Katalog

nen ergenler ıse eserlen sellerden korunabüe cek şeküde saklayamayan Italyanlan (yanı olasıhklan duşunmeyen ınsanlan) sorumlu bulmuş? lardır Yoruma gerek var mı Soyut duşunme, varsayımlar gehşüren, olasüıklan dıkkate alan, zaman perspektrvıne sahıp olan, onermeler manügını kullanan, ışlemler uzennde ışlem yapan, sıstemaük olan bır duşunme bıcımıdır Bu ozelhkler de gosterıyor kı, soyut/formel duşunce büımı yapan ve bıhmsel bügıyı anlamamızı saglayan bır duşunme yoludur Büımsel kavramlann anlaşüması soyut duşunce yapüannı gerekürmektedir Soyut duşuncede başarüı olanlann büımsel ügüen de yuksek bulunmuştur Başka bır deyışle, büıme ügı duymak ve büımsel bügıyı talep etmek soyut duşuncemn varhgını gerekürmektedir 0 halde bır toplumun bügı ya da büım toplumu olabümesı ınsanlannın çogunun soyut duşunme gehşımını gostermesıne baghdır Alt sosyoekonomık duzey, kırsal çevre kulturu, otonteryen üışküer ezbercı egıüm sıstemı, yaraücüıktan yoksun mufredat programlan soyut duşunceyı desteklemez Boyle bır kultur ve egıüm ortamında yeüşen ınsanlar da kaçınümaz bıçımde soyut duşunceden uzak, dolayısıyla büıme yabancı kahrlar. kazandırdıgı bügelık dıyalektık duşuncede yansır, ama dıyalektık duşunme duzeyıne ulaşabıl mek ıçın de soyut duşunme yeterhgıne sahıp olmak zorunludur KELİMELER'e ne oluyor? II: OZELIK Ml OZELLtK Mî? CBT699 s 16dakı yazımm (Işık, ) daha ük cumlesınde bır kelıme kullanıyorum ' ozelık " ancak çogu kımse gıbı CBT'nın edıtoru veya duzeltmenı de benım bu kelımeyı hep yanlış yazdıgımı sanarak araya ekledıgı ük ara başlıkta bunu "ozelhk" yaparak duzeltmış(') Turkçe eger yahrüaşnnna surecı başladıktan bır sure sonra "ozleştrme" hastahgına tutulmasaydı belkı de ben bu kelımeyı kullanmak geregını duymayacakhm Insanlar da bunu "ozellık" sanmayacaklardı Çunku o zaman ben "ozelik" yenne "hassa", "ozelhk" yerine ıse "hususıyet" dıyeceknm Tabubugeçen sayıdakı Kelımeleıue ışledıgım kuwetguç kanştnlması kadar olumcul degü ama gene düden ayırulann (nuans) nasü gıttigıne bır başka omek Tabı bunda gene eskı TDK'nın kusuru buyuk Çokazsayıda koke yuklenerek Turkçenın de yalnızca ekler alarak kelımelenn anlamlarıyla oynama olanagı vermesınden dolayı anlamlann kanşmasına yol açmış Yanı, eskı TDK "hususı" yerine 'ozel"ı onerdıgınde "husus", "mahsus", "has" ' bahusus", "bühassa" vb gıbı aynı kokten gelen kavramlara ad onermemış (onerdıyse de ben bümıyorum), yalnızca "hususıyet" yenne "ozelhk" 'hassa' yenne de 'ozelık" denmış Bunlann da seslen çok yakın olduklan ıçın kanştırümaldn ışten büe degü Nıtekım buyuk bır cogunluk her şeye "ozelhk' dıyor da, her nedense "bahusus" büe demek ıstese bunu "ozehkle" üe soyleyenlen duyuyoruz Oysa bu "bühassa" olurdu, dıgen ıse "ozelhkle"dır I^bu kı sesler bu derüı yakın olmasa bu kargaşa çücmazdı (Ingüızcelenra merak edenlere ozehkproperty, ozelhk specıalty/fearure vb, hasproper, ozgulspecıfic.) Bu kokun nzüde de yakın ügısı var Yülarca 'yogunluk" adıyla kullandıgımız kavram (kesafet, densıty) 1970'lerde her nasüsa "ozkutle"ye donuştu Bunda ışe yarar bır amaç gore1 büıyorum, ama kıülanım yanhş Buna "ozgul kutle" denseydı dogru olacakü Benzer olarak gene yülarca "ozgul ısı" ya da "ısınma ısısı" olarak kullandıgımız tenm de aynı yülarda aynı şeküde "ozısı"ya donuştu Bunlar tamamen dü büıncı otaıayan kımselenn ışı oknah Düm yahnlaşmasında büınçh lomseler ugraşırlarken yenı terımler tıtızhkle seçümış/oluştunümuş, frenkçe "specüic" karşüıgı "ozgul" kehmesı seçümısken bunu degıştırerek "öz"e çevırmek neden' Oysa "oz", "self" karşüıgına çok ıyı yerleşen, hattâ bır anlamı da bu olan (Azerıcede "ben' demek) kısa bır onek oluyordu (bır tek yersız kullanımı "ozdırenç" ohnuş, bunda da ozgul kullanmak çok dogru olmazdı) Hem ayırtı yıtırüıyor hem de boylece kavram kanşıyor Şımdı saymış oldugum ayırtüan bümeyen hattâ daha kotusu bunlara gereksınmeyenler ıçın bu bır sorun degü Ama ben ve benım gıbı pek çok kışı bu ayırtüan çeşıtlı gerekçelerle kullanmak gereksınımı hıssedıyorsa ne yapacak' Büemıyorum Ama "ragmen" yenne onerümış olan "kdrşın"ın 'mukabü' anlamında kullanıması yaygın Frenkçe "approach" karşüıgı düe gıren ' yaklaşım" çogu kez "taknbı" yenne kullanümakta, oysa bunun ıçın ben ortaokuldan bu yana 'yaklaşıklık yaklaştırma" kullanmayı oğrenmıştım Hepkokazhgı ve kışısel eksüdüder Bunun bır benzen de "tekabul etmek' karşüıgı' karşı gelmek"denmesı, tabıı ta bunun dogrusu "karşüüc getaıek" • OmurAkyuz Laikliği anlamak ve benimsemek Formel ve/veya dıyalekuk duşunme, matemaugı, fizıgı, bıyolojıyı, ama aynı zamanda m sanı, ahlakı, dını laıkhgı dennhgıne anlamamızı saglayan duşunce yapısıdır Içınde bartadırdıgı sentez nedenıyle ozellıkle laıklıgı Bu topluma laıklıkle ügıli uç buyuk yalan soylenmektedır Kışının degü devletın laık oldugu Islamın laıklıkle bagdaşmadıgı, laıkhgın dınsızlık oldugu Uçu de yanlış olan bu onermelenn sonuncusu en çok ısusmar aracı olarudır Bır ınsanın laık ıse dındar olamayacagı, dındar ıse laık olamayacagı sık sık soylenmektedır Insanın hem ınançlı hem laık olabüecegı akıllanna sıgmamaktadır Bır ınsanın ahlaklı olmak ıçın ılle de dındar olmasının gerekmedıgını kavrayamadıklan gıbı Her dmın bır ahlak sıstemı oldugunu, ama her ahlak sıstemının dınsel olması gerekmedıgını bılmedıklerı gıbı Bugunun laık batı büımını yaratan bırçok bılımadamının koyu dındar oldugunu tarıhten ogrenmedıklen gıbı Işte bu sentezı kavrayabılmek ıçın de soyut duşunme duzeyıne ulaşmıs olmak gerekmektedır Genış kıt lelenn hâlâ somut duzeyde duşundugu toplumlarda büımı anlamak ve ıstemek de çok guçtur, laıklıgı kavramak ve benimsemek de Laıklık sadece demokrasının degıl bılımın de olmazsa olmaz koşuludur Adının onunde akademık unvanlar olan kışılenn laıkhge karşı şenattan yana olduklarını soyleyebıldıklerı bır toplumda, yalnız sokaktakı egıtımsız ınsanlann degıl unıversıtedekı kunı ogretım uyelennın de duşunce duzeyınden kuşku duymak yanlış olma yacaktır Evrenı, dunyayı, toplumu ınsanı yaşamı kavrayabılmek ıçın gehşmış du^ şunce yapüanna gereksınmemız var Geleneksel toplumun basıt duşunsel araçlanyla ve değer sıstemlenyle modern dunyanın karmaşık, çok boyutlu, hızla degışen sıstemlermı kavrayamayız Tbplumumuzda daha fazla ınsanın daha gelışmış zıhınsel araçlarla duşunebılmesının yollannı aramamız gerekmektedır Araşnrmalar uygun egıüm programlarının soyut duşunmeyı gehşurebılecegını gostermektedır Daha çok ınsanın büım yaptıgı, büımsel bügıyı daha çok ınsanın ıstedı gı bır toplum olmak ısüyorsak bu olanagı bız de kullanmak zorundayız Butun sorun kultur ve egıum ortamımızı bu amaç çevresınde orgutlemek ve zengınleşurmektır (Tıph Cumhurıyeün ük yülannda yapüdıgı gıbı) Son bırkaç soz Bu yazıyı kaleme alırken bazı kaygüanm vardı. Butun açıklamalann temelıne duşunsel yapüan koyarak "psıkolojızm" yapmakla, büışsel gelışım kuramınd yoneltılen eleştınlen dıkkate almamakla suçlanmak gıbı Somut duşuncemn gundelık yaşam