Katalog

Brıtanyalı araftırmacılara gore, bır resım ya da fotoğrafa baktığınızda tum gonıntuyu en ınce aynntılarıyla gorduğunuz duYanılgıya düşma olasılığı! suncesı yanhş Gerçekten de, bellı bır anda o gonıntunun yuksek gozunurlukte gorulen tek bolumu tımağınızın ucu kadar bırparçaDıkkat ayırdında olma ve gorme arasındakı üınb henuz sıdır Derby Unıversıtesı'nden David Wooding, "Cozlennızı çevrede ve o yuksek çozunurluk bolgesmde gezdırmek surettyle yavas yavaş tum goruntunun ayırdına vanrsınız," dıyor. Woodıng ve arkadaşları şımdılerde goz devınımlennm ızlendığı bır deney uzennde tam bır açıklıga kavuşmuş degıl Ancak tum araştumacüann çalışıyorlar Londra Ulusal Calerı'dekı bır sergı kapsamında gerçekleştırılen deneyde, kızılaltı kameralar aracıhğıyla sergıyı zıyaret goruş bırlıgı ıçınde olduklan tek bır şey var Herhangı bır za edenlerm resımlerı ızledıklerı sırada gozlennın fotoğrafı çekılıyor Ozel bır bılgısayar programıyla bu fotoğraflar gozlenn hangı nokta manda dunyamızla ılgılı tam goruntu elde etmekten uzak ol dugumuzdan sapma ve yanılgıya duşme olasılığı da çok guç ya doğrultulduğunu ve ne kadar bır sure o noktada kaldığını gosteren bır hantaya donuşturuluyor Goz devmımlerının buyuk bır bolumu bıreyın ıstencı dışında gerçekleşıyor Gozler bıreyın ılgı alanına ve elde etmek ıstedığı bılgıye gore yon değıştmyor Orneğın, relu Bu da çeşıtiı sorunlan berabennde getınyor Bır kışıden bır sımdekı evlılığın geleceğı sorulduğunda (soldakı resım) gorme duzenı, resım herhangı bır amaçla ızlenmedığmde olduğundan çok da metreden az bır uzaklıkta durup onunla bır dakıka boyunca ha farklı Araştırmaalar bır goruntude gorsel sıstemı kendıne çeken belırlı ozellıklerın ne olduğunu bulmaya yetecek mıktarda verı konuştuktan sonra bıle yalnızca bu ıkı aynnünın dışında hıçbır toplamaya çalışıyorlar Hıçbır bıreyın gorme bıçımı bır başkasınm aynısı olmadığı artık su goturmez bır gerçek olduğuna gore, bu ol şeyı anımsayamadıgımıza gore bır olayı uzaktan ızleyen ona dukça zorlu bır ıs kayıtsız kalıp ancak onemını daha sonra anunsayan bınnın gorgu tanıklıgı ne denlı sağlıklı olabüır? kafasında canlandırmasının beynın gorsel bolgelennı tıpkı gorme eylemınde oldugu gıbı devınıme geçırdıgını ortaya koydu Kosslyn bu durumun bellı zamanlarda yalnızca onemlı buldugumuz bügüen aldıgımız ve daha onemsız aynntüan kendımızden tamamlddığımız yonundekı goruşu dogruladıgına dıkkat çekıyor ve Insanların her şeyı gorduklen gıbı bır yanılsama ıçmde olmalan bır bakıma bellekten yararlanarak boşluklan kapatmanın bır sonucudur Bu tur anlaksdl bılgüer ınanç ve beklentüerden kayndklanabılır' dıyor Vancouver Brıtısh Columbıa Unıversıtesı rıden Ronald Renslnk gorsel açıdan zengın bır dunya ızlerumının ıç dunyamızda yarattıgımız ımgelerden kaynaklandıgına ınanıyor ancak bunlann bır zamanlar sanıldığı denlı aynntlı olmadıklannı kabul edıyor Rensınk'ın "uygunlnk kuramına" gore beyın once gorsel durumun geçıcı bır mızanpajını yaratıyor Ardından dıkkat devreye gırıyor ve bu protonesnelerden' bırkaçını ayıklayıp onlara daha yuksek bır çozunurluk sağlıyor Dahd da onemlısı Rensınk e gore dıkkat bu ımgeler arasında bır denge kurarak onlannzaman ve uzam ıçınde surekhlıgı olan tek bır nesne oluşturmalarını saglıyor Dıkkat dagüır dagümaz ımgeler yenıden uçucu belırsız yapılanna donuyorlar Ren sınk e gore degışımm algüanması ıçın dıkkaün odaklanması gerekıyor ve gozlenmızı o yone çevınp baktıgımız gıbı yanlış bır duşunceyesahıbız Bu tumden bır saçmalık Oysa gerçekte her şey dıkkaümızı kendıhgınden şu ya da bu yone çeken degışımı saptama duzenegımızın elınde dıyor Kossler Kanımca ımgelem çeşıüı yanhş anılann oluşmasında can alıcı bır rol oynuyor Kışı boşlukldrı dolduruyor ve ardından yalnızca gordugunu degıl aynı zamanda boşluklara ekledıgı aynnülan da anımsıyor Geçmışe dondugumuz de bu ıkı bılgı turu arasında bır ayuim yapmıyoruz dıyor Onca gorsellıkle bezenmış bır dunyada yaşıyor olma mıza karşın gorunuşe baküırsa bunun yalnızca ufacık bır bolumunun ayırdına vanyor araya bellegımızdekı bır ıkı ımge ve ınancı da serpıştırerek neyın gerçek neyın duşsel olduğunu ayırt etmenın olanaksız olduğunu ınandıncı bır butun oluştu ruyoruz Blackmore un dedıgı gıbı Işın ıçınde bırlıkte bır ya pı bır oyku, muthış bır sohbet oluşturan bır dunya, bır de beı yın var" . Rita Urgan Kaynak 18KasımNewScıentıst Şimdi onu goruyorsunuz Gelgelelım, aralannda goruş aynlıgı olsa da, Sımons Rensınk ve O'Regan kaydedebüecegınız herhangı bır goruntudekı bır yıgın gorsel aynntı arasmdan her sefennde yalnızca onemlı bulduklannızı aldıgınız goruşunde bırleşıyorlar Omegm SımonsLevıne deneymde kışının karşı karşıya oldugu nesne yol soran yabancı bıle ızleyıcüer fark etmeden değıştınlebüıyor Yaklaşık bır dakıka boyunca onab akıyor olmalanna karşın deneklenn yansı daha sonra değışecek ya bancının fızıksel ozellıklerı konusunda tek bır aynntyı bıle anımsdyamadı Onemlı olan yabancının saç kesımı ve gıysıle rının rengı degıl onun bellı bır yerde yol soran bın olmasıydı Sımons, "Bır nesneye dıkkat etmekle onun tum ozellıklerını hazırlop elde edemezsınız dıyor ve degışımın ayırdına varanlann yabancüarla hemen hemen aynı yaşta oğrencüer olduklanna dıkkat çekıyor Sımons ve Levıne aynı toplumsal grubun uyesı olanlarda kımı ınce aynntüara dahd çok dıkkat etme egıbmıne tanık olundugunu düe getınyorlar Beyin, duyu ve eylem.... Geçen temmuz ayında Bruksel de yapılan bır toplantıda O'Regan ve Kalıforraya Unıversıtesı uzmanlanndan JUva Noe tartışmalı kuramı guncelleştırerek gorsel ışıtsel ya da dokun sal olsun duyunun beyınde gerçekleşen bır şey olmadıgını bunun beUı bır eylem yerıne getınldıgınde duyu gırdısınde bır degışım olacagının büınmesınden kaynaklandıgını one surduler O Regan ıse Duyu duyumsanan bır şey olmaktan çok yaptıgımız bır şeydır dryerek konuyla ügılı yorumunu behrtti Bu goruşe gore "kunuzıhk" duygusu gozlenmızı kırmızı bır şeye çevırmenın uyanlma duzenınde kırmızılık yasasına uygun olarak bır degışım yaratacagının bılınmesmden kaynaklanmaktadır Bır başka deyışle beynın gorevı araşürma eylemını başlatmak ve soz konusu yasalarla ügılı bügıyı banndırmaktır Boylece bu ıkısı tarmızüık duygusunu doguracak tır O'Regan gorsel bellegın gereklüıgı goruşunden sıynlır sıynlmaz gonne konusunda uzman araştırmacılann yıllardır ıçınden çıkamadıklan so nıların bırçogunun da ortadan kalkacagına ınanıyor Bu sorulardan bır tanesı tel tel bır yapıya sahıp gozun gorsel algüama gıbı kusursuz bır eylemı nasıl yerıne getırdıgı Her retna ya da agtabakadakı kor nokta ve dunyayı gozun devınımlen sa yesınde gordugumuz gerçegını bır yana bırakügımızda altust olmuş ıkı reunal goruntu akr Beynın bolgesıne yetersız ve bozuk gırdılerden yola çıkarak aynnülı goruntuler olusturdugunu varsaymanız durumunda gorsel sıstemde bunlan duzene sokacak bır duzenek de bulmak zorundasınız O'Regan modelınde ıse, harhangı bır yenıden oluşturma soz konusu olmadıgından, boylesı bır duzeneğe gerek yoktur O'Regan'ın kuramı degışım korlugune de bır açıklama geunyor Yemek yıyen çıft ornegını ele alalım Çıun yukseldı gınm ayırdına varümaması ük başta çıun varlığının ayırdına va nlmamasından kaynaklanıyor Çıt o goruntude onemsız oldu ğundan gozden kaçıyor O Regan ın goruşune karşı çıkanlar da yok degıl Sımons O Regan'ın gorsel sımgelerden yoksun oldugumuz goruşunu fazlasıyla zorladıgına dıkkat çekıyor Beynimiz öyküdeki boşluklan dolduruyor, biz de bu öyküye inanıyoruz... Gelgelelım Rensınk ya da Kosslyn ıçsel ımge ve anıla rm bır payı olduğunu one surerlerken otekı araştırmacüar bu tur ımgeler kafamızda olmadan da gorsel bır zengınlık ızlenı mı edınebüecegımıze ınanıyorlar 1992 de Fransız Ulusal Bılım Araştırma Merkezı deneysel ruhbüım uzmanlanndan Kevin O'Regan daha sonra "bttyttk ymaılsama" kuramı adını alan goruşunu ortaya attı Kevın e gore beyınlenmızde gorsel dunya ıle ugüı hıçbır ımgeyı banndırmıyoruz Yenne farklı ozellıkler onem kazandıkça, dışımızdakı dunyaya bakıyoruz Yanılsama, kendınıze bunu mu yoksa onu mu goruyorum'' sorusunu sorar sormaz dıkkaunızı o şeye odaklayıp onu gordugunuz gerçegınden kaynaklanıyor O'Regan yalnızca bolluk ve zengınlık ızlenımının degıl aynı zamanda gorduklenmız uzennde denehm sahıbı oldugumuz duygusunun da anlaucı bır yanılsama olduğuna dıkkat çekıyor O'Regan üe aynı goruşu paylaşan West of England Unıversıtesı uzmanlanndan Sntan Blackmore da 'Pencerenın dışında bır şeyler oynaştıgında bunun ayırdına vardıgımız llllzyoahtler gönel olarak panltıh ve abartth obfelert ön plana çıkararak göz yanıhamasım kolaylaftınr. 716/1»