Katalog

yarlar gerekli sıvıyla doldurulduklarında haftalarca kullanılabilecek. Ve bu sıvı enerji en modern pülerden dahi daha hafifolacak. Jkâsftd Büyük devrim Fakat petek yakıtlan en çok da orta vadede 2O.yy'da en geçerli olan teknolojinin yerine geçebilecek bir potansiyele sahıp: Yakıt motoru Bu sessiz enerjı santrallen tamamen pistonsuz, dumansız ve ateşsiz olarak otomobü, otobüs, kamyon veya gemilerin elektromotorlarındaki elektrigi uretiyorlar. Yakıt peteklenyle yaşanacak olan devrim, 100 yülık elektrik uretım sıstemiyle büyük üreticiyi ve birçok kullanıcıyı harekete geçirebilecek niteliktedir. Egzoz ve gürültünun onemli olçüde azalacagı duşünülürse, otomobüler tüm dünyada bundan böyle çevreciler tara&ndan da eskisi kadar iticı bulunmayacak. Shell sozcusu Fritz Vahrenholt, yeni teknolojinin onaylanması halinde, pazar payınm 2020 yüına dek %20'lik bir artış gösterebüecegıne ınanmakta. Ford araşurma laboratuvarı şefı Pete Beardmore gibi vizyonerler, yeni egzozsuz otomobü turunu daha şimdiden merkezi enerji sısteminin beyni olarak görmeye başlamışlar bile. Bugunkü özel otolar yaşamlannın %90'ım kaldınm kenarlarında veya garajlarda geçirırler. Oysa gelecekte bunlