiyorsa, bireylerin doğa bilimlerinde çok ciddî bir şekilde eğitilmesini temin etmelidir. Bilimin nimetlerini bilen ve ondan yararlanmak isteyenlerin uzun sure cahil çoğunlukları temsil eden seçilmiş yöneticilere boyun eğmelerini beklemek pek safdil bir hayâl olur. Bunun böyle olmayacağı \im Clark'ın aldığı kararla kendini belli etmiştir. Clark'ın aldığı karar Stanford Üniversitesi gibi topluma onemli bir hizmet veren bir kurumun yaşamını ilgilendiren türden bir karardır. Başkalarının Clark'ın ömeğini izlemeleri durumunda çok büyük ölçüde filantropik ve sanayi desteği ile yuruyen Amerikan yüksek öğreniminin büyük zarargormesi kaçınılmazdır. Clark gibiler Bush benzeri cahil seçilmişlere boyun eğmektense kendi eğitim ve araştırma programlarını oluşturmayı yeğleyebilirler. Bu da anladığımız anlamda demokrasinin ve toplumsal barışın sonu olur. MAHKUMUN İKİLEMİ Yargıç A ve B mahkumlanna ayn ayn sorar. "Eğer arkadaşımzı ele verlnenlz ve o da slzl ele verlne 5 yıl hapb cezası alacaksınız. Eğer blrinlz dlğerinl ele verlne o serbest kalacak ve dlğeti 10 yıl haph cezası alacak. Eğer Iklnlz de sesslz kalınanız her blrinlz blrer yıla mahkum olacaksınız." Blrinln Ifblrllğl ya da Ihanet arasındakl seçlml dlğerinl de etkllemektedlr. (Yandakl tablo da gösterlldlğl glbl) Klfbel çıkar Ihanet etmekte yatar: Çünkü dlğerl Ihanet etsln ya da etmesln Ifblrllğl yapmaktan daha ucuza gelmektedlr. Ama Iklslnln el blrllğl yapması durumunda cezalannın toplamı en az olacaktır, bu da cıkann doruğa çıkması anlamma gellr. şısına komşulannı yaklaşır ya da uzaklaşır gı bı gosteren yonlendırüebılır aynalar yerleşürdı ve buyuk balıgın geldıgı durumlardakı davranışlanru ınceledı Gozlemleıde ıskorpıtın komşuları yaklaştıkça yaklaştıgı, uzaklaştıkça uzaklaştıgı belırlendı Kısaca ıskorpıtlerın "vencıvencı" stratejısının "sevüen" ve "hoşgonılu" rollennı oynadıgı ortaya çıktı Elbette bazı ısnsnalar da mevcut BaJıklar da herkes gıbı yargı hatalan yapabılıyor ya da yera stratejıler uretebüıyorlar Bazen kendı ınısıyaüfinı kullanan ıskorpıtier bazen nedensızce kaçarlar Matemaükçıler bu durumlar ıçın oyuna rastiantısal değışımler ek ledüer Regıs Fernere sonucu şoyle açıklıyor "Daha fazla ışbırhğıne uzanan evrım dereceh değıldır Aksıne dalga dalga altruızm ve ıhanet gozlemlemr" Ote yandan bu kurallar da davranışlan tamamen açıklamada yetersiz kalıyor Ornegın bıreylenn karşüaşma olasılıklannın duşuk olduufu populasyonlarda karşılıklı ışbırhğı nasıl gelışebüır' Bıyolog Martin Nowak ve matemankçı Karl Sigmnnd buna bır sonuç gelıştırdıler "Şöhret"! Oyunlarda bıreyler gozlemleme ve davranışlan bellegınde saklama yetenegıne sahıp Bu kurallara gore buey hıç karşüaşmadıgı ama bıldıgı ya da karşüaşmalannı gordugu bırı ıçın yenı stratojıler gelıştırebılır Mahkum A Iskorpitin hayranlık uyandıran fedakârlığı, evrim mantığmın bir sonucundan başka bir şey değll! nın derecesıni belırleyebılecektı. Bu koşullarda saptanan en etkılı stratejının, "duzenlı artan altruızm" oldugu ortaya çıktı Duzenlı artan altruızme gore ışbırhgı karşılıklı artıyor Matemaükçıler omeklendırmelennde, bencıllenn agırlıklı oldugu ve guven unsurunun bulundugu populasyonlarda altruıst davramşlann daha kolay yayıldıgını fark ettüer Regıs Ferrıere'ın ekıbı, Roberts ve Sheratt'm oyununa yenı bır knter daha ekledıler Hareketlilik! 'Harekethhğın evnmdet altruızm uzerındeh ethsi" uzenne tez hazırlayan JeanFrançoİB Le Gaillard, "hareketlilik ar tışının bıreyler arasındakı etkıleşımı kısıtladıgı ve ışbırlığını azalttıgını" belirhyor Araştrmacılar ortamda guvenın oluşması ıçın duzenlı karşılaşmalann onemını vurguluyor Uzmanlar şu sonuçlaravanyor Yerleşık populasyonlarda davranışlar altruızme dogru egılım gosterırken, goçebe populasyonlarda altruızm duzeyı oldukça duşuk Ote yandan, ışbırlığı ve harekethlıgı bırleştırmeye çalışan populasyonlar yok olmaya mahkum1 (Yukandakı şemada gosterildıgı gıbı) Hareketlilik, guven, şohret, bellek Mruızmın evrımı populasyondakı toplumsal ılışkılerın karmaşıklıgına bağlıdır Insan topluluklan ıse çok karmaşık bır yapı gosterdıgı ıçın ahlakı evnm modeh oluşturmak neredeyse ımkânsızdır Fakat matemanksel oyunlara bakarsak altruızm olmadan canlılann evrimındekı başlıca geçışler de olmazdı Bencıllıkle tek hucrelı yaşamdan çok hucrelı yaşama, klonlamadan cınsel bırleşımle uremeye, yalnız yaşamdan toplumsal yaşama geçıs başanlamazdı O halde ıskorpıtın hayranlık uyandıran fedakârlığı, evnm mantıgının bır sonucundan başka bır şey değıl1 Bafak Taraktaş Kaynak Saence &Vıe Mayıs, 2001 Değişken güven Ardştırmacılar bu koşullar altındakı bıreylenn en etküı yontem olarak genelde "ayrüıkçı ışbırhgı strate]isı"nı seçtıgını belirledıler Bırey en çok ışbırhğı yapmıs olanlarla ışbırlıgı yapıyor ve kotu şohretı olanlara da ıhanet edıyor Doğal koşullara bıraz daha yakın olma sı ıçın, Ingdız bıyologlar Gilbert Roberts ve Thomas Sheratt kurallara guven unsurunu da ekledı Boylece bellegı olan bırey ışbırhgı • 759/S