Katalog

Yaparak öğrenmek Editöre mektup: Safsata mı? epımız bır sorun karşısında çozum ararken tutunacak bır dal ararız Olası çozum yolunun ya da yollarının garantısı konusunda kuşku duyanz Çunku okullarda ulu ondenmızın 'Hayatta en hakıkı muışıt bıümdır, fendır sozu bıze ezberletılmışür amâ bıkmsel duşunme yollannı ogrenmemız ve bılımı sevmemız saglanmamıştn Toplum çok devıngen bır sıstemdır oluşan boşluklar kısa zamanda doluverır Okul sıstemıran yarattıgı boşlukları da bazı büımdışı guçler hemen doldurmaya çalışırlar Çozum uretmekte zorlanan gençlere hemen yardım ellerını tıpkı avma smsıce yaklaşan bır ahtapot gıbı uzatıverırler Onlann onerdıgı çozum yollan, çoğu kez karanlık hedeflere gıden ıdeolojık yollardır "Ağaç yaşken eğüır" sozune dayanarak çocuklanmıza kuçuk yaşlardan ıtıbaren büım sevgısını kazandırmak bılımsel duşunme ve ço2um bulma yollannı ogrenmelerını saglamak ulkermz ve dunyamız ıçın yaşdmsdl onem tdşımaktddır Artık herşeyı devletten beklemekten vazgeçme zamanı gelmıştır Sıvıl toplum kuruluşlarma yerel yoneümlere ve sanayı kuruluşlarma buyuk sorumluluklar duşmektedır BüımgonuMerıne yardımcı olmak bu orgutlerın onemlı uğraşlarından bırı olmalıdır Ulkemızde bılıme âşık bılım ıçın ozverılerde bulun maya hazır destek arayan bınlerce bılımgonullusu potansıyel bır guç olarak bulunmaktadır Onemlı olan bu'potansıyel gucu verımlı ve haleketlı bır guç hahne getiıecek organızasyonlan gerçekleştırebümek tır Koylerdekı bılım atolyelermden metropollerdekı bılım merkezlerıııe dek uzanan aglarda bu bılım gonulluleıı canhıraş çahşmaya hazır dırlar Bır ornek olarak bır bılım gonullusunu tanırmak ıstiyorum Adı Cıhat Bulut Yüldrmı eğıüm ogreüm ve ogrenıme vermış, oğrencüeıı ne bılım sevgısını akücı ve eleştırel duşünmeyı Ataturkçuluğu, demokrası kulturunu benımsetmeyı kendısıne hedef seçmış bır ogret men Cıhat Bulut ıkı yıldır Balıkesır'ın Edremıt ılçesıne baglı Zeytınlı beldesınde, kendısıyle aynı ulkuyu paylaşan ogrotmen kokenlı bele dıye başkanının destegıyle Bılım Atolye çalışmasını surduruyor Kendısuıın ve beledıye başkanının, dıger yerel yonetım yoneücüenne de ornek olmasım dılıyorum Bu yıl 10 Temmuz 3 Agustos tanhlen arasında Zeytmh beldesı Altınkum mahallesınde beledıyeye aıt şube bınasındakı bır odada, 10 çocııkla 30 saat büımatolye (913 yaş arası) ve 30 saat satranç (816 yaş arası) çalışmalarının yurutuldugu programın amacını Cıhat Bulut kısaca şoyle açıklıyor Basıt malzemelerle ve oyun/eglence "agırlıklı olarak fen deneylerını bızzat çocuklarm yapmasını sağhyorum ve onlan çevrelerıne karşı daha duyarlı olmaya teşvık edıyorum (1) Çocuklarla yaptıgım soyleşıde, çahsmalar sırasında çok mutlu olduklannı ama bu çalışmalann bıtmesınden dolayı uzuntulu olduklannı ve okuldakı çalışmalara gore buradakı çalışmalardan daha çok etkılendıklerm ıfade ettıler Bıhmatolye çalışmalan on bır başük altnda şu eüanüklerı kapsamaktadır 1ALGI Duşundugumuzu çızm Sessız sınema Şeffaf el, Sosıs goruntu, Akvar yunıda balık Top bardagın ıçınde 2AÇILARYANSIMAKIRIIıMA Açılar Su buyutecı Perıskop 3BASIN Basınçlı gazete Şışırümeyen balon, Akcıger modelı, Dokulmeyen su, Suda ıslatılamayan peçete 4RENKLER Renklı ısıklar Renkler, Renklı topaçlar 5KtMYA(AStTBAZ) Yumuşak kabuk Uflemesız balon, Gızlı mesaj 6SES Ses konısı, Basıt steteskop, Ses yonu, Tavuk sesı, Islak ses, Dıyapozon 7AÖHtLIK MERKEZt Dengelı çatallar Burun kırmama, Donen yumurtalar, Sımıt dengesı, Van'ın gobegı 8KİMYABİYOLOJİ Ben mıyım, sen mıyım' Buz avı, Buyume, Çıftçılık oyunu 9GEOMETRİ Uçgenler ve açılar Geometrık şeküler Iplı çızımler Pergelb çızımler, Kaledıyaskop, Topu kaldıralım, Tangram 10SU BASINCI Akvaryum Hortum Islıklı fıskıye, Eglencelı matemaük 11MANTIK BtLMECELERİ H Bilimin jandarması mı? ılırrun en onemlı ozellıklerınden bırı elde ettıgı veıüenn yanı bügının herkes tarafindan paylaşılabılır sınanabüır ve sorgulanabüır olmasıdır Bu anlamda bılımsel verılerın okurlarına ulaştıgı büımselsurelı yaymların son derece onemlı ışlevlerı vardır Bu verüenn (yaymların) okunmasının dogal bır sonucu olarak "Edıtore Mektup1 bılımsel bır bügı yanı yayın turu olarak ortaya çıkmıştır B Edıtore mektup sadece tıp dergüenyle sınırh da degıldır Gazete ve dergüer okuyucularıyla ılışkı kurmak ıçın bu yola başvurulur Yanı edıtore mektup aslmda sunulan bılgıyı sorgulayan, eleşuren, katılımcı okuyucunun sesıdır Akademık performansm degerlendırümesınde 'Edıtore Mektup ' pek de dıkkate aknmayan bır yaym şeklıdır Bu tur yayınların dıger yazarlann hatalarından yararlanarak yapüan veya bdsüması zor ve onemlı bır mesajı olmayan olgu sunumlannı hakem değerlendırmesınden kaçırdrak yayınlamak amdcıyla yapüan yayınlar oldukları duşunulmektedır Bu tur kısa yazışmalar bır kaç kategonde ıncelenıyor (1) 1 Ana dergı veya başka buydergıde bdsümış yazüan değerlendıren mektuplaı 2 Başka yazarların orıjınal makale hakkındakı goruşlerıne yazaılann yanıü 3 Kısa olgu sunumlan 4 Araştırma raporlannın kısa versıyonlan ıçm gereklı bırıkım gozardı edılıyor Bızce haklı bır eleşünyı yayınlamamak ve onemsememek hatada ısrar olur \ş o hale gelmış ve edıtore mektup o kadar degersız gonınmektedır kı1 Bunu ne edıtor, ne hakem ve bazen ne de yazar dıkkate almaktadır Bır ornekle belırleyecek ohırsak Rotterdam'dan Bouye ve ark aynı model ve aynı ıstanstık hatada Annals of Surgery'dekı bırıncı yazüanna eleştırı alırken (5), bunu belkı de hıç okumayıp ya da her nedense hıç onemsemeyıp bır sene son ra Brıtısh Journdl of Surgery'de (6) aynı eleşürıyı tekrdr almışlardır Bhopal ve Tonks, mektuplann akademık alanda kabul gormesı ıçm verı, analız, goruş ve yenı ükırler ıçermelerı gerektıgını duşunuyorlar (7) Dıger