Katalog

Türkçe öğrenimi: Eksiğimiz nerede? U nıversıte gırış sınavlannda yülardır Turkçe sorulan nın yuzde 15 20 dolayında dogru yanıtlandbümesı bırçok alanda olduğu gıbı Turkçe oğreümı alanında da gozardı edüemeyecek sorunlar olduğunu duşundur mektedır Konu elbette yalnızca uraversıte sınavlan üe de aınırlı degüdır TV ızlencelerınde tumce kurmakta zorlanan ya da surekh aynı yapılan yıneleyen sunucular sıradan gundelık konuşmalarda meramıra anlatamayan yarışmacılar dılekçe yazmayı beceremedıklennden yakındıgımız h se ve unıversıte mezunlan gundelık gozlemlenmızı arasın dadır Turkçe yazılı ve sozlu üeüşımde neden zorlanıyoruz'? Bu soruya elbette degışık yanıtlar verılebüır ancak burada anahtar kavram üeüşım sozcugudur Bırçoğumuz dılı ta nımlamamız ıstendıgınde dü bır üeüşım aracıdır demeyı ıhmal etmeyız ama üetışımın ne oldugu nasü oldugu nelen ıçerdıgı konusunda çokça duşunmeye de gerek gorme yız Oysa ozellıkle dıl ogreücüen ve kullarn cüan olarak üetışımın düsel üetışımın nıtelı ğı uzerınde bıraz daha duşunsek neyı eksık bıraküğımızı ya da ogreücı olarak neyı og retmedıgımızı daha ıyı anlayabüırız Fizik: Zaman içinde geriye dönmek Sayın Tanun ö n CBT 689/16 da HawldBg ı eleşnr meye ugraşırken Çunku fizıgın temel ükelennden bın olan zaman ıçınde genye donulmezlıgın yadsınması ' ndan soz edıyor Hem de bunu Rlchud Feynman ve Stephen Hawkiag g±a fızücçüenn zamana ıüşkın sozleımı yetmek ıvuı yd pıyor Buna yanıt olarak CBT 693/15 te çıkan uyanmda hsaca boyle bır üzık ükesı olmadıgını ve Hawkıng m de fizüc yapar ken zaman kavramını yanhş kullanmasının soz konusu olmayacagını üade eünışüm Imdı Nevrtonun Expenmental PhüosophyDeneysel Felsefe ya da hmı çagdaşlannın Natural PhüosophyDoga Felsefesı dedüden ve zamanla Yunancada Dogavb' anlamına gelen fizüc adına lâyık olabümek ıçın attgı her adımda doga ya uymakla yukumludur Matemaügın boyle bır yukumlulu gu yoktut (doğanın ısefizücçerçevesınde matemaüğe heı na süsa gosterdıgı uyumluluk yalnız bana degü bır çok haün sayılır fızücçıye de şaşırücı geknektedır) Felsefenın boyle bır yukumlulugu olup olmadıgını bümıyorum herhalde yoktuı Fizüc doganın nasü ışledıgını anlamaya ve anlatmaya ugraşu Neden oyle ışledıgı nıçın oyle oldugu fizıgın ügı ald nına gırmez ama fizücçüerın bu sorular uzerınde duşunmelerını hatta usavurma ve yorum yapmalannı da yasaklamaz Sanınm bu sorulan ınceleyen ugraşın adına metafizık dıyorlar ve de bu felsefenın ügı alanına gınyor Felsefecüenrı enazından benım yakından tanıdıgun uç (halen üa) meslekdaşımın (yakın zamanda yıürdıgımız JLrda Denkel ı de bu bahaneyle tekrar anmış olalım) onerrüı bır âdeüen var bır şeyı ıfade ederken bunu tam yapabümek ıçın her kelımeyı buyuk bır ozenle seçıyorlar dolayısıyla da bır keresınde bır şeye 'üke' demışlerse tarüşırken de ' dar anlamdakı alanı asan yönune dıkkat etanemışsın demıyorlar Ben yukanda andıgım kısacık yazımda ne Sayın Ors'un felsefi yorumlannı eleşürdım ne de bunlara katihp katılmadı gırra belırtüm Sadece varlıgını açücça ıddıa etügı güoı bır fizüc ılkesı nın bulunmadıgını belırtüm Ote yandan Hawkıng ın de Feynman ın da zamana üışkın ıfadelen bırer felsefi yorum degü fızıksel ükeler ya da üke onerüerıdır Dolayısıy la Sayın Ors un once bunlan felsefe olarak algüaması sonra da bu bazda eleşürmesı yersız ve anlamsızdır (Oysa Haw kıng ın ya da Feynman ın büım felsefesı yapmalannı yasaklayacak hıç bır sebep goremıyorum Sayın Ors'un yazısı yer yer defizücçüerınbüım felsefesı yapmalannı yasaklayıcı ıma lar ıçermekte) Eğer Hawkıng yanüdıysa onu ük eleştırecek olan doğa' nın kendısıdır yanı onerdıgı ükeler sonucunda enşecegı vargüar doğanın davranışına uygun çücmayacdküı 0 zaman da bunlar rafa degü çope