Katalog

Çankın depremini Gölcük depremi etkiledi 6 Haziran 2000 OrtaÇankırı depremi (Mw=6.0) ve çevresinin depremselliği Kuzey Anadolu fayının deprem potansiyeli ve fay düzlemi çözümleri Tuncay Taymaz (*) yüzyüda dört yüacı deprem olusturmuştur. 1943 (Ms=7.2), 1944 (Ms=7.2) ve 1951 (Ms=6.9) depremlerinde yüzey kınklan gözlendi. 1953 depreminde (Ms=6.1) ise yüzey lorılması gelişmedi (bkz. McKenzie, 1972). Emre ve arkadaşlannın (2000b) çalışmalanna ve hasar dagüımına göre OrtaÇankırı depremi, Kuzey Anadolu fayından yaklaşık 3035 km uzakhktaki bir alanda oluştu. Son yıllarda bolgede yapılan tekrarlı gözlemler, Kuzey Anadolu Fayı yakm çevresinde ana fayın dogrultusuna dık olarak uzanan bazı açüma çatlaklarıran varlıgını ortaya koydu (Ö. Emre ve E Şaroğlu, yayınlanmamış). O rta Anadolu ve Karadeniz bölgesinde gerns bir alanda hissedilen 06 Haziran 2000 (Mw=6.0, OrtaÇankuı) depremi, Çankın ılının Orta, Çerkeş, Şabanözü, Atkaracalar, Kurşunlu ile Ankara iliıün Çubuk ve Kızücahamam ilçelerinde hasara yol açtı (Emre vd. 2000b; bkz. Şekil 1 2). En fazla hasar ise Orta ilçesi ve köylerinde yogunlaştı. Kırsal alandaki en fazla hasar Orta ilçesinin bausında yaklaşık olarak KG yönünde sıralanan köylerde meydana geldi. Bölgede 1999 ve 2000 yıllarında oluşan küçük ölçekli depremlerin dagüımlan (bkz. Şekil 12) arazi gözlemlerinde tesbit edilen (Emre v.d, 2000b) KuzeyGüney yönelimi dogruluyor (bkz. Güney ve Taymaz, 2000; Şekil 1). Uluslararası sismoloji kuruluşlardan edinilen verilere (USGSNEIC, HARVARDCMT, ERIJaponya) göre depremin aletsel mevkii (episantır) Kuzey Anadolu Fayı'nın yaklaşık 3035 km güneyine rastlamaktadır (Şekü 2). Aletsel mevkii (episantır) ve en fazla hasann gözlendigi bolgelerin uyumu (makrosısmik gözlemler) göz onüne ahnarak 6 Haziran 2000 (Mw=6.0) depremi Orta Çankın Depremi olarak adlandınlmıştır. 3SP» fektt 2: Orta (Çankın) bolgesl ve yakın çevresmİ etklkym öntmtt depremlere alt fay Gölcük depremi tetikledi Ancak, deprem sonrasında Emre ve arkadaşlan (2000b) hava Bu çalışmada depremin kaynak (oluşum; fay duzlefotograflarını ınceleyerek, saha gozmi) parametrelerinin araştinlması, bolgenin sismotektonik lemlerinin ışıgında Orta baüsında ozeüıklerı ve Kuzey Anadolu Fayı (KAF)'nın bolgedekı KuzeyGuney dogrultusunda uzanan ve jeomorfolojik özeldeprem potansiyelinin irdelenmesi amaçlandı. Çalışmada likleri açısından aktif olarak tanımlanabilecek bir fayın varkullanılan veri grubu Kandüli Rasathanesı Deprem Araştırlıgrnı ortaya koydular ve bu kınk sistemini Dodurga Fayı ma Enstitüsünün (KRDAE) 19712000 yıllannı kapsayan veolarak adlandırdüar. Depremde meydana gelen hasann ri katalogundan almdı (http.//www.koeri.boun.edu.tr). dagılımı ÇerkeşOrtaÇubuk arasında KG yönünde uzanıyor. En fazla hasar ise Dodurga fayı yakın çevresinde oluşSİSMOTEKTONİK DEPREM FAY tu, Dodurga fayının yakın çevresi dışında, deprem daha DÜZLEMİ ÇÖZÜMLERİ çok heyelan kütleleri uzerine kurulu kırsal yerleşmelerde Kuzey Anadolu Fayı'nın bölgedeki etkinligi son hasara yol açü. Bölgedeki deprem etkinliklerine (ozellıkle 1999 ve 2000 yıllan, bkz. Şekü 12) bakhğımızda, KBGD dogrultusunda yeniden yogunlaşmalar gozlenmektedır Bir başka deyişle 17 Agustos 1999 Gölcük / Kocaeü depremi oncesmde Dodurga Çankm bolgesındekı