Katalog

Kaslar, genler ve atletik Bir atletin başansı kaslannın hücresel biyolojisine bağlı. Celecekte kas yapıları egzersiz veya genetik müdahale yoluyla değiştirilen atletlerin bugün kmlması güç gibi görünen rekorlann sahibi olması bekleniyor. Agustos 1999 taııhınde Ispan ya'nın Sevılle kentınde duzenlenen atletızm musabakasında 25 yaşındakı Amerıkalı atlet Maurice Greene 100 metreyı 9 8O.sanıyede koşa rak dunyanm en hızlı atletı unvarunı kazan dı Bu yarışı nıçın Kanadah Bruny Surin (yarışı ıkıncı olarak bıtıren atlet) degü de Maurice Greene kazandı' Her şeyden once ıkı atlet de bu yarış ıçın yülardır hazırlanıyordu üası de egzersiz dınlenme katı bır rejimden oluşan gunluk bır program uyguluyordu Bırını dıgerınden ustun küan unsuru ortaya çıkartmak bu baglamda gorundugu kadar kolay degü Atlctlerın yanş gunundekı ruhsal durumları hatta ayakkabüannın tasarımları büe yansın sonucunu onemlı olçude degıştırebüır Ne vaı kı kısa mesafe koşularında so nuç buyuk olçude fızyolojık etmenlere baglıdır Greene nın başansı buyuk bır olasüıkla bacaklarında kı ozellıkle ust kısımldrdakı kas lıflerının 100 metrehk kısa koşu sırasında rakıplerınden daha fazla guç uretmesınden kaynaklanmışür Laboratuvar ortamında son yülarda yurutuler araştırmalar kasların degısık eg zersızlere nasıl uyum sagladıgına üışkm çok onemlı ıpuçlan ıçenyor Bu bılgılerın ışıgı altındd Greene nın başansını anlamak ve sıradan ınsanlann kapasıtelerının sınınnı çızmek olası Aynca bu bügüerden yararlanarak dunyanın once gelen koşucu, yücu gıbı sporculaıının dıger msanlardan farkh mı dogdugunu yoksa sıstemlı bır çalışma sonucu mu bu duruma geldıklerını anlamak bır gun mumkun olacak tskelet kaslan ınsan vucudunda en bol bulundn ve kolay uyum saglayan dokudur Yogun egzersız kas boyutlannı ıiaye hatta uçe katlarken uzay yolculuklarında oldugu gıbı kasların kullanümaması bunlaıı üa haftada yuzde 20 dolayında zayıflaüı Bu esnekhgın arkasında yatan bıyomekanık ve bıyokımyasal etmenler çok karmaşıktır, ancak son 10 yıldır surdurulen araştırmalardan elde edılen bılgıler kasların atletik çadogrultusunda guçlu bır şeküde uzar veya kasalır Omurüıkten bır lıf grubuna uzanan motor sınır hucrelen veya noronlar motor umtesını oluşturur Bacak kaslarında motor noronunun kontrolundakı lıflerın sayısı bırkaç yuz üe 1 000 arasındadır Oysa bır parmakta veya gozbebegınde tek bır motor noronu ancak bır kas lıfını kontrol eder Mıyofıbrüın uzayıp kısalması kendını oluşturan sarkomer adı verüen unıteler ara cüıgı üe gerçekleşır Sarkomerler uçuca eklenerek mıyofıbrülerı oluşturur Her sarkomerın ıçınde ıkı adet ıplık şeklınde protem vardır Bunlara mıyosın ve aktın adı ve rüır Bunların bırbırlerıyle etküeşımı kontraksıyona (kasüma buzulme daralma kuçulme) neden olur Ilke olarak kontraksıyon sırasında sarkomer teleskopta oldugu gıbı kısahr Bu sırada merkezı mıyosjn lıfleıının üa ucundakı aktın ıplıkçıklerı mıyosınm merkezıne dogru kayar Dıger bır adı da "agır zıncır' olan mıyosın molekulunun bır parçası kas lıflnın ışlevsellıgını behrler Bır yetışkmde bu agır zıncır ızoform denüen uç farklı çeşıtte bulunur Bu ızoformlar I Ila ve Ibc olarak tanımlanır I tıp lıfler yavaş Ila ve IIx tipı hfler ıse