Katalog

Türkiye'de araştırma sorunlan Üçüncü Teknoloji Kongresi'nin "Çağdaş Toplum ve Bilgi" panelinde Prof. Dr. Bozkurt Güvenç'in yoptığı konuşmanın bir özetini sunuyoruz. 1. Araştırma "Serüveni"nin Özgeçmişi Erı yaşlı kutsal kıtap "Başlangıçta söz vardı" der Söz (logos) bılgıydı Bilgı, sözle ve yazıyla ıfade edildi Meraklı insan (Homo curıosis) dılıyle duşundu, sordu, yamtladı, tartışü, denedi yanıldı Edindıgı bügıyı bıriktırdı yaydı ve geliştirdi Islâm peygamberi "Oku Büun, Çın'de bıle olsa git bul, ögren!" buyurdu Islâm Felsefesı'nde sorup araştıranlar çıktı ama, "Ortaçag" dınlerı, devlet varlıgına zarar verecegınden kuşku duyulan, ınanca ters duşen çabalan kısıtladı. Sorgulayan aküdan sakınan "edebı devlet", dınle ışbırhgı yapü. Bolünmuş Baü Dunyası, sanatta Ronesans, dınde Reform ve düşüncede "Aydınlanma" ile kilisenin bagnazlıgını aşarken (1416. yy'lar), bilgi savaşçılan, Ibn Ruşd'un yorumladıgı Aristo'nun biçimsel (tümdengelen) mantıgı yerine, yenı bır bilım yontemı geliştirdiler. Parlak Ortaçagı'nı geride bırakan Islâm Dünyası, 15. ve 16. yüzyıllarda, aynı bagnazlığa yenik düştu, eleştirel felsefeyı kısıtladı. Düşünce kuşkusuz tutuklanamazdı ama sozun inancı yıkmasına izin verilmedi, Kur'an yorumunun yorumundan bteye geçemeyen Osmanlı Medresesi bilimden uzaklaşü. Savundugu "Edebi Devlef'le birlikte çöktü. Batı dünyası 17. ve 18. yüzyülarda giristigı ozgürlük ve laüdik savaşlanyla, Kilise'nin ve Engizisyon'un zincirlerini kırarken; felsefe ve bilimden uzaklaşan Islâm dunyası, mistik bır kaderdlige sıgındı. Hıristiyan dunyasma göre iki yüz yıl geciken matbaayı kuran Macar asüh tfcraMm BHteâvzika çelişkiyı şöyle açıkladı: Hikmete dayalı Baü: Şeriata dayalı Dogu! (Bu hikmet, sorgulanamayan "Hikmeti Hüda" degil, aklın ürünü olan "fizik"ti!) Katip Çolrirt, Piri 1*1*, vb. düşünürler, Koçi B«y gibi uyaranbnn çabalan, çagdışı kalmış, ataerkil ve buyurgan devletı uyarmaya yetmedi. 1870'lerde uyandıgında çok geç kalmıştı. Cumhuriyet'e bırakugı mirasında "akıl ve duşünce belki vardı, araştırma yok denecek kadar azdı? remedi Pahalı bilim ve teknoloji ithalini tercih etti Batı'dan yal~ nızca bilım ve teknolojı almakla, kulturumuz de korunmuş olacaktı. Egemenligin sahibi olanmıllet, hükümetınden plan degil pilav, us degil aş, bilım değil hİ2met, ehliyet degil diploma istiyordu LaBozkurt Cüvmç ik Türkiye Cumhuriyet'inin "demokratik restorasyonu" boyle başladı, bugünlere erişti. Patlayan nüfus ve katlanan sayılarla egitim tabana yayüdıkça nitelikleri düştü. Egitim Reformu ertelendikçe sorunlan buyüdu. Çozümü sayılarda bulan T.C., her isteyene, her turlu okulu açü. Okullar sorun kaynagı oldu. Cumhuriyet Okulu'nu sorumlu goren '"ÎTanzimatçı" cumhuriyetçiler, bilim yerine imana, geçmise ve gelecege agındı. Geçmisin belirledigibugünler, gelecegin sorunlan karşısında çaresiz kalakaldı. Bilim ve teknolojinin yol açtıgı hızlı degışim sorunlanna Batı kaynaklı reçeteler uyarlandı. Araştırma, yöntemle degil düz mantıkla yapılan, saygınlıgını korumak için, verimsizligini gizleyip işe yaramazlıgını öven bir söyleme donüştü. Bakalorya verecek düzeyde görünmeyen ortaögretim kurumlan Üniversıteler kurmaya kalktılar. Kendi beyanlanyla, "Üç buçuk bilim adamı" bulunan Türkiye'de, elli üniversite açan YÖK yönetimi, tum egitim ve biüm sorunlannı rektör atamasına indirgedi. Atanmış rektörler araştırma yaptıracak, yapmayanı denetleyip atacakü. Ancak, daha fazla maaşlan artirmak gerekiyordu Özel vakıf universitesı nasü devletten finansman destegi alıyorsa; devlet üniversitesi de araştırma projesi uretip kaynak yaratabilirdi. Oysa, hazır teknoloji alan sanayinin araştırmaya ıhtiyacı olmadıgı gibi ciddi bir talebı de yoktu. Aksıne, Devlet ve egitim reformuna yön verecek addı araştırmalar yaptınp yayımladüar. Tüm yetkileri alınmalı, ancak, egitimden, savunmadan dogal afetlerden, enflasyondan, iflas edecek bankalar dan, trafik canavarlanndan, çevre kirlenmesinden, so rumlu olmalı. Yoksa, kımı sorumlu bulur, kınardık olup bitenlerden? Mülk, tersine işleyen adalet çembennın neresınde dır? Istenirse, düz mantık, hsır çemberi tersme de ışle tebılır: Sanal bır ıkı ornek. Erozyona karşı ciddi onlemle almış bulunan bır hükümet kuruluşu, bu cumleden ola rak, ulusal meşe projesıne 1000 fidan bagışlamış, yaban cı turistler toreni merakla ızlemıştır Akkuyu santrah yen ne, çevre ve ormanı korumaya kararlı hukümet, bu cüm leden olarak, uçaklardan gumruk almamaya karar ver mış. Böyle senaryolar bilım mantıgına uygundur Nıte kım, Newton elması duşerken yeryuzunu kendısine çek mektedır Sormamız gerekır Neden, nasıl, ne kadar, ne rede, ne zaman, ne amaçla. p Neyse kı, butun bu sorula nn egitimle çözumlenecegı konusunda bır "consensus saglamışız. Sormadıklanmız ise şunlardır: Hangı ögret men, ögretmen yetiştiren hangi kurum, program yapaı hangi tahm terbiye kurulu, egitim teknolojisini ureteı hangi sanayimiz, yapı ve tesislerini destekleyen hang bütçe ve pazar ekonomisryie? Belki de en önemlisi, bü tün bu ilişkileri kuran ve yapıyı ayakta tutacak hangi dil le? Okul Türkçesi, kolej Ingilizcesi, ImamHatip Arapça sı mı? Tevhidi Tedrisat yürürlükte olsa da, Gökalp'ın üı dünya görüşünü temsil eden üç okul yaşıyor. Cumhuri yetin 75. yılında, Onuncu Yıl Marşı'ndan iyisini bestele yemedik. lkçM»nınMısır'dayayımlanan "UçTarzıSi yaseti" yakında yuz yaşına basacak. Cumhuriyetin 10C Yılına hazırlık olarak Akçura'yı okumalıyız Candida d; olabilir Araştirma yapümadıgı görüşüne katılmıyorum Bazı gedkmeler, olası sakıncalan önleyebilir Heştirme lerimiz yapıa olmalı: Trafik canavan kurbanı her vatan daşın, kişi başına gelin birkaç dolar arnrdıgı, her artişu kredi notumuzu bir harf veya "eksiden artıya" işaret ka dar yükseltecegi inkar edümemeli. Kredi notumuz yük selecek de n'olacak? Demeyin. Hazine daha fazla kâgıt la daha çok kredi bulabilecektir borçlarmı ödemek için Durum umutlu da biz onu pek ciddiye almıyoruz galiba Şoyle dermiş Yunus: llim üim bilmekür liim kendm bilmektir. Sen kendıni bılmezsen, Bu nasü okumaktır. 2. Ugulama sorunlan Türkiye Cumhuriyeti'nin temeli"kültür" olacaktı ya, çagdışı bir dünya görüşü degil, akla, bilime, üretime, degişip gelişmeye ve kendinı aşmaya yonelik, çagdaş bir kultür olacaktı. Karamsarlann dünyaya havlu atügı bir dönemde, Atatürk. "En güvenilir yol gösterici bilimdir!" diyor ve ekliyordu, "Bilim çeviriyle olmaz, araştirmayla olur." Ne kı söylemekle bilim ve araştirma yapüamıyordu. Ariato ile tsagnei'nin kategorüerinden öteye yeçemeyen Medrese, araştırma yonteminı hiç ögrenemedi Bilim yapanlar ogrenirken, yapmayanlar sadece konuştular. Önce, cehalet ve yoksullugun yenilmesi gerekecekti. Medreseler yasa ile kapatüdı ama çağdaş Üniversite kurulmadı. Cumhuriyetın 10. yılında gelecege umut 20 yılında ıse her derde deva olacagı umulan bir Demokrasi inancı ("46 ruhu") vardı. Genç Cumhuriyetin 75 yılında ovünulecek başanlar vardı ama IC1 gbstergeler dışında bilimde bir atılım gönilmüyordu. Büımin sahibi, sözcüsü çok, gerçek ögrencısi azdı. Neden felsefe yapamadıgını soran Cumhuriyet, sorunun bilım yetmezligınden kaynaklandıgını gö707/4 3. Öîılemler ve öneriler Yeni bilgi ureten bilimin yöntemi tumevanmdır. Kamuoyuna açık taruşmalara baküırsa yargılanmızın tumden geldigi gorülür. bilimle tüme varacagımıza tumden gelmeyı yegliyoruz. Sonuç almak yerine sebep buluyoruz. Vargüanmızı taşıyacak genelleme yoksa icat ediyoruz. Ekonomı çöktü çunku enkaz devralmıştık. Medya dökülüyor egıtimi yetersiz, egitim bu durumlara düştü çunku aydın görevıni yapmadı, çunku gelır dagüımı bozuk; çunku devlet çahşmıyor, çunku faız odemekten ayakta duracak gücü kalmamış vb. Iyisi mi, devlet elini etegini çekmeli ekonomıden.