KBGD uzanımlı deprem aktivüesı Şekil 12'de 6 Temmuz 2000 Mw =6.0 OrtaÇankm depremini tetıklemış olup, artçüannın dagılımı açıkça ızlenmektedir (bkz. Guney ve Taymaz, 2000; Şekil 1: BÜKRDAE verilerlne göre 1 Ocak 2000 15 Ağustos 2000 dönemlnde Kuzey Şekü 1). Anadolu Fayı'nın etklledlğl bölgedeki slsmlk aktlvlte (depremlerin dagılımlan) ve 6 Haziran 2000 Orta (Çankın) deprem etklnllğl. Depremlerin büyuklükleri (M) farklı renkler Sonuç olarak deprem sayüannda, yıllık ortalamalann çok le gösterilmlftlr. (Güney ve Taymaz, 2000). ustunde olan anı degişimlerin DEPREMSELÜK (SİSMİK AKTİVİTE) Duzkml Çözümleri, Clslm Dalgalan Modellemesl sonuçlan (McKenzie, 1972; özay, 1996; Tan, 1996 ve Taymaz, 2000) ve ön bllgllere göre USCSNEK; HarvardCMT ve ERIlaponya hkasyonlan. içleri renklendlrilmlf büyuk dalreler [dalrelerin boyutlan llglll depremin bUyüklüğü İle orantılı olarak çlzllmlftlr], günümüze kadar (aletsel dönemde) bölgede oluşmuş ve yıkımlara neden olmuf depremlerin yerierinl, kınk zonlan İle Ulşkhlnl ve Fay Düzlemi Çözümlerinl göstermektedlr. Kuzey Anadolu Fay Zonu Akttf kalın mavl çlzgllerie gösterilmlftlr. Kırmızı renkll çözümler Doğrultu Atımlı Faylanmalan (yanal yönlü hareketler, Gölcük Izmlt 17 Ağustos 1999 depreminde gözlendlğl glbl) ve Bordo renkll çözüm Blndlrme (sıkısma türü) Faylanmalan (Spltak Ermenhtan 1988, RachaGUrclstan 1991 depremlerinde gözlendigi glbl) göstermektedlr. Odak küreleri Içlndekl rakamlar kı nlmanın gözlendlğl yerküre Içlndekl odak derinllğlnl kttometre ölceğlnde göstermektedlr. Asterisk (') İle Isaretll 13 Ağustos 1951 (Mi=6.7) depremlnln odak derinllğl net olarak blllnmemektedlr ve fay düzlemi çözümü McKenzie (1972)'den alınmıstır. Depremlerin tarihleri ve büyükltikleri küreler tizerinde verilmlftlr. Küçük renkll dalreler bölgede olusan depremlerin BÜKRDAE verilerine göre aktlvlteslnl (depremlerin dagılımlan) göstermektedlr. ve deprem kümelenmelerindeki anomalilerin incelenmesı bolgenin deprem etkınliginin izlenmesi açısından önem kazanmaktadır. Benzer çalışmalann küçük depremler için de saglıkh olarak yapüabilmesı içın karadakı mevcut deprem kayıtçüanna ek olarak yerel deprem aglannın da kurulması deprem öncesi ve sonrası ana ve ikincü fay zonlanndakı deprem kümelenmelerinin izlenmesi açısından onem kazanmaktadır. Başka aktif faylar da var 6 Haziran 2000 OrtaÇankın depremmın uzakalan cisimdalgalarının (P ve SHı modellenmesı (Nabelek. 1984, Taymaz et al, 1991) sonııcunda elde edüen en güvenilir sismolojik parametrelerı Tablo 1 'deki gibidir Bu ana şoku ızleyen ük 10 sanıye'de (8.5 sn) benzer kınlnıa mekdnızmasmda ve açığa çıkan sısmık enerjisı (sisrrjk momenti) Mo = 6.168 x 10A12 Newtonmetre olan yaklaşık 7 km derinlıkte üanci bü deprem oluştu. Her ıki deprem de yaklaşık KuzeyGüney yonelimli duzlem uzeıınde solyönlü dogrultuatımlı mekanizma sonucunda geliştilerr ve onemlı olçude normal fay (açüma) bileşenleri vardır (bkz. Şekü 2). Kuzey Anadolu Fayı'nın çok yakınında gelışen ba depremin fay (kınlma) düzlemi çozumü parametreleri ve arazı gozlemlerı bölgede diğer önemli deprem ureten aktif faylann varlıgmı gösteriyor. Tablo 1 'de verüen sismolojik parametreler Emre vd (2000b)'nin arazi gözlemleriyle uyumludur. Tablo 2'de venlen bolgede oluşan ve aletsel 707/20