Katalog

Güney Kore, kalkınma fırsatını nasıl yakaladı? Cüney Kore kalkınma sürecinde smıfsal güç dengeleri ve devletin göreli özerkliği üzerine... Nesrin Sungur* ızlı kalkınma döneminde Guney Kore'de uygulanan son derece radıkal polıükalar üe bır kapıtalıst ekonomıde ornegı gorulmemıs şeküde devleün ekonomıyı yonlendırmesı saglanmışur Ulke deneyımlen goz onune almdıgında, ıküsat pohükası kararlannı alanlann ve uygulayanlann dogru büdıklennı yapan, daha dogrusu yapabüen kımseler olduğunu üerı surmek pek mumkun degüdır Bır ulkede uygulanan ıküsat polıükalan buyuk olçude ulkedekı sıyasal guç dengelerme, dunya konjonkrurune ve o ulkenın dunya ekonomık ve sıyasal sıstemıne entegrasyon bıçımıne bağhdır Dolayısıyla ücüsat pohükası yapımcüanna ve uygulayıcüanna fazla bır manevra alanı kalmaz Eger Guney Kore'de dogru ıküsat pohtıkalan uygulanabüdıyse onemh olan bunun nedenlerının ortaya konmasıdır Bır başka şeküde ıfa de edersek Guney Kore'nın ekonomık başansındd devletin ekonomıye mudahalesının behrleyıcı rolu arük tarüşümaz olsa da onemlı olan bu mudahalenın etkınhğını behrleyen koşullann neler oldugunun açüdanabümesıdır Guney Kore'de gerçekten de oylesıne radıkal pohnkalar uygulanabümışür kı ınsan bu ulkedekı ıktısdt pohükası yapımcüannm ve uygulayıcüannın neredeyse tek sıyasal guç olduklan ızlenımıne kapümaktadır Sanayi politikalan, Oluşturulan kapıtalıst sınıfin devlete bu derJı bagımlı oluşu ve mevcut devlet yapısının asken bır dıktatorluk olması, kapıtalıst sınıfin da ışçı sınıfı gıbı dısıplıne edılmesını bu yuk olçude kolaylaştırmışür Boylece General Parkın ıfadesıyle ulkenın kuruluşunu sanayüeşme yoluyla' saglamaya çalışan Guney Kore devleü kapıtalıst sermaye bınkımını gerçekleşnrebılmek uzere, kısa donemde kapıtalıst sınıfa ragmen uzun donemde kapıtalıst sınıf ıçın gerekü olan polıü kalan uygulayabılır hale gelmıstır Konttolunun daha kolay olacagı dusuncesıyle az sayıda ama buyuk sanayı kuruluşlannın teşvık edıldıgı Guney Kore'de, bu polıtıkalann sonucunda ortaya çıkan dev tekeller (Cheabol) zamanla ekonomının urenmını ve ıhracaünı kontrol eder hale gelırken, bunlann ozellıkle 1980'lerden sonra devlete olan bagımlılıklan azalmıs, devlete karşı bır sıyası guç halıne gelmışlerdır H kınal kesime yönelik politikalar, finans kesiminin devletleştirilmesi bunlar arasında sayüabüır Boyle olunca dogru soru kanımızca, Guney Kore'nın ücüsat pohtıkası yapımcüanna ve uygulayıcüanna bu manevra alanını veren toplumsalsıyasal guç dengelerının ne oldugudur Devletin göreli özerkliği Guney Kore'de yaygın ve etkm devlet mudahalesını açüdamakta yararh olabüecek kavramlardan bın "devletin göreli özerkliği" kavramıdır(l) Dıger azgehşmış kapıtahst ulkelerden farkh olarak, Guney Kore'de devlete sıyası manevra alanı sağlayan ekonomıye üışkm bırbınyle uyumlu ücüsat pohükalannın oluşturulabümesını ve daha onemhsı uygulanabümesını mumkun küan devleün egemen sınıflardan ve çıkar gruplanndan goreh olarak bagımsız davranabümesı olmuştur Bu goreh ozerkhgın ortaya çıkısında, kalkınma surecının başlanndakı sınıf yapısının onemlı etkısı vardır Bu donemde buyuk toprak sahıplen ya da toprak anstokrasısı, kapıtalıst sınıf ya da sanayı burjuvazısı ve ışçı sınıfinın durumlan ıncelendıgınde bu etkı açık olarak gonümektedır Aşagıda ük olarak buyuk toprak sahıplennın durumu ele alınmışür a) Btiyük toprak sahipleri Guney Kore de 1960 lı yülann başında buyuk toprak sahıplen sınıu arük kalmamısür Japon somurgesı olmadan once devlet uzennde guçlu bır etkıye sahıp olan buyuk toprak sahıplen, somurge donemınde Japonya tarafindan oluşturulan guçlu bır devlet burokrasısının kontrolu alüna gırmışlerdır 19'8 yüında tanmsal venrrüüıgı arürmak amacıyla Japonlann gerçekleşürdıgı kısmı toprak reformu bu sınıfin sıyası gucunun daha da azalmasına yol açmısnr 1950 yüında Kuzey Kore ışgah alünda yapüan toprak reformuyla bırhkte (2) topraklann % 70'ı topraksız koyluye dagıhlmış boylece kuçuk toprak sahıphgı tanmsal yapının temehnı oluşturur hale gelmısür Nıhayet Kore Savaşı, tanmsal ehün tamamen or tadan kalkmasına yol açmıştir Kore savaşının bıümmde Guney Kore'de fakır ama oldukça eşıt bır gehr dagüımına sahıp bır toplum yapısı ortaya çıkmıştir Bır yandan koylulenn muhalefetinı ortadan kaldınrken, dığer taraftan sanayüeşme onunde potansıyel bır engel oluşturabüecek olan toprak sahıplennın sınıfsal guçlen7O3/1« nın kınlmasına yol açan toprak reformlan, Guney Kore kalhnmasının onemlı dınamıklennden bındır Boyle bır surece az gelısmış ulkelenn onemlı bır kısmında rastlanmamaktadır b) Sanayi bnrjnvazisi Guney Kore'de kalkınma surecının başladıgı yülaıda guçlu bır sanayı burjuvazısırun varhgı da soz konusu degılcL Bu ulkede Japon somurgesı donemınde b a a hafif sanayı dallan kunjlmuş olmakla bırbkte, bu kuruluşlar esas olarak Japon sermayesı tarafindan gerçekleştirümıslerdır Ornegın başlangıçta Kore'dekı sanayı sermayesının sadece % 3'u Kore sermayesıdır (Jenkms, 1991) 1950'lıyıüardakııthalıkamesı donemınde yeterınce guçlu olmasa da ortaya çıkan bazı sanayıcıler vardır Ancak General Park darbeden sonra bu sanayıcılerı tutuklatmış ve onlan ıthal ıkamesı donemınde suıstımal yapmak ve kanunsuz servet bınknrmekle suçlayarak, sokaklarda 'Bız vatan haınıyız" yazılı yaftalarla dolaşürmış, daha sonra bu sanayıcüerle pazarlığa oturmuştur (Koo ve Kım, 1992) Ya hapse gıreceksınız ya da benımle ışbırhgı yapacaksınız, turunden bır pazarlıkür bu Işbırlıgı yapmalan halınde kendılennın her turlu teşvıkle odullendırüecegının de belırüldıgı bu pazarhgın sonucunda sanayıcıler doğal olarak ışbırhgını kabul ehnışlerdır Boylece Guney Kore'de 1960'lardan sonra devlet elıyle yaraülan bır kapıtalıst sınıftan soz edılebılmektedır Devletin firma bazına kadar ınen seleküf teşvık araçlanyla yogun olarak destegı sonucunda ortaya çıkan bu sınıfin en onemlı ozellıgı, devlete olan bagımlılıgıdır Ozellıkle bankacüık kesımının devlet kontrolunda olması bu sınıfin can damarlannın her an kesılebılmesı nskını yaratmışnr Karşılıklılık esasına gore sağlanan teşvıklenn devam edebümesınm zorunlu koşulu, sanayı kuruluşlannın her yılın basında taahhut etüklen urenmı ve ıhracaü gerçekleşürmelendır c) Ifçi unıfı Guney Kore'de hızlı kalkınma donemınde, ışçı sınıfı kapıtalıst sınıftan çok daha fazla dısıplın alüna alınırken, bu ulkede hıçbır zaman mılıtan ve guçlu bır ışçı sınıfinın oluşmasına ızın venlmemısür Bır yandan sendıkalar yogun bır devlet kontrolu ve baskısı alünda tutulurken dıger yandan bırçok alanda, ozellıkle yabancı sermayelı kuruluşlarda grevler yasaklanmış bırçok grev askerlenn saldırması yoluyla durdurulmuş, bırçok