Katalog

Ekim sabahlannda MerkürVenüs buluşması Hasan H. Esenoğlu(*) 001 yıhmn bu onuncu ayıncTa meyda na gelebılecek gokyuzu olaylarına aıt astronomı bılgılerı ve Ekım ayının gok atlası ozetle aşagıdakıgıbıdır z Güneş 17 Eylul30 Ekım 2001 tanhlen arasında 44 gun boyunca Başak (Vırgo) tabm yıl dızında kalan Guneş, gokyu zunde gunluk yaklaşık 1 derecelık bıhnen harekeüyle ılerleyerek 31 Ekım22 Kasım 2001 tanhlerı arasında 23 gun boyunca Terazı (Lıbra) takım yıldızında bu lunacak Oteyandan meraklı okuyucular, Yer'ı dogrudan etkıleyebılecek Guneş olaylanna ve gunluk Guneş leke sayılarına ıüşkın aynntılı surelı bılgılere http //wwwspacewedtheı com ve http //wwwsuns potcycle com adreslerınden ulaşabıhrler +5 7 kadır) ve Neptun'u (parlakhgı +7 9 kadır) Oglak (Capncornus) takım yıldızında Guneş batuktan hemen sonra akşam saat lerınden ıübaren gece yansına ka dar yaklaşık 6 saat surehgıne Guney tarafmdan ınbaren gorebılırler Her ıkı gezegen ay boyunca ufuktan en fazla 30 derece yuksekbkte gorulecek ve ay sonuna dogru Guneş e gıtnkçe yaklaşacaklarından gorulme surelen azalacakur Uranus ve Nep tun ıle bırlıkte dıger gezegenlerin ve Guneş ın doguşbanş saaüerı çızelgede venlmıştır Ay Ekım ayı boyunca Ay'm evrelen resımde gostenlmıştır Aynca, Ay'ın yenıay ve dolunay evrelenne tam ulaşma saatlen de belırnlmıştır Resımden Ay m yaklaşık 14 Ekım tanhlerı ara smda 4 gun sureyle dolunay ve dolunaya yakın evrelerde kaldı gı goruhnektedır Dolunay bu tarıhlerde yaklaşık 12 7 kadıı parlakhgı ıle tum gece boyunca Ay ışıgı ıle Yer'ı aydınlatmaktadır Ay'ın belh başh evrelere ulaşma tanhlen doguşbatş saatlen ve gorulme surelerı ıle Ay'ın Yer'e olan uzakhklan şoyledır 2 Ekımde dolunay evresınde (18 43 de doguyor ve 06 33 de ba tıyor tum gece gorulur), 10 Ekım'de son dordun evresınde (23 14 de dogar ve 14 49 da batar, gece yansından ıübaren gorulur), 15 Ekım saat 02'de Ay Yer'e 361 875 km ıle en yakın noktasında 16 Ekım'de yenıay evresınde olacak ve gorulemeyecek 24 Ekım'de ılk dordun evresınde (14 48'de dogar ve 00 26'da batar, gece yansına kadar gorulur) ve 26 Ekım saat 23'de Ay Yer'e 404 935 km ıle tekrar en uzak noktasında bulunacak. Gezegenlerin ilginç konumları: Buluşmalar 1) 15 Ekım sabah saatlerınde (ozelhkle 0607 arasında) Venus, çok ınce hılal evresmdekı Ay'ın hemen yakınında bulunacak ve bırhkte yauk "Ç" harfi gorunümunde olacaklar 2) 2731 Ekım sabahlan Merkur ıle Venus sabah saatlermde (07 cıvannda) Guneş dogmadan hemen orice buluşacak lar ve bırbırlennı ortecekler Her ıkı gezegenden çok parlak ve arkada olanı Venus'tur 3) 7 Ekım akşamı saat 22 cıvarmda Doguda, Boga (Taurus) takım yıldızınddkı Satum, şışkınay evresındeta Ay'ın 0 5 derece Guney ınde bırhkte gorulecek ve Ay tarafmdan ortule cekur Ortulme sırasmda Saturn 0 2 kadır parlakhgında ve ufuktan yaklaşık 6 derece yuksekhkte olacaktır Ancak her ıkı cısım de oldukça alçakta olacagından ortulme kolay gorulemeyecektır 4) 23 Ekım gecesı saat 23 cıvannda Bauda Yay (Sagıtta nus) tabm yüdızmdab Mars, son dordun evresmdeb Ay m 0 1 derece Kuzey ınde bırlıkte gorulecek ve Ay taranndan ortule cektır Ortulme sırasında Mars 0 1 kadır parlakhgında ve ufuktan yakldşık 4 deıece yuksek hkte olacaktır Ancak her üa cısım de ufka çok yakın olaca1 gınddn ortulme zor gorule cektıı •3" ı ö d Gezegenler nerede? Durbun veya teleskopu olan okuyucular Ekım ayı bo yunca Uranus'u (pdrlakbgı 759/18 • © € © € *© f) O O R 2001 