Katalog

Son 20 yılın en biiyük bilimsel erıde bıraktıgımız yirmı yü içinde bilim ve teknoloji dalında gerçekleştirilen göz kamaşüncı buluşlar msan yaşammda köklü degişımlere neden oldu, Söz gelimi, dunyanın "kisisel" ve "bügisayar" gibi iki sözcükten yoksun kaldıgını düşünebüiyor musunuz? Gelgelelim, bu arada kimi gaflar da yapılmadı degil. Bunlann bir bölümü kavramsal yanılgılardı: Kötü bir görüşün peşinde kötü bilim. Kimilerinde uygulama yanhşlan söz konusuydu: "Patiamasaydı, her şey yolunda gidecekti," gibi. Kimileri de bile bile gerçekleştirümiş sahtekârlıklar ve aldatmacalardan, ya da gülüp geçtigimiz "kafa bukna" anlarından oluşmaktaydı. Bu konuda belki de en dogrusunu Albert Einatein söyledi: "Sonsuz olan iki şey var: Evren ve ınsanoğlunun aptaüığı, ve ben evren könusunda emin değilim." G keleri könusunda uyanda bulununca yer yerinden oynadı. "The Lancet" dergisine gonderdigı bir mektupta McBride ilacın sakat dogumlara neden oldugunu belirtiyordu. McBrıde'ın savı kısıtlı gozlemlere dayanmakla birlikte, art arda yapılan araştırmalar onun haklı oldugunu ortaya koydu. Thalidomide piyasadan kaldırıldı ve neredeyse eczacılık dünyasının yüz karası sayüdı. Yirmj yü sonra, McBride sabah bulantılanna karşı kullanılan Debenox adh ilaçla ilgili bir rapor yayınlayarak bunun tavşanlarda cıddi boyutlarda sakat dogumlara yol açtıgını öne sürdü. Hakkında bir yıgın dava surerken, Merrell Dow ilacı piyasadan kaldırdı. Gelgelelım ortada bir sorun vardı. McBride asistanlan tarafindan suıdurulen araştırmarun verüerınde oynamalar yapmışn. Araştırma sonuçlan Debenox adlı ilacın hiçbir zararh etkisi olmadıgını ortaya koyuyordu. Yülar süren ıncelemelerden sonra, tıp mahkemesi 1993'te McBride bilimsel sahtekârhk suçundan yargüandı. lumbüimci ve Harvard Üniversitesi'nden bir ekonomi uzmanı tarafindan gerçekleştirüen kadınlar ve evlüüde ügüi bir araştırmayı özetleyen çeşitli haber ajanslari 35 yaşındaki bekar kadınların evlenme olasüıgınm yalnızca % 5 oldugunu, 40 yaşındaki evlenmemiş kadınların "buyuk bir olasüıkla bir terörist tarafindan öldürülecegini" belirtiyorlardı. 70 bin kadınla ügüi verileri incelerken araştırmacüarın 70 yaşın üstündeki kadınların kaçta kaçının büinçli olarak evliligi erteledüderi konusuna hiç girmedüderı gerçegini boş verin. Gerçekten de, ABD Nüfus Burosu istatistikçüerinden Jeanne Moorman'ın incelemelen 3034 yaşlar arasındaki bekâr kadınların % 54'ünün, 3539 yaşlar arasındaki kadınların % 37'sinın, 4044 yaşlar arasındaki kadınların ıse % 24'ünün evlenecegini ortaya koyuyor. CHALLENGER Amerika'nm uzay yolculuguyla ilgüi pembe düşü, 28 Ocakl986günü altı günlük yolculuguna çıkmak üzere fırlatüan Challenger uzay mekiğinin 73 sanıye sonra patlamasıyla birlikte, gerçekustu guzellikte beyaz bir duman bulutuna dönüştü. Içindeki yedı astronot yanıp kül olurken, roket 1 92 mah hızla, 14 bin metre yükseklikte uçuyordu. Kazayı araştıran resrru heyete gore, patlamaya yedek motorun sagındaki alt iki parçayı birbirine bağlayan contanın içindeki halka biçiminde muhrün bozulması neden olmuştu. Halka biçimindeki muhmn soguk havalarda bozuldugu büınıyordu, ama roketın ürlatılması daha önce beş kez ertelenmişti. ÇOK SOĞUK FÜZYON 1989 yüında Utah Universitesi kimya uzmanlarından Stanlay Pons ve Martin FleischniAiuı dunyanın enerji sorununa çözum getirüdigini duyurdular. Üa uzman deuteriom oksıdin, bir başka deyişle agır suyun, paladyum ve platinden oluşan elektrodlarla elektroüzı suretıyle masa üzerinde bir nukleer füzyon yarattüdannı öne sürdüler. Deuterium doğada kendüiginden var olan degışmez bir hidrojen izotopudur; çekirdegınde sıradan hidrojenin çekirdeginde bulunan tek protona ek olarak bir de nötron vardır. Uzmanlara baküırsa, paladyum katodundaki deuterium çekirdekleri birbirlerine oylesıne yakmdüar ki, bırleşerek enerji üretmişlerdi. "Voodoo Büimi" başlıkk yapıtın yazan, Maryland Universitesi üzik profesoru Robert Park'ın belirttigi gibi, "Esasında Fleischmann ve Pons'un soyledüderı dogru olsaydı, güneş enerjisinın kaynagını bir deney tübünde yaratmış olacaklardı." Sorun, tum çabalara karşın, başka hiçbir büim adamının aynı sonucu elde edememiş olmasıydı. Konuyla ügüi olarak "Olanaksız Araştırmalar Vakayınamesı" adh yapıtın yazan Marc Abrahanu, "Tamam, işe yarar bir şey bulduk, ama yalnızca zaman zaman işhyor, ya da, bir şey bulduk, ama bunu size göstermeyecegiz çunku patent haklanmızı çahnanızdan korkuyoruz demeye can atan birüeri her zaman bulunur," diyor. MUTSUZLUĞUMUZUN NÜKLEER KIŞI 1983'te uzaybilimci Carl Sagan, bir başka meslektaşıyla birlikte, "Science" dergısinde dünyayı sarsan bir yazıya imza attı. "Nukleer Kış: Nukleer Patlamaların Küresel Sonuçlan" başlıkh yazıda nukleer savaş sonucunda havakureye dev bir toz bulutunun yayılacagı, tum dunyanın bu bulutla örtülerek güneş ışıgından yoksun kalacagı ve ıklimde tıpkı dinozorlann yeryüzunde süınmesıne neden olan türde bir degisim olacagı yolunda uyanda bulunuluyordu. Kuşkucu havakure uzmanlan Sagan'ın ortaya koydugu örnekte çeşitli etmenlerin goz ardı edıldıgmı, tozun yagmurlarla dagümaması için havakürenin en üst düzeylerine ulasması gerektiğını one surdüler. "Science" dergisinde 1990 yıhnda yayınlanan bir yazıda Sagan ve ilk yazıya ımza atan otekı büım adamlan sıcaklüda ilgili kestirimlerinin yanlış oldugunu itiraf ederek, her şeyı süıp supurecek bir nukleer savaşın kuzey üdirnlerinde olsa olsa 23 derecelüc bir duşuye yol açabüecegi sonucuna vardüar. ÇERNOBIL DARSEE VE SLUTSKY VE SAHTEKMLIK, AMAN TANRIM! 8O'lerm "hırs iyi şeydır" ilkesinden giden kimi bilim adamlan kestirmelere karşı koyamadüar. Harvard Üniversitesı bihm tarıhi uzmanlarından Mario Biagoli, "Bu tür insanlar ilginç bir ruhsal yapıya sahiptirler. Aşırı üretim tutkusuyla yanıp turuşanlar genellikle en üst düzeydekı büim adamlandır," diyor. Söz gelimi, eski Harvard araştırmacısı John Daraee'yi ele alahm. 1981 yüında kendisinin bir kalp araştırmasında sahte veriler ortaya koydugu anlaşüdı, Ulusal Sağhk Enstitüsü araştırmacıları Darsee'nin yaymlanmış yaklaşık 100 araşürmasındaki verilerin uyduruk oldugunu sonunda ortaya koydular. Ya da, 1985 yıhnda meslektaşlannın onun her on günde bir nasıl yeni bir bilimsel makale üe karşüarına çıktıgını merak etmeye başlamalan üzerine Kalifomıya Unıversıtesı, San Dıego Tıp Fakultesı'nden istifa eden kardiyoradyoloji uzmanı Robert Slutsky'nin durumuna bir goz atahm. Unıversıte araşürmacılan onun verileri degiştirdigini ve yararlandıgı yöntemler könusunda yalan söyledıgını ortaya koydular. Slutsky, araştırmalarma daha gerçekçi bir nitelik kazandırmak amacıyla, kendisinden daha önde gelen bilim adamlannı razı edip yazüannı sık sık onlann imzasıyla yayımladı. PILTDOVVNTAVUĞU Bulgu Ukönce kuşlarm dinozorlardan türediginin bir kanıtı olarak sunuldu. 1999'da Çin'den gizlice kaçınlan ve sözde kuşu andıran tüylen olan bir dinozor fosili utkulu bir edayla National Geographic Dernegi'nde sergüendı ve dernegin yayınladıgı derginin kasım ayı sayısında bununla ügüi yazüara yer verildi. Paleontologlar vızüdanmaya başladüar. Ne yazüc ki, 1912 yüında Ingütere'rün Pütdovvn yöresmde bulunan maymun çeneli ınsan kafatasıgıbı, fosü de fos çücu ve bunun kuş parçalanyla bir etoburun kuyrugunu birleştiren düşler âlemındeki Çinli bir çiftçinin ürünü oldugu anlaşüdı. 26 Nisan 1986 Sovyet nukleer uzmanlanrun "ayy" sozcugünun gerçek anlamıru kavradüdan gundu. Çernobil'in dört reaktöründen bir tanesi denenirken uzmanlar yedek sogutucu sıstemi devreden çücartıp, bolunme surecinin hızını denetlemek için, standart işlem için gerekli 15 çubuk yerine, yalnızca sekiz boronkarbid çubugundan yararlandüar. Kaçak bir zincirleme tepkime reaktorun çehk ve betondan hkacıru patlatarak, Hiroşima ve Nagazaki'ye aülan bombalann toplamından 100 kat daha fazla ışınımın çevreye yayümasına neden olan bir ateş topu oluşrurdu. Sonuçta, yaklaşık 4300 kişi yaşamını yitirdi ve 70 bini aşkın kişi yaşam boyu sakat kahnaya mahkum oldu. BUDALALARA ÖZGÜ ÎSTATISTIKLER DEBENDOXFIYASKOSU Avustralyalı kadındoğum uzmanı William McBride 1961 'de gebelikte sabah bulantüarına ve kaygı kurumuna karşı önerüen "thalidomide" adlı bir yatıstıncının tehli713/18 Son yırmi yüdır halka büımsel verilerın yanm yamalak yorumlanmasından kaynaklanan dehşet verici bügüer verüiyor. 1986'da gündemde olan "evde kalmış kızlar ayagınızı denk ahn" izlegini alın. Yale Üniversitesi'nden iki top ÖLDÜEMEYEN AKIMLAR • Clinton yönetimi Amerücah vergi yukumlülerinin nukleer santraüann güç üretmenin dışında ölümcül bir etki yaratmadıgını kanıtlamak için 25 müyar dolar odedüderini