hızlı lıfler olarak tanınır Cenetlk müdahale yoluyla vücuda enjekte edilen yapay proteinleri, doğal proteinlerden ayırt etmek çok güç olacağı için doping testlerinden olumlu sonuç almmayabiHr. lışmalar sonucunda nasıl degışügını net bır şekılde gozler onune serıyor Kas derulınce ınsanların aManna kolajen doku ıle bırbırıne rurturulmuş lıf yıgını gelır Iskelet kasının tek bır lıfı şu unsurlar dan oluşur Zar gen ıçeren dagınık şekal dekı çekırdekler ve kas hucrelerının sıtop lazmasındakı mıyofibrıl denılen ınce ıplıkler En genış ve en uzun ınsan kası lıfı 30 santım uzunlugunda ve 0 05 üe 0 15 müımetre genışhgındedır ve ıçınde bırkaç bın çekırdek yer alır Kas lıfının ıçmı dolduran mıyofibrıller lıf boyunca uzanır Bunlaı sınıı uyanlan Kas maddesi Yavaş lıfler daha çok aerobık metabolızmaya bağlı olarak degışım gosterırken, hızlı lıfler daha çok anâreobık (oksıjensız yaşayan) metabolızmaya baglıdır Boylece yavaş lıfler uzun mesafe koşucu luğu bısıklet surme ve yuzme gıbı daya nıklüığı sınayan sportıf faahyetlerde onem kazanırken hızh hfler halter kaldırma ve 100 metre koşusu gıbı guç gerektıren sporüf faahyetlerde on plana çıkar Ortalama sağlıkh bır yetışkmm sahıp oldugu hızh ve yavaş lıf oranı eşıttır Insanlar tur olarak bu baglamda çok buyuk farkhhk gostenr Oy le kı bazı ınsanlarda yavaş hflenn oranı yuz de 19 larda seyrederken bazüannda bu oran yuzde 95'lere ürmanabüır Yavaş hf oranı yuzde 95'lerde seyreden bır kışı çok başarüı bır maratoncu olabüır ancak hıçbır zaman ıyı bır kısa mesafecı olamaz Bunun tam tersı de sahıp oldugu yavaş lıf oranı yuzde 19 olan kışı ıçm geçerhdır son yülarda epey yuı cuuuiııçuı Araştırmalann başlangıcı 19601ı yı larda Avustralya Ulusal Unıversıtesı nde A.J.Buller ve John Carew Eccleı e k< dar uzanır Daha sonra bu çalışmalara Ne1 York Kas Hastalıklan Ensütusu'nden Mic hael Barany ve arkadaşlan da katüd Hayvanlaı uzerınde yurutulen deneylerd Mlerı donuşturmek ıçın farklı yontemlerde yararalaruldı Bunların ıçınde en yaygıı çapraz ınervasyon (santral sınır sıstemır den gelen normal uyarüann bu sınırlerle a oldugu organa gırmesı) adı verüen yor temdır Büım adamları bu çalışmalarda yj vaş kaslan kontrol eden sınrrle hızlı ka; kontrol eden sınırı degış tokuş ederle Boylece sınırler karşıt hf tıpını kontrole baş lar Araştırmacüar aynca kasldn elektrıkl uyararak surelerını uzatır veya bunun tar tersı kasa gıden sınırı keserek suıeyı kasaı ür 197O'lı ve 89 lı yülarda uzmanlar kas ların üp ve boyut degıştırme yetenegı uze rınde durdular Bu yetenege kas plastısıteî adı verüdı Bu olgunun en uç oı negı omu rüık zedelenmesı sonucu belden aşagu rutmayan kışüerde ortaya çıkmaktadır Sını uyanlarının bulunmaması ve kasların kulla nümaması sonucu beklenüdıgı uzere kasla zücü, bisiklet yanyçıu veya maraton Kas tipi değişikliği Iskelet kaslan uzerıne yurutulen araş tırmalar ozeUıkle hflenn nasü tıp degıştırdı•gı konusu üe ügüıdır Kısaca yavaş hfın hızlı hf hahne donuşmesı surecınde ınsanm ne kadar çahşması gerektıgı konusu çalışmalann temelmı oluşturmaktadır Bu konuda En aenls ve en uzun Insan kası Ihl 30 santlm uzunlugunda ve 0.05 Ile 0.15 mlllmetre genlsllğlndedlr ve Içlnde blrkaç bla^eklrdek yer alır. . ^ 704/12