Astronomı yılhgında kayıth 1620 kuçuk Akfam Sabah gezegenden (ıçl)Uranus (131 Ekım) l)Uranüs (131 Ekun)l) 1) Merkur '(1831 Etom) 2)Neptun (131 Ekun) 2) Neptün (131 Ekun) 2) Venus (131Ekım) lerınde bır tanesının 3) Merkur (1 8 Ekun) 3)Mats (131 Ekım) 3) Jupıter (131 Ekım) ısmı de Ankaradır ve 4) Mars (131 Ekun) 4) Jupıter (131 Ekun) 4) Saturn (131 Ekım) 100 000 tanesı de keşfedılme 5) Saturn (131 Ekun) 5) Saturn (131 Ekun) 1 yı beklemektedır ) bu ay gozukecek en onemlılennden Ceres (+9 kadır parlakhgında), Juno (+9 6 kaneş doguncaya kadar Jupıter'den daha fazla surehgıne (yaklaşık dır) ve Vesta (+7 3 kadır) teleskop yardımıyla dıkkath gozlemle 10 saat boyunca) Boga tabm yıldızında ufuktan en fazla 70 degorulebılecektır Bu uç kuçuk gezegeran gozlemıne ılıskın uyrece yuksekhkte 0 1 kadır parlakhgı ıle Dogu'dan Baü'ya dog gun şartlar şoyle ofneklendınlebılır Ceres ay boyunca Yay taru genış bır alanda gorulebıhr Aynca ay boyunca Satuın de kim yıldızında akşam saatlennden ıtıbaren gece yansına kadar Yer'ın tam Doğu noktasından hergun degışen saatlerde ve yukMars m yakınmda (Guneybatı smda) en fazla 15 derece yuksek sekhkte ıken geçeceknr Bu ıkı gezegenden onde ve sonuk olalıkte yer alacaktır Juno ıse ay boyunca sırasıyla Yengeç (Cannı Satum dur cer) ve€u yılanı (Hydra) takım yıldızlannda gece yansından bır haylı sonra sabah Guneş doguncaya kadar yaklaşık Jupıter ıle Hangi gezegen ne zaman görülüyor? Venus'un ortası cıvanndd en fazla 50 derece yukseklıkte goruEkım ayında akşam, gece ve sabaha dogru gorulebüe leceknr Vesta da ay boyunca Avcı (Orıon) takım yıldızlannda cek gezegenler çızelgede ozetlenmıstır akşam geç saatlerden ıtıbaren sabah Guneş doguncaya kadar Aynca Ekım ayının başında ve sonunda gezegenlerin ve Saturn'un hemen Guneybaü'smda (aynca +1 1 kadır parlakhGuneş'ın doguşbatıs saatlerı çızelgede verOmısür Parantez ğındakı Aldebaran ın da hemen Dogu'sunda) en fazla 60 derece ıçmde yer alan saatlerde gezegen dogarken veya batarken gozyukseklıkte yer alacaknr Meraklı okuyucular kuçuk gezegenlenemeyecektır lerle ılgüı aynntılı bılgıye "http//cfawwwhar Goktaşı Yagmurlan, Avcı takım yüdızından 2 Ekım7 Ka vard edu/cfa/ps/mpc html"adresınden ulaşabılırler sım arasında yagan Onoradler ısımh goktaşı yagmuru en yukEkım ayında çıplak gozle kolay gorulebılecek parlak gesek sayıya 21 Ekım'de ulaşıyor saatte yaklaşık 20 goktaşı göruzegenlenn konumlan aşagıda venlmıştır lebılır, yagmurlar dışında gece boyunca ancak 6 7 kadar gokta Merkflr, büındıgı gıbı sadece ufka yakın olarak ya Guşı gorulebümektedır Orıonıdlenn hızlan sanıyede 66 kılometre neş dogmadan once Doguda ya da Guneş batuktan sonra Baye kadar ulaşır Bu goktaşı yagmurunu ızlemek ısteyen okuyucu n'da görulebılır, bu ay her ıkı halde de gorulebılecek Geze lar ozelhkle 21 Ekım de gece yansından ınbaren Dogu tarafında gen Ekım ayının ortasından ınbaren ay sonuna kadar sabahlan ufuktan yaklaşık 15 derece yuksekhkteta Onon takım yıldızı bolGuneş dogmadan once Dogu tarafta Başak takım yıldızında gesıne bakabılrrler ufuktan 15 derece gıbı Merkur ıçın oldukça ıyı sayüabılecek bır yukseklıkte gorulecekür Ekım ayının ük haftası boyunca akşamAstronomi kulisi lan da Guneş batuktan hemen sonra çok kısa surehgıne Ban taTşık kuhlıgı" ıle donuşumlu olarak bu başhk alnnda ulke raunda ufuktan en fazla 4 derece kadar çok alçakta bulunacak mız astronomlannın ve asöofizıkçılennın çeşıth astronomı toptır En