Katalog

"Deli Petro" ve Rusya'da bilim üzerine farklı görüşler rof. Dr. A. M. Celal Şengör Ekım ayında CBT'de yayımladıgı iki makalede, St. Petersburg'da kaüldıgı bır jeolojı toplantsını anlatiyor ve bu şehnn kurucusu Çar 1. Petro'nun Rusya'da basardıgı buyuk işlerı sırahyor. Prof. Şengör'ün coşkulu yazılarını keyifle okudugumu belirttikten sonra bu ikı makalede katümadıgım bazı görüşleri CBT okurlarma iletmek isterim. 1682 yüında 10 yaşında Rusya Çan olan 1. Petro, 1696 yüından sonra 30 yü süre ile bu ülkeyi tek başına yönetmiş, 1721de imparator olmuştur. Rus Çarlıgının geleneksel yayılma politikasını surdurerek Isveçden Baltık Denizı'nin dogu kıyüannı almış, Polonya üzerinde diplomatik etkısinı artırmıstır. Moldova ve Hazer Denızi yönlerindeki genısleme savaşlannın ise başansız oldugu biliniyor. 1. Petro Rusya'nın Batüaş'ma çabalannı hızla sürdürmüş, ancak memleketin sosyal, ekonomık ve politik yapıÇari. sında önemli bir degişme sağlaPetro yamamıstır. Rusya'da Çar'a baglı bir yönetici sınıf koyluleri köle olarak kullanıyordu. Bu durum Tolstoy'un hayaumn son günlerinde bıle sürüp gıdıyordu (1910). Petro'nun yaptıgı başlıca degisım bu sıstemı daha kuvvetli ve zorba kılmasıdır. 18. Yüzyılın başında Osmarüı ulkesini surekli olarak tehdit eden bir Tyrant'a "Deli Petro" denmesini dogal karşılamak gerekir. Rusya'da ilk kez 1960 yüı Haziran ayında gıttım. 27 Mayıs Devrimi'nden sonra yurtdısına ük çıkanlar arasında oldugumu hatırlıyorum. IUPACUluslararası Makromolekul Simpozyumu Moskova'da toplanıyordu. Brookhaven'deki kimyacılarla "Radyasyonla başlatılan katı hal polimerızasyonu" üzerinde bir bildiri sunuyoruz. Konferanslar Moskova" Universıtesı'nın büyük salonunda. Büyük polimer bilim adamlannın hemen hepsi H. Mark, R Plory R. Mayo Moskova'da. Sovyet Bilimler Akademisı'ndekı resepsıyonda votka ve havyar ikram edıyorlar. Sovyetler'ın polimer büimi bakımmdan Amerika ve hatta Batı Avrupa ulkelerinın bir hayh gerisinde ol Bilim dünyasma bir "DlLEKÇE" Sevgıli Bılım Dünyası, bilim adam ve hanımlan, bilim emekçileri... Resmi egıtim kurumlannı her nasılsa bıtümis; keza, resmıgayriresmı egitim kurumlan tarafindan zihni tagyir ve tebdil edilmış, sıradan bir vatandaşım... Içimde ve dışımda olup bitenleri anlayabümek için el yordamıyla çabalamakta, ancak, gerekli büımsel biribmden yoksun oldugum için, zihnimde olusan sorulara gerçekçi yanıtlar bulma konusunda başansız olmaktayım. CBT, TUBÎTAK Popüler Bilim Kitapları vb. kaynaklardan edındıgım dagınık bügüere göre, büimsel paradigmalarda "kuantum fızıgi"ndekı gelişmelere para lel olarak degişimler ve yenıdenbıçımlenmeler yaşamyor. Pozitif ve normatif (genellüde sosyal) büımlerin temel yapüandırmalannda kuantum paradıgmalarına uygun revızyon ve reformlar gerektigi soyleniyor. Çagdaş büunin repertuvarında artık, kuantum psikolojisi, kuantum sosyolo]isi