gıdecekür yanı uzerlenn de felsefe yapmaya büe degmez olsa olsa züının nıçın yanlış duşundugunu ınceleyen bır psıkolojı dab varsa onlar ıçın ügı konusu olabüır (Bu gun büımın anlamına vakıf hıç bır fizücçı Ariato yu hareket yasalarını yanbş koydugu ıçın kuçumse mez sadece geregınden fazla etkıyı bır arada duşundugu ıçın basıt yapıyı goremedıgını soyler) Dogaya uyumlu çücü gında ıse ısteyen felsefecı nıçın boyle oldugunu ııdeleyebüır Sayın Ors bır yandan da benım yapmadığım eleşnrüen yaratlarken kuramsal fizücçüerın felsefe yapmalannı eleşüren bır felsefecıye gonderme yapmakta Bu benım anlamadıgım ve hıç bır zaman da anlamayacagım bır durum Doğanın kımı gızlenne bır arpa boyu ya da fersah fersah daha açıklama geürmış olan cıddî bırfizücçıbunun anlamı uzennde dermlemesıne bır felsefi yorum getıremeyecek ama ofizığıen a&ndan profesyonel bır fizücçı ayannda yaşamayan ve httoepM bır felsefecı tum fiku yurutme yetkısını kendısınde tutacak v% de uzıkçınınfikıryurütmesını yasaklayacakl Buna aöytenscak bır soz bulamıyorum Neredeyse cıddî bır profesyonel unkçı ayannda olan Han> R*ich«nbach ın Geleneksel, ussaka fesefeaJen" eleşünsı ıse fizıkçüen her halde bu bağlamda pek ügüendırmez Sayın Ors un zaman kavramını felseff olarak çok ıyı ıncelemış olması ıse ne olmayan bır fizüc kuralını varmış gıbı kullanmasına ızın venr ne de zamanı uygulanabüır sonuçla nyla geçerhlığı kanıtlanan üke ve kuramlannda başanyla kul lananfizücçüerınbu konuda yorum yapmalanna ve fikır yunıt melenne ıcazet vermesıne1 fleüşım bügı kuramı dılbüım toplum büım ruhbılım gıbı alanlann kavşagında bır etkınlüctır Konuyu salt dübüımcı bakış açısıyla sınırlarsak üetışımı bellı bır bağlamda gnoderıcı(ler) ve gonderen(ler) arasmda bır üetı akışı/ahşvenşı olarak tanımlayabüırız Buyuk olçude R Jakobson un üeüşın edımı açüdamasına dayanan bu kısa tanırnlamada üetıyı gonderen üe üetı gonderüen arasındakı üışkı ler (ast ust/ yakınlık uzaklık vb) üetının gonderüdıgı baglam (sokak okul ev konferans ortdmı vb) üetının gonderü dıgı kanal (telefon yuz yuze konuşma belgeç/faks vb) onem taşır çunku sozgelımı bır konferans ortamında yakın arkadaşımızla büe gelışıguzel konuşamayız ya da okul mu durune mektup bıçemınde düekçe yazamayız Toplumdü büımcüerın deyışıyle kıme neyı nerede ne zamana ve nasü soyleyıp yazacdğımızı bümek gerekır Başka bır anla ümla etküı üeüşım ve dogru dü kulanımı üetışım yetımızın gehşmesıne baglıdır 1970 lerden sonra soyut dü bügısıne karşıt okrak gebştırüen bu kavram kısaca şurüan kapsa maktadır Yabancı dilde eğitim, kitle iletişim araçlarmda çarpık Türkçe kullanımı, elbette anadil bilincimizi köreltiyor. rılmedıkçe daha başarüı sonuçlar alınamaz gerçekten de Turkçe ogreümının gunumuzdekı en buyuk çıkmazı Turk Düı ve Edebıyaü bolumlerınde dübüıme uzak durulmasıdır Bunun sonucu olarak oznel yargüar one çücmakta tarıhselhk ağır basmakta çagdaş Turkçe metınlere yonelık çalış ma yapüamamaktadır Oysa dübüım agırhkh bır yaklaşımda sozgelımı metin seçımmde kışısel olçutler yerıne metındübüım olçutlen kullanüarak nesnellık buyuk olçude sağlanabüır 2. Turkçe oğretımı çagdaş bır ızlence ve bu ızlence yı benımsemış ogretıcüerle başanya ulaşabüır Ogretmen adaylarının dü ogreümının salt dübügısı oğretımı olmadıgını büen düı çok boyutluluğu ve butun renklerıyle tanıyan okumayı seven kımseler olarak yeüşmelen onem taşunak tadır fleüşım yeüsının onemlı bır boyuru yaraüclıık olduğuna gore Turkçe oğreümını salt bır kavTdm ezberleme der sı olmaktan çıkanp ogrencının düsel yaratıcüıgı ozendıren bır ders halıne getırmek ogretmenın sorumlulugundadır 3. Düde yaratıcüıgı gelışürmenın bır yolu da ogrencıyı başarüı ornek metınlerle karşı karşıya geürmektır llgınç