Katalog

Göz görmüyor, beyin algılamıyor! Çevrenizde olup bitenlerin gerçekte ne kodarını görebiliyorsunuz? Her seferinde yalnızca minik bir bilgi kırmtısmı algılarız. Bunun da insanın güvenini sarsıcı sonuçları olabilir. Ş unlan bır usunuzda canlandınn ve hayrete duşmeye hazır olun Bır unıversıte kampusunde gezınırken tanımadığınız bırı sızden yol soruyor Onunla konuştugunuz sı rada ahşap bır kapı taşıyan ıkı adam aranızdan geçıyor Bır anlık bır tedırgınlık yaşıyoısunuz ama adamlar uzaklaşır uzaklaşmaz yolu tarıf etmeyı surduruyorsunuz Işınız bıtınce kendısıne yolu tarıf etügınız yabancı az once ruhbılımsel bır deneydo yer aldıgınızı soyluyor ve 'Ikı adamın kapıyla geç melerınden sonra herhangı bır değışıkhgın ayırdına vardınız mı?" dıye soruyor Huzursuz bır edayla ' Hayır ' dıye yanıtlı yorsunuz Bunun uzerıne yabancı olaym başında sıze yaklaşan adamın kapının arkasından yuruyup gıttıgını ve yeıme kendısını bırakhgını belırhyor Bu arada ük adam gehp sıze katüıyoı Yan yana duran ıkı adama bak tığınızda boylannın ve yapılarının çok farklı oldugunun çok farklı gıyınmış oldukldrının saç kesımlennın farklı oldugunun ve çok farklı ses tonlarına sahıp olduklarmın ayırdına vanyorsunuz te beyınde ımyeler oluşturmak anlamına geldıgını duşunuyorlardı Kafamızda dunya ıle ügılı aynntüı ımgeler yaratarak ve zamanla bunlar arasında bır kıyaslamaya gıderek değısen her şeym ayırdında oldugumuz sanüıyordu Derken 1991de duşun adamı Danile Dennett Conscıousness Expla ıned=Büıncın Açıklaması adlı yapıtıyla o donem epey tartışmalı sayüan goruşunu ortaya attı Dennett'e gore beyınlenmız dunya ıle ılgüı yalnızca en goze çarpan aynntılara yer verılıyordu ve ışlevımızı yerıne getırebılmemızın nedenı buydu Gördüğümüzün ayırdında mıyız? Dennett gerek olmadıgı ve bellekte yer yıtımıne yol açacagı gerekçesıyle kısaerımlı bellekte aynntüı ımgelere yer verümedıgıne bunun yerıne degışen şeylerm kaydedılıp gensının aynı kaldıgının varsayüdıgına dıkkat çekıyor Kuşkusuz boylesı bır goruş kımı ayrıntüann gozden kaçmaya mahkum oldugu anlamına gehyor Kımı uzmanlar gorsel alanda onem sız buldugumuz kımı aynnnlan gormezlıkten gelebılecegımıze daha once de dıkkat çek melenne karşın Dennett dahıl hıç kımse ne kadar az şeyi gerçekte gordugumuzun" ayırdında değüdı Dennett'ın goruşunu ortaya dtmasından bır yd sonra IIlınoıs Unıversıtesı'nden John Grimes gorme ıle ılgılı bır konferansta, bılgısayar çıbşlı dogal gorunumler ıçeren resımler gosterüdığmde ızleyenlerın kaşla goz arasında gerçekleşen degısımlerın ayırdına varmadıklarını dıle getırdıgınde yer yerınden oynadı Dennett ıse sevınçten uçuyor "Keşke geçmışte çok daha korkusuz davransaydım, zıra etküer benım one surdugumden çok daha guçlu" dıyordu Boylesı bır durum ınsana olanaksızrruş gıbı gelebüır ama Harvard Unıversıtesı ruhbılım uzmanlanndan Daniel Siznona ve Kent Eyalet Unıversıtesı'nden meslektaşı Daniel Lavin soz konusu deneyı gerçekten yapülar ve sonuçta deneye kaülanlann % 50'sının bu yer degıştırmenın ayırdına varamadıklanna tanık oldular Denekler "değişün körlüğü" adıyla büınen bır dunıma yenık duşmuşlerdı Son gunlerde elde edılen bır yıgın deneysel sonuca bakılırsa, bu durum sandığımızdan çok daha azını goruyoruz Sımons gorsel olgunun her bır aynntısını kaydetmek yerıne, ınsanlann bu konuda son kerte seçıcı davrandıklarına dıkkat çekıyor Her şeyı gorduğumuz ızlenımı yalnızca o kadarından oluşuyorbir izlenlm Gerçekten de kımı aynntüan ayıklayıp, gerı kalanı ıçın belleğımıze, dahası belkı de ımgelemımıze başvuruyoruz Kımı araştırmacüar ıse çok daha koktencı bır yorum ge tınyorlar ve gerçekte hıçbır şey gormedıgımıze, gorsel dunyanın tumunu algüayabılmemız ıçın yalnızca gozlerımızı açmamız gerektığı yonundekı goruşun yanlıs oldugunu, bır yanüsamadan oteye gıtmedıgını behrtıyorlar On yıl oncesıne dek, gorme duyusuyla ügılı araştırmacılar gormenın gerçek Çeşitli deneyler, aslında kaşgöz arasmdaki değişimleri algılamadığımızı gösteriyor. Görmek Inanmak mıdır? Blr yabana slzl çevlrip yol l soruyor. Slz onunla konuşurken blr kapıyı tasıyan Ikl adam aranızdan geçlyor. Kapı yabananın yerine geçecek olan kislyi glzltyor. O gunden bu yana geçen sure ıçınde gorsel dunyamızın ne denlı aldatıcı oldugunu ortaya koyan nıce ornekler sunuldu Bu ornekler ınsanoglunun aldanması ıçın gozlerının &rıl fırü donmesı gerekmedıgını ortaya koyuyor Tıpık bır laboratuvar deneymde sıze bır bılgısayar ekranında, sozgelımı, terasta yemek yıyen bır çıft gosterüebüır Bu goruntu sanıyenm bır bolumu kadarlık bır sure ıçın yok olup, belırgın bır değışıme ugrayarak, orneğın çıftın arkasındakı çıt yukselulerek, yeruden ekranda belırır Goruntu one arkaya gıdıp gehr ve ızleyenlenn bırçogu degışımı gorunceye dek, yaklaşık bır dakıka boyuncaekranı kolaç a n ederler Bırkaçı degışımın hıç ayırdına varmaz Boylesı bır deneyım insanın guvenım saısıcı bır şey AnDaha sonra, deneye ...boy, glysller ve saç ren c a k , katılanlann yansı glndekl bellrgln farklılığa ' degıyabananın yerine karşın ş ı m blr başkasının geçkorlutlğlnl fark etmeden yolu tarff etmeyl ğu" bır sürdürüyor... olçude yapay bır durum Çunku, degısım bır bıçımde gızlenıyor Gerçek yaşamda degışımı belırten gozle gorulur bır devınım oluyor Ama her zaman degü Sımons un behrttıgı gıbı, 'Bır an ıçın başka bır yere dalıp da traök ısığının değıştığını fark edememek gıbı bır deneyım hemen hemen hepımızın başından geçmıştır" Bır de buna baglı olan ve' onemsememekten kaynaklanan korluk adıyla büınen herhangı bır gorsel becerı gerekürmeyen bır olgu vardır Bır goruntudekı kımı ozellıklere dückat etmezseruz, onlan gormezsınız Geçen yü yıne Harvard Unıversıtesı nden Christopher Chabriı üe bırhkte yaptıgı bır araştırmada Sımons deneklerıne bır basket maçının vıdeo kaydını ızleterek onlardan oyun boyunca kaç pas gerçekleştıgını saymalarmı ıstedı Yaklaşık 45 sanıye sonra, ekranda gorü kılıgına burunmuş bır adam belırerek oyuncuların arasında yavaşça gezınmeye başladı Beş sanıye boyunca ekranda gorunmesıne karşın ızleyıcüerın % 401 gorü küıklı adamın ayırdına varamadı Vıdeo kaydı yenıden gosterıldıgınde ve deneklerden yalnızca ızlemelen ıstendığınde, hemen hemen tumu gorü küığındakı adamı kolaylıkla seçebüdı Dogal olarak deneklerın dückatlerını odaklamalan ıstenen şeyın araba kullanmak oldugunu ve gorü küıgma burunmuş adamın onlenne çıkan bır yaya oldugunu duşunun Kımı kestınmlere gore ABDde meydana gelen ölnmcâl trafik kasalazuun hemen hemen yarısı, aralannda dıkkatın dagümasının bulundugu, surucu hatasından kaynaklanıyor Her üa büışsel yanügı turunun en gozde araşürma konulan arasında yer alması salt bılımsel ügının çok otesınde bır nedene dayanıyor Gördüklerimiz yanılsama mı? Bu tur yanügüar gormeyle ügüı cıddı sorulan gundeme getınyor Soz gehmı, bu cıddı yanügüarla, sureklı olarak gorsel açıdan parütüı goruntulen seçmek gıbı oznel bır deneyım arasında nasü bır uzlaşmaya varabüırız' Geçen yü Harvard Unıversıtesı'nden Stephen Kosslyn insanın bır goruntuyu 716/1*