bır neden, kataloglama yontemlerının yetersızlıgıdır Mektuplar orıjmal makaleyı sıte etmektedır Ancak bu sıstem daıma dogru sonuç vermıyor Medlıne taramasında aynı tıbbı konu başlıkları (Medıcal subject headıngsMeSH) kullanüsa büe burun mektuplara ulaşılamıyor Yenı bır çalışma duşunun Ana makaleden aldı gımız fikır ve ıstaostıkte hata varsa yapüan yenı çalışma ve emeklerın büımsel değer açısından boşa gıtme olasüıgı vardır (8) Daha cıddı bır durum gerı çeküen makaleler ıçın soz konusudur Kutuphaneleıden ıstek yapüdıgında, hatalı bıüunmalan nedenıyle gerı çekılen makaleler okuyuculara hıç bır uyan olmadan ulaştırüabüdıgıra büıyoruz Kataloglama her aşamada onemhdır Bu turden problemlerın çozumu ıçın US Natıonal Lıb rary of Medıcıne 1989'dan ben orıjınal makaleyle ügüı mektup veya gerı çekmelerı aynı dergıde yayırüandıklan takdırde makaleyle üısküendırmıştır Hakemlerin Durumu Bılımsel yazılar ıkı defa degerlendrruır basümadan once hakemler taraundan ve basüdıktan sonra sayılan bınlerı bulan okuyucular tarafından Bu aslında araşürmanın bır kaç hakem denetımınden geçtıkten sonra ışının bıtmedıgını ve potansıyel olarak pek çok hakemın bulundugunu ısaret eder Her ne kadar hakemler konulannda uzman olsalar da bazı aynnular gozlennden kaçabüır Transfusıon dergısındekı yayınların dortte bırınde ıatatıstık hatalan saptanmısür (2). Editörün kâbusu Edıtore mektup, bır olçude edıtoru rahataız edebüen bır durumdur Bu genellüde guzel oldugunu du şunduju bır araştırma yazısına haklı bır eleştırı geldıgınde olur Edıtor aslında bır kâbus yaşamaktadır yayın degerı olmayan verüerı yayınlama ya da yayınlamama kararsızlıgı, yayınlanmış bır yazıya gelen auf mektuplannda başansızlıga ugramışhk hıssı (yetersız hakem yetersız değerlendırme), haklı eleşürıyı yer yoklugundan dolayı yayınlayamamaktan dolayı ortaya çıkan engellenme kaygısı. Dergilerin tutumu Dergüerın edıtore mektuplara ayırdıgı alan tutumlan hakkmda yeterınce fikn vermektedır Spodıck ve Goldberg'm çahşmasında uzmanlık dallanna aıt dort dergıde edıtore mektuba %2 oranında yer ayrüırken, genel tıp alanındakı dort dergıde %15 oranında yer ayrıldığını belırtmışlerdır (3) Turkıye'dekı genel cerrahı dergılerıne baküdıgında da benzer sonuçla karşüaşılabılır Bu konudakı oncu dergılerden bırısı Brıtısh Medıcal Journal'dır Dergmın 'Mektuplar Edıtoru'nun" ıfadesıne gore 1996'da 3850 mektup almış ve 1200'unubasmıslardır (4) Dergı artık Internette ucretsız, tam versıyonuyla yayınlanmaktadır Sundugu ve basüan bır dergıye sığdmayacak hızmetlerın dısında epostayla mektup kabul etmekte ve emekrup (eLetter) terrrunolojısını de tanımlamıs bulunmaktadır (4) Akademık performansın de^erlendırümesınde orıjınal makalelere çok değer verüırken, eleştınler duşunulmuyor Oysa ıyı bır eleştın yapabılmek Türkan Gülyurdu, Fizik Öğretmeni 713/16