sendıkaa rutuklanmışür 1970'h yülarda sendıkalı ışçı oranı ancak % 5 cıvanndadır Işçıler gunde 12 saat, haftada 6 gun çalışmak zorundaydılar Bu yülarda Guney Kore dunyada ıs kazalannın ve meslek hastalıklannın en yuksek oldugu ulkelerden bındır Dığer az gehşmış ulkelerle karşılaşünldıgında gorece olarak daha eşıt bır gelır dagüımına sahıp olmakla bırhkte, Guney Korede ışçı sınıu ıçınde gehr dagüımı onemlı olçude bozuktur Emek yogun ve sermaye yogun sektorlerdekı ışçı ucretlerı buyuk olçude farkhlaşırken, kadın ve erkek ışçüer arasmdakı ucret farklüüdannın en buyuk oldugu ulke Guney Kore'dır (Asemero, 1994) Sonuç Guney Kore'nın kalkınma surecı ıçınde bu sınıf yapısı, Japonyaüan devralınan guçlu bır merkezî burokrank devlet yapısı üe bırleşügınde Guney Kore devletıne onemlı bır manevra alanı sağlamıştır Bu olgu uluslararası konjonkturun sagladıgı koşullar ve ozellüde General Park yonetımının sıyası meşruıyeü ekonorruk başanyla gerçekleşürme amacıyla bırleşügınde, sonuç sermaye bınkımının koşullannı saglamada gereken buhon uygulamaları gerçekleşürebüen mev cut sınıfsal guçlerden mutlak olmasa büe gorecelı bır ozerkhge sahıp olan guçlu bır devlet modelı olmuştur Guney Kore kalkınmasının temel dınamıklennın bu devlet yapısından bagımsız olarak açüdanabılmesı kanımca mumkun degüdır AppelbaumR v e j Henderson (1992) States and Development ın the Asıan Pasıuc Rım Sage Publıcatıons Londra Asenıero G (1994), SouthÇoreaandTaıvvaneseDevelopment The 'ftan3naüondl Context Revıew vol 17 (3) s 27S 336 Jenlans R (1991) The Pobtıcal Economy oflndustnalızalıon A Cotnparıson of Ldtın Amerıcan and East Asıan Nevvly Industnalıng Countrıes Development and Change vol 22 s 197 231 Koo H ve E M Kım (1992), 'The Developmental State and Capıtal Accumulaüon m South Korea Appelbaum ve Henderson 1992 ıçınde Poulantzas, N (1992), Sıyasal Iktıdar ve Tbplumsal Smıflar, (Çev L F Tbpaçoglu) Belge Yayınİan (1) Devletin gorelı ozeıikğı kavramı esas olatak N Poulantzas tarahndan gehştınlnuşhr Poulantzas a gore kapıtalıst uretım tarzı zaman la ekonomık duzey ıle pohtık ve ıdeolo/ık dozeyın bırbınnden ayrümasma yol açmışür Pohtık duzeym, ekonomık ve ıdeolo/ık duzeyden ayrumasa dığer bır ıfadeyle gorelı ozcrkhge sahıp olması kapıtalıst devletin de gorelı ozerkhğıne sebep olur Poulantzas bır adım daha gen gıderek devletin gorelı ozerkhğuun aynı zamanda eçemen smıtlardan ozerkhk olarak anlaşılması gerektığı sonucuna ulaşır Buna devlet bır bakma mecburdur Çunku devlet egemen sınıSann uzun donemlı çıkarlanndan ethienmekle bırlıkte, bunlar arasmdakı dengeyı gozetmek dunımundadır Çunku sıyasal gticü temsıl eden devleün ışlevı toplumun bırlık ve beraberlığımn konmmasıdır Çunkü sıyasal gucu temsıl eden devleün ışlevı toplumun bırlık ve beraberlığımn korunmasıdır (Poulantzas 1992 s 414b) (2) Guney Kore uzerme yapılan çahşmalarda bu toprak retormu genellıkie Amerıkalılara alledüır Oysa ABD onculuğundeh mutteük kw vetlerm gehsıne kadar 3 ay sureyle Guney Kore 'yı ışgal altmda tutan Kuzey Kore yoneümı taratmdan gerçekleştırılmıştır ABD nm bu relormdakı rolu dağıülan topraklan daha sonra sahıplerme ıade etmekyenne onlara dev let tahvüı verılmesını ve boylece reformun kakcı hale gelmesmı sağlamak olmuştur (Asenıero 1994) * Prof Dr , Marmara Unıversıtesı Ogretun Uyesı