kavramlarının yer almasından; bunlara paralel olarak, sosyal kavramların da aynı dogrultuda gözden geçi rilmesinden soz edüiyor. Mevcut büımsel mufredaun "sınrbir (veya, siyahbeyaz) manüğı üe oluştugu; halbuki kuantum paradigmalannın ancak "fuzzy mantık" üe arüaşüabüecegi iddia edüiyor. Ayrıca, her biri kendiiçınekapanmış büim dallarırun ve disiplinlerin arük "işbirligi" yapmalarının şart oldugunu soyleyen bir "multidisipliner" anlayış gelişiyor. Sevgilı Büimsel Çevreler... En azından, CBT izleyicisi olanlar... Sizden rıca ediyorum, biraz da bu konulardaki goruş ve gelışmelerden söz ediniz. Örnegin, dünyada ve ulkemizde, "ekonomi büimcüeri"nin "fuzzy formuller" uretip uretmedigini merak ediyorum. Ve sizlere soruyorum, lutfen kulak*veriniz.: • Kuantum sosyopsikolojisi üe kuantum ekonomisi isbırligi yapıyor mu? • Yapıyorlar ise, ulusalekonomide "birey iradesi'ninpayıkonusundabelli veriler oluşuyor mu? • Tıph GSMH (gayri safı müli hasüa) ve KBMG (kişi başına müli gelir) gi bi; GSMI (gayri safi müli irade) ve KBMİ (kaşı başına müli irade) hesaplan yapüıyor mu? • GSMI hesaplanırken, KBBI (kişi başına bireysel irade) hesaba katüıyor mu? Sevgüi Büim Çevreleh... Bir insan için "varolmanın olmazsa olmazkoşullân nedir?" diye sorguladıgımda, son tahlüde üd unsur görüyorum. a Maddi varhk (bugünün degerleri itibariyle, son tahlüde, Para); b Züıinsel varlık (maddi varlıgını surdurebüme gucu, akü, büinç, Bireysel İRADE...) Büim, "Maddi varlık'la ügili meseleleri pek güzel haüediyor. Ama, bunu yaparken üdnci "olmazsaolmaz unsur "un (insan iradesinin) hesaba katüdıgından emin degilim. Bugüne kadar bunun yapümamış olması dogal; çunku Nevvton fizigi buna yetmez idi. Ama şimdi "zihnin kuantal bir ışleyış sıstemi oldugu", bu konuda en yetküi agızlardan soyleniyor. Demek ki arnk, insan iradesi üzerine de tezler gelistirmek mumkun olacak... Pozıtf hp bilimi, "toplum saglıgı üe birey sağlıgı" arasındakı üişldyi çoktan kabul etti. Peki, pozitif psikiyatrinin, "toplumun züünsel saglıgı üe bireylenn züıinsel sagbklan" arasındaki üışkiyi saptaması çok mu zor? "Ulusal irade" üe "bireysel iradeler" arasındaki ilişkiyı saptamak; Ulusal iradedekf aksaklüdar üe bireysel ıradelerdekı aksaklıklar arasında paralellikler kurmak, bu konuda formuller ve tezler oluşturmak, büim insanlannın gorevi degü mı? Sevgüi Bilim Insanlan... Lütfen, bu acemi ve yetersiz talebenın sorularını cevapsız bırakmayınız. "Bümemek ayıp degü, ogrenmemek ayıp" denümiştr. Beni bir an once aydınlatınız ki, kalan omrumde boş hayallerle oyalanmayayım... Büimi murşid sayan muzmin talebeniz, P dugu görülüyor. Sovyet Rusya'da devlet teröru sona ermis gibi, ama Khrushchev ıkndarda. Gorki Parkı'nın giriş kapısında Incirlik'ten kalkan ve Rusya üzerinde düaurulen bir Amerikan U2 casus uçagının enkazı halka gosterüiyor. Ukrayna Oteli'nde kalıyoruz. Moskova radyosundan bir muhabir geldi, ses kayıt cihazları ile, TurkSovyet ilışküerı üzerinde gorüşmek ıstiyor. Politıka ile ügilenmedigimi soyluyorum. O Haziran ayında Moskova'da bır hafta kadarkaldım. Moskova bana büyuk bir hapishane gibi gorundü. 