Katalog

kadar (normal jeomanyetik alanm bmde ıkısinden az) ufak degişimleri bile duyumsayabilirler. Gelgelelim, kimse bu tür dirimsel pusulalann işlevlerini nasü yerine geürdüderini tam olarak bilemiyor. Bu konuda ortaya atılan kuramlardan bir tanesi, kimi dokularda bulunan manyeüt molekullerin tiph minyatür pusula ignesi gibi işlev gordugunu savunuyor. Bir başka kuram ise, hayvanlann farklı manyetik alanlardan kaynaklanan biyokimyasal tepkimelerdeki degişimleri duyumsayabildiklerini öne sürüyor. Ne var ki, böylesi bir biyokimyasal pusulanın ise yaradıgı bugüne dek kimse taraundan kanıtlanmadı. Manyetik alanlardan etkilenmesinin yanı sıra, tepkime oranlan gelişigüzel dalgalanmalar gosterir ve sıcaklıga göre de degişir. Sıcak, ya da sogukkanlı olsunlar, tüm hayvanlar ısı farklılıklanna tepki gösterirler. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü &zik uzmanlanndan James VVeaver asıl sorunun tüm bu etkiler karşısmda doganın manyetik alandakı ufak degişimleri nasü duyumsadıgırun kavranması olduguna dikkat çekiyor. Bunu matemauksel yöntemlerle kavramaya çalışan Weaver ve ekibi serbest radikaller adıyla bilinen iki reaktif molekül arasındakı yaygın bir tepkimeyi betimleyen denklemlerden yola çıktı. Ardından gelişigüzel dalgalanmalar ve sıcaklık degişimleriyle tepkimelerde ne tür bir oynama oldugu incelendi. Beklendigi gibi, küçük bir grup hücrenin manyetik alan sinyallerini açık seçik bir biçimde algıladıgına tanık olundu. VVeaver bu tür kuramsal çalışmalann santrallardan ya da cep telefonlanndan kaynaklanan elektromanyetik alanlann saghga zararlı olup olmadıklan konusuna ışık tutabilecegine inanıyor. ,, Bitkiler yardıma koşuyor Hayvanlardaki manyetik güç ^ Amerikah bi'im adamları kimi hayvanlardaki dogal pusulanın farklı manyetik alanlarda meydana gelen en ufak biyokimyasal tepldmeleri saptayabildigine, bu alanda gerçekleştırilen kuramsal çalışmalann santrallardan kaynaklanan elektromanyetik alanların kanser gibi hastalıklara yol açıp açmadıgı tarüşmasına ışık tutabilecegine dikkat çekiyorlar. Aralannda kimi kuş türlerinin, ikiyaşayışlıların (amfibyenlerin) ve süriingenlerin de bulundugu çok sayıda canh, dünyanın manyetik alanındaki mini degişimleri duyumsamak suretiyle yol ahrlar. Soz gelimi, deniz kaplumbağalan bir mikroteslanın onda biri GOZLER ELE VERIYOR Mikelanj ustalık yapıtını yontarken hile yaptı. Herkesin birkusuru vardır. Mikelanj'ın "David" adlı yapıti yüzyulardır erkeğe özgü bedensel güzelliğin simgesı sayıldı. Ne var ki, yontunun yüzü bir lazer taramasından geçırüdiğinde gerçek su yüzüne çıkü ve David'in şaşı olduğu anlaşüdı. Yıllartiır Itafyan yontulannın bilgisayarh göriintülerinı elde etmeye çahşan Stanford Ümversıtesi bilgısayar mühendısi Marc Levoy, yontunun iki gözünün gerçekte farkh yönlere baktığuıa dikkat çekiyor Levoy'un projesinin amaçlanndan bir tanesi, yontunun Mikelanj'ın izleyicinin görmesini istemediği yönlerini ortaya çıkarmaktı. "David" yontusunda bu durum sol elin gizlediği yüzün tüm ön cephesı ıgn geçerli. Levoy yontu ustasının bu taktiği bilerek uyguladığma inanıyor. Klasik dörtte üçlük bahş, S.2 metre boyundaki David gözlerini haufçe sola Güney Koreli bilim adamlanna göre, bir fincan çevirmiş görünüyor Solproülden bahldığmda ise gözlerinin, tıph sikkeler üzerinkahve saman nezlesini yatıştıracagı gibi, fındıkustık ve deki portreler gibi dosdoğru karşıya dikili olduğu görülüyor. Levoy'a göre bu