ıyı gozlem şartlan sabah saatlerınde Ekım'ın sonlannda lannlannda, bıhmsel bırhktehklennde etknnhklerde, üeülerınde meydana gelecek Akşamlan ıse ufka çok yakın olmasından govb ortamlarda tecrube ıle seslendın rulmesı yıne de zor olacakür Parlakhgı +3 lenlere ama yazıya donuşmemış olanla Doğuş Batış Doğuş Baüş ıle 0 5 kadır arasında gıtukçe artacakür nna populer bügı çerçevesınde "oku Gfineş 07 0118 46 07 341801 Guneş'ten en fazla uzaklaşacagı tanh 29 yucular ıle paylaşmak" adına yer verıle Meıkttz (08 59) 19 17 05 58 (17 24) Ekım'dır, buna gore gorulme suresi bu tanVentts 04 49 (17 52) 05 59(17 21) cektır Açık uçlu bu kısa ve ozlu seslenhe kadar aı tacak sonrakı gunlerde ıse azalaM « M (14 55)23 45 (14 04)23 29 dınlenler "tam" ve "dogru" ıfade edıhncaktır Durbunu veya teleskopu olan okuyu Jflpiteı 23 58(14 52) 22 08(13 01) ceye kadar da olgunlaşnnlarak tekrar cular gezegem yaklaşık ınce bır hılâl evre Satttrn 22 01(12 39) 22 08(13 01) lanacaknr da Bu dızı ıçın "uçuncu" su sınden ıübaren ay sonuna dogru sırasıyld ünnttf (16 49) 03 05 (14 50)01 06 şoyle "Astronomlar Guneş'ın dogmasıyenı ay ve ılk dordun evrelennde gorebüeNeptfln (16 01) 0150 (14 03) 23 52 na ıhşkın 'Güneş Dogu'dan dogar soceklerdır zunu pek kullanmazlar, çunku Guneş Venüs, Nısan ayının başlangıcmdan ıtıbaren Guneş e yayüda sadece ıkı kez 21 Mart ve 22 Eylul (gece ve gunduz sure kın oldugu Arahk ayının ılk gunlerıne ka lerının eşıtlendıgı) tarıhlerınde tam Dogu noktasından doğor bu dar 8 ay boyunca sdbdhldrı gozukecek yuzden dogru ıfade olan Guneş Dogu taranndan dogar sozunu tır Buna gore gezegen Ekım ayı boyunseslendınrler " ca sabahlan yaklaşık 1 5 saat suresınce Ekım ayının gok atlasmı ıçeren ve 15 Ebm akşamı saat sırasıyla Aslan (Leo) ve Başak takım yıl22 00 ınbanyla gorulebılecek gezegenler (resımde kesıklı daıre dızlannda Dogu tarafta ufuktan en fazla ıle gostenlmış olan Guneş hatnnın hemen yakmuıa bakmu) ve 18 derece yukseklıkte gıderek azalacak takım yıldızlar şekılde venlmıştır Bu yazıda kayndkça olaı ak bsşekılde gorulecekür Venus 3 9 kadır men "The Astronomıcal Almanac 2001"den yararlanümıştır parlakhgı ıle ışıldayacaktır Durbunu ves Açık ve ışık kırhhgınden uzak bır gokyuzu dılegıyle ya teleskopu olan okuyucular gezegeru yaklaşık dolunaya yakın bır evrede ızle * Astronom Dr Istanbul Unıversıtpsı Fen Fakultesı Ast yebıleceklerdır ronomı ve Uzay Bıhmlen Bolumu (esenoglu@ıstanbu] edu tr) M a » , akşam saatlennden ıtıbaren gece yansına kadar gokyuzunde ufuktan en fazla 27 derece yukseklıkte gorulecek tır Şışkın ay evresınde bulunan Mars Guney'de Yay takım yıldızında bulunacak ay sonuna dogru da Oğlak takım yıldızına geçeceknr Parlaklıgı yaklaşık 0 2 kadır olarak gorulecekhr fakat ay boyunca gezegen Guneş'e yaklaşacagından gorulme suresı parlakhgı ıle bırlıkte azalacakur Jfipiter, Ekım ayı boyunca gece yansından ınbaren sabah Guneş doguncaya kadar (yaklaşık 8 saat) gıderek artan surelerde ttazler (Gemını) takım yıldızında 2 3 kadır parlakhgı ıle Dogu'dan Baü'ya dogru genış bır alanda ızlenebılecekttr Aynca ay boyunca gezegen Yer'ın tam Dogu noktasından heıgun degışen saatlerde ve yukseklıkte ıken geçeceknr Jupıter ufuk tan en fazla 70 derece yuksekte olacaktır 10 Ekım saat 03 cıvannda da son dordun evresmdekı Ay'ın 1 4 derece Guney ınde yer alacak* Satttnı, Jupıter'e yakın konumundan dolayı benzer şekılde Satum de gece yansından önce başlamak tfzere sabah Gu O * o