1996 yüı Mayıs ayında, St. Peteısburg'da, Rusya Bilimler Akademisı "Polimerik Sistemlerde Moleküler Düzen" konulu bir uluslararası simpozyum duzenlendi. Bu toplantıya bir bildiriyı sunmak için davet edildim. Bu kez gidecegim şehrı çok merak ediyordum. Leningrad'ın adının degiştirilıruş olmasına şaşırdıgımı söylemeliyim. Butün zamanlarm en büyük devrimcilerinden Lenin'in adının süınmesı üzenmde soguk duş etkisi yapü. Birkaç buyuk cadde bakımlı, genellıkle şehrı eskimiş ve bahmsız gordum. Konferaruı salonu da eski ve bır uluslararası toplantı için yetersizdi. Simpozyum kokteylınde yumuşak plastik bardaklar içinde ikram edılen sofra şarabı zevksız ve tatsızdı. Rus bilim adamları tarafından sunulan büımsel büdırılerın duzeyine gelince; bazı konularda kuramsal çalışmalar göze çarpıyor, ancak deneysel çalısmaların oldukça ılkel oldugu görülüyordu. "Rusya'da Bilim" sozü edüdıgınde Mendelyey Landau, Gamov, Semenov gibi bilim adamlan one çıkar. Ancak bu ülkey özgün ve buyuk h lan, Puşkin, Gogol, Dostoyevski, Turgenıev, Tolstoy Çehov, Gorkı gibi yazarlan; Tchaikovsky, Rachmaninoff, Stravinsky, Prokofiev, Shostakovıch gibi bestecılen ile Heifetz, Oıstraklı gibi essiz çalgıcılandır. Rusya zengin dogal kaynakları olan büyük bır ülke. Kuşkusuz zamanla sosyal ve ekonomik sorunlannı yoluna koyacaktır. Ancak 2000 yılındakı durumunu çiçek açmış, silkmmis olarak yorumlamak için çok iyımser olmak gerekıyor. Prof. Dr. Bahattin Baysal dahale çahşmasıdır Boyle bir çalışmanın mimarı olan ve yaptıkları işle sağlüc alanını kendı çıkarlan için bir çüüüc gıbı gorenlerın heden halıne gelen Ali Rıza ve arkadaşları 1998 Ankara Tabip Odası seçimlermde oda yoneümi degiştikten sonra, buyuk emek ve ozveriyle var ettüderi komısyonlanndan uzaklaştırürruşlardır. Niye? Hep gerçegm yanında oldukları, hıçbır koşulda dogru büdüderını yapmaktan gen durmadüdan ıçın. Bazı hatın sayüır çevrelerın canlannı çok acıttıkları ve karlanna engel olduklan için Şimdi bu da yetmedi. .daha da uzaklara göndermek lazım Sesira duyuramayacagı, ortalıgı kanşürmaya gucunun yetmeyecegı kadar uzaklara. Çalışkan, hekunhk meslegmı ıyı ıcra eden ve uzmanı oldugu alanda ulkenın en ıyilerınden bırı olan bır adam. Ya bir de basımıza şef olursa Kendisi gibi adamlar yetiştirirse ne olacak o zaman ondan korkanların halı... Ali Rıza'nın surgun edümesı buyuk bır ahlâksızkk ama daha kotu olanı yülarca kellesını ortaya koyarak hizmet verdıgi heton orgütümüzden bu konuda çıt çıkmıyor olması. Yoksa orada hekunkk onururıun zedelenmesınden rahatsızbk duymayan bırüerı mı var? Sevinç Kandemir Akın Yılmaz Ali Rıza'nın sürgün edilmesi Ankara'nm onurlu hekimlerinden Ali Rusa Uçer görevini yerine getirebüecegi hiç bü übbi kurumun bulunmadıgı Adilcevaz'a surgün edüdi. Bu konuda doktorlann listesine gonderılen bır mektubu yayımhyonız.. 19941998 döneminde Ankara Tabip Odası Yonetimi'nde aktif gorev almış ve Saghk Hizmetleri Deneümi Komisyonu'nuıı başkarüıgıru yurutmustur. Hekım orgutumuz içındeki çalışmaları çok daha eskı tarıhlere uzanmaktadır. Hekım orgutumuzle üişküerı sıcak olan arkadaşlanmız iyi tanırlar; Ah Rıza, durüst ve iyi bir hekimdir. Ali Rıza'nm başkanhgmda çalışan Saglık Hizmetlen Deneüeme Komisyon'u ulkemizde her alanda yaşanan kırlenmışlıgın yansıdıgı sağlık alarunda pek çok yanlış, haksız vetarlıuygulamaya çomak sokmayı başarmış bir ılktir. Hk kez bir demokrank btle örgııtu kendi alarunda etkin olmayı başarmış ve halka sunulan sağlık hızmetlerımn standaıtldrıru belirleme konusunda soz sahıbı olmuştur. Bununla da yetinilmemış belirlenen standartlann altında hizmet ureten kuruluşlardan devletın hizmet saün alması engellenmiştir. •Bu durum dogrudan halkın saglıgıru ıvüeştıımeye ve devletın kaynaklannın yerınde kullanümasına yonelık bır mu713/15 Ünvanlar üzerine Türkıye'de büimiıı ve büimın ureüldığı universitelerın yeri ve sorun ( larinı gündeme getiren 'CBT'i heyecan ve sevinçle tabp ediyorum. Genç ' lere ve ogrenmek isteyen herkese yol gösterici olduguna inandıgım derginizin, 28 Ekim 2000 tarihli 710 numaralı sayısında genel olarak halkın ( yanlış bügi sahubi oldugu bir konuda aynı hatanın tekrarlandıgını gorerek ' üzuldüm. 4. sayfada yer alan "Parçalanan Akd: EO + 10 !" başhklı yazırun • sahüoi H. Tugrul Aksoy'un Noroloji Uzmanı oldugu büdirüırken, ısmının ba ,t şına 'doktora' yapmış anlamı taşıyan 'PhD' karşılıgı 'Dr.' unvanının yazıldı , gını gördüm Eger Saym Atasoy Noroloji ya da herhangı başka bir dalda ;. bır doktora programını tamamlamadıysa, ki dergide boyle bir durum bü "* dirümemıstır, ısmının önüne 'Uzman Hekım' ya da sonuna 'Tıp Doktoru' f (Medical Doctor, MD, karşüıgı olarak) unvanlan yazüabüir ama"Dr" unvanı kullanılamaz Bu yanlış kullanım, maalesef bugun halkın sadece tıp dok ' torlanna 'Doktor Pr.) dendigini sanması, bir muhendis ya da sıyaset bi • lımcmın 'Dr' unvanı kuUanmasının ne anlama geldigini anlayamaması soı ununu de pekiştırmektedır. Halkın bu hatası ya da yanlış bügisi anlaşılabilir ve bir yerde mazur gorulebüır ama CBT gıbı bır dergının boyle bir hataya duşmemesi gerekir diye duşunuyorum. Dolayısı üe CBT'ın bu konuyu • en kısa zamanda ele alarak, bu yanlış kullanımı ortadan kaldırmak ve doktorasız hekunlerın ısımlerının sonunda 'Tıp Doktoru' ya da ihtisas/uzmanhk egitimlerini tamamlarsa ısimlerinin onunde 'Uzman Hekım' unvanlarını kullanması gerektigi konusunda oncu olmasıru düiyorum. Dr. Ecz. Hande Gürer Orhan Hacettepe Urüv, Eczacüık Fak. Toksücoloji ABD