Mian sokmalanna karşı alerjik olanlar için de gerçek bir kelanj'ın çok sık başvurduğu bir taktik. yaşam kurtancı olaBugünîerde David'in solproMni görmek olanaksız, çünkii bunun için bahşbilir. Araştırmalar lannızla Floransa'daki Galleria dell 'Accademia'nm duvannı deüp geçmeniz geresonucunda kafeinin kiyor. Gelgelelim, özgün yeri olan Palazzo Vecchio'da yontu heryönden izlenmeye farelerde akut aleraçıktı. Levoy bilgisayar görüntülerini elde edebilmek için yontunun üzerin ince bir jik tepkileri engellelazer levhası tutarak ışının yüzeyi yalayıp geçerken aldığı biçimleri kaydetti, Art ardigine tanık olundu. da yapılan taramalar üst üste konduğunda en milimetrik aynntılann bile Saman nezlesi, asseçilebileceği bir görüntü elde edüebiliyor. tım ve benzeri alerLevoy şaşılığı görüntüye yansıtabilmek için tarayıcıyı gezici bir kuleyle yükjik rahatsızlıklar aşın selterek aygıtı doğrudan David'in yüzüne tuttu. Ancak, Accademia 'mn yayımladığı duyarlı bir bagışıkkitapta yontunun uzunluğu olduğundan bir metre daha hsa olarak verildiğinden, L 1 Lk sisteminden kaytarayıcıyı yükseltirken bunu da göz önünde tutarak ölçüsünü bir metre uzun tuttu. naklanırlar. Bu tür duyarlı bireylerde polen ve toz gibi Levoy şimdi de, ' 'Fbrma Urbis Fbrma'' olarak bilinen, IS yaklaşık 200 yıllann maddeler etki altında kalan dokulara hıstamin adlı bir da mermer üzerine yapılmış esh Roma'nın devboyutlu hahtasıyla ilgıleniyor. Söz kimyasal salan özel turde kimi hücrelerde bir tepkımekonusu harita şu anda elle bir araya getirilmesi beklenen 1000 küçük parçadan nin oluşmasına yol açarlar. Alerjik kişilerde gorulen şışoluşuyor. Levoy hnlmış kenarlann üç boyutlu taramalanndan yola çıkarak bu parme, kaşınü ve soluma güçlugu gibi belirtilerin oluşmasıçalan bir araya geürmeyi ümit ediyor. na işte bu kimyasal neden olur. Anafilaktik şok adıyla bi Ohio Üniversitesi bilim adamlanna göre, yosundan yapılmış canlı bir filtre santral aüklannın temizlenmesine yardımcı olabilir David Baylets başkanlığındakı bir ekıp, Enerji Bakanlıgı'nın destegiyle, kömürle işleyen bir santralın egzoz sistemine iliştirilecek bir filtre oluşturuyor. K6mürden çıkan duman bacaya ulaşmadan suyla kaynatılarak içindeki karbon dioksidin bir bölumu emiliyor. Ardından bu sıcak, karbonlu su filtreden geçiliyor ve yosunlar tarafindan emiliyor. Araştırmacılar bu iş için Yellovvstone Ulusal Parkı'na ozgü sıcak su kaynaklannda yaşayan yosunlann çok elverişli olduklanna, bu tur yosunlann çok yuksek sıcaldıklardan etküenmediklerine dikkat çekiyorlar. Dahası, söz konusu filtreler yeniden dönüşüm yöntemiyle yakıt ya da gübreye dönüştürülebilen tonlarca yosunun uretilmesine yardıma olabilir. Böylece, dogal olarak havaya kanşan karbon dioksidin yolu engellenebilir. Filtreye çok miktarda yosunun sığdınlabümesi için, bitkilerin dikey naylon bölgelerde yetiştirüecegi belirtiliyor. Yine de, filtrelerin etküi olabilmeleri için en az bir ev buyüklügünde yapılmalan gerekiyor. Boyut ve yogunluk Ohio'lu ekip için en büyuk sorunu oluşturuyor. Doğrudan güneş ışıgı ancak birkaç metrelik filtreden geçebiliyor. Oysa, yosunlar güneş ışıgı olmaksızın yaşamlannı sürdüremiyorlar. Bu nedenle,filtreninüzerine ışıgı toplayıp bir dizi fiber optik kablo aracılıgıyla filtre içindeki dagıücüara yayacak bir kolektör yerleştiriliyor. Bayless filtrelerin karbon dioksit yayüımını yaklaşık % 20 orarunda azaltacagına inanıyor. Gerçek bir yaşam kurtarıcı 703/6