ıçın onemını gozardı etmekle eleşünlmek gıbı Bu konulann da elbette farkında oldugumu soyleyebüırım Ama duşunce yapüarmı, sureçlennı araşurmayı ve gelıştırmeyı genellıkle üımal etmış bır toplumda yaşamak bunların vurgulanmasını gerek tırıyordu Bır toplum en ogundugu degerler, en acı çektıgı felâketler konusunda büe büımsel yorumldi uretemıyorsa bu sorunun dluru kalın kalın çızmekte yarar var demektir *A U Etytım Büımlen Fckuitesı oğreüm Gelişmenin yönü Butun gehşmeler basıtten karmaşıga, somuttan soyuta, bağımlüık tan bagımsızlığa, yerelden evrensele dogrudur Ahlâk gehşımınde de oyle Ahlâk gehşımınde en ust duzey ahlakı duşunceye evrensel ükelenn rehberhk ettıgı duzeydır Ahlâkm felsefi bır yapı ıçerdıgı duzeydır bu, dolayısıyla yetkın bu soyut duşunceye dayanır Ahlâkın bu en yuksek duzeyınde temel üke "yaşamın değerı"dır ve bu değer butun değerlerın onundedır Dolayısıyla ınsanın varlığına hıçbır gerekçeyle, hıçbır ınanç ya da ıdeal uğruna kıyüamaz Yaşamı boylesıne korunması gereken ınsan da artık tek boyutlu, basıt, dumduz, sığ, çehşkısız, çaüşmasız brr varhk olarak gorulemez Tfelevızyondakı "dın ve ahlak' saatlennden bınnde üahıyatçı bır oğreüm uyesının şoyle dedığmı duyunca kanrm donmuştu Bır ınsan ya ıyıdır ya kotu1 dur, hem ıyı hem kotu olamaz (Insan bunun ardından ıster ıstemez 'katlı vacıptır' sozunun gehnesını bekhyor) Insan asü hem ıyı hem kotu oldugu zaman ınsandır Insanın çehşküer barındıran bır varhk oldugunu kavrayabümek ıçın de ust duzeyde soyut duşunme yetenegı gerekmektedır Aynca soyut duşunme gehşırken ınsanın kışüık yapısının da gehşüğını unutmamak gerekır, bu bağlamda ınsanın kendını algüayışından ahlak anlayışma kadar pek çok şey de degışmekte ve gehşmektedır Bazı araşürmacüara gore soyut aküyurutmenın en üen aşamasında dıyalekuk duşunce soz konusudur Arük duz manük her şey demek degüdır, yaşamın butun sorunlannda tek ve dogru çozumu gosteremez Yaşamdakı behrsızhkler, çehşküer, üa anlamhhklar ancak dıyalektü< duşunme yoluyla kavranabüır Dıyalekuk bakış dunyayı toplumsal ve sıyasal sıstemlerı kışüerarası üışküen ve butun bunlardakı degışımlerı ve evıımı kavramamızı sağlar Her turlu bügının gorelı oldugunu, çelışkının gerçekhğın en temel ozeUığı oldugunu, ınsanın da bır çehşküer yumağı oldugunu dıyalekuk yaklaşımla kavranz Yaşam deneyımının kışıye Kök azhğı ve kişisel eksiklikler nedeniyle , dilden ayırtılar zamanla kaybolup gidiyor. Bilim adamlarının özlediği bilim düzeyi nedir? Prof. Dr. Bahattin Baysal, 22 Temmuz 2000 tarihli CBT'de "Turkiye'de bilim yoktur" savımı yadsımaya çalışırken, kanıt olarak uretilen "bilimsel yayınlann" sayısını gösteriyor. Yazısının sonunda tartışma konusuna, "Cumhuriyet doneminde Turkiye'de bilim, sayısal ve nıteliksel olarak, bilim adamlannın özlediği duzeye erişemedi" saptamasını yaparak değiniyor. Sayısal duzeyi şimdilik bir yana bırakırsak, acaba "bilim adamlannın özlediği niteliksel düzey" nedirJProf. Dr. Baysal bu kavrama açıklık getirmiyor. Oysa, tartışma konusu budur. Cumhuriyet dönemi, özlenen bu düzeye yetmişyedi yılda ulaşamadıysa, bunun nedenlerini araştırmak gerekir. Işte bu nedenler araştınlırken, Osmanlı döneminin bilimsiz kalmasının nedenlerinin de ciddi biçimde ele alınması gerekecektir. Çunkü, Osmanlı donemınin bilimsel açıdan eleştirisi yapılmadığından, Cumhuriyet döneminin bu alanda gosterdiği süreklıliği gormekte ve anlamakta güçluk çekılmektedir. Burhan Cahit Ünal Emekli Oğretmen 703/18