surukleyıcı duşundu rucu meürüer ogrencıyı okumaya da ısındıra cakür asü sonın da buradadır ogrencıye okuma alışkarüıgı kazandırmak Turkçe ders lerının sonucunda ogrencı okumayı sevmemışse o ders başanya ulaşamamış demekür Açücçası Turkçe oğreümınde üancı temel ek sığınuz okumayı seven kıtaplarla dostluk kur maya can atan büınçh okur yeüştırememektır 4. Ozellıkle lıse ve uruversıtede Turkçe ders lerının yeterınce ügı gormemesınm başta ge len nedenı ogrencının gereksınmelerıne yanıt vermemesıdır Turkçe derslerınde çagdaş metınler büe ıncelense dıl ogreümı salt yazın meünlennden alınan orneklere dayandınlamaz Düın gundehk yaşamda kullanım alanlan ozenle belırlenmelı bu alanlara yonelık somut ornekler uzennde çalışümalıdır Orn anı yazma yanında derste not tutma teknıklerı ogreülebüır bır ış başvuru düekçesının nasü doldu rulacagı ozgeçmışın belgeç teleks metnının nasü yazüa cagı orneklenyle ırdelenebüır Bu çerçevede başanlı/başansız meün orneklerı uzerınde durularak ogrencının dü ve soylem duyarhgı arürüabüır 5. Bu son noktadan yok çıküarak Turkçe ogreümınde onemlı bır eksıgımızın daha alünı çızmelıyız Turkçeyı (ya bancı düı de) genel olarak parçacı bır arüayışla ogreüyo ruz açücçası tek tek tumceler tek tek meünler ya da soz cukler ogreüyoruz Bunların aralanndakı üışküere herbırı nın butunun oluşumuna nasü katkıda bulunduguna onem vermıyoruz Kımı zaman tek bır sozcuk ya da tumcenın metnın anlamını nasü degışürebüdıgıru araşürma zanmetı ne katlanmıyoruz sozcuklenn ve rumcelenn sozeylem degerlennı gozardı edıyoruz Açücçası metnı yuzeyden oku yup metnın ıçınde bulundugu soylemı gormezhkten gelıyoruz Sonuç olarak yabancı düde egıtim kıtle üeüşım araç lannda çarpık Turkçe kullanımı elbette anadü büıncımızı korelüyor ama ondan once kendı dü duyarlıgımızı sorgula mayı da unutmamalıyız Turkçe ogreümının başansı dü du yarlıgı gelışmış surekü okuma alışkanhgı kazanmış ışlevsel okur yazarlığı gelışmış okurlarla olçulebüır Unutmaya lım Turkçe anadüı duyarlıgı büınçlı yurttaş olmanın onko şuludur Ka'/naklar 1 Do^an G (1998) Dıl loıral ve yaıancılık Kuram (Kılap 18) 3 63 68 lstanbul 2 Kocamaıı A (1998) Dıl yetısının boyutları Kurara (Kıtap 18) s 69 71 lstanbul 3 Rıchards J et al (1985) Longmaıı Dınıonaıy of Applıed Luıguısncs Longman 4 Stem H H (1983) Pundamental Con 1 pH of Langudge Tfeachıng) OUP a) Dübügısı ve sozcukbügısı b) Dü yapüarının anlatngı düsel büışsel duygusal ve sosyo kulturel anlamlann sozeylem degerlerının bügısı c) Düı en ust duzeyde üetışım ve en alt duzeyde bıçıme dıkkat ederek kullanma yeüsı d) Dü kullanımmda yaraucüık (bkz Stern 1983 Kocaman 1998) Ozetle bu ükeler bızım Turkçe ogretımınde onemse dıgımız dübügısının dıle üışkın bügının salt bır boyurunu (yukarıdd a maddesı) oluşturduğunu gostermektedır b c ve d maddelennde sozu edılen ükelen sezgüenmızle bü sek büe çogu zaman bunlar uzennde dengeh ve büınçlı bır çalışma yapüğımız soylenemez hele ddın yaratıcı kulla nımı uzerınde çalışma yapüdıgı sıkça duyulmuş degüdır (bkz Dogan 1998) oysa ozendıgımız Ban ulkelerınde bır suredır yaraücı yazma derslerı verümektedır Açıkçası Turkçe ogreümınde en temel eksıgımız düın üetışım ve üeüşım edımı kavramının yeterınce açıklıga kavuşturulmaması nedenıyle oğretım amaçlannın eksık ve bulanık bıçımde belırlenmış olmasıdır Turkçe oğreümı yukanda sozu edı len üeöşım edımı büeşenlennı kapsamına almadü<çd şım dı oldugu gıbı Turkçe oğreümını unıversıte sıralanna da ta şıyacak durum çokça degışmeyecekür Venmlı bır Turkçe oğretımı ıçın sozu edüen ükelere yonelık neler yapüabüır' 1. Turkçe oğretımı dübüım kavramlarıyla temellendı Ahmet Kocaman * Prof Dr Doğu Akdeııız Unıv Eğıtım Fhk G Magusd/KICIG R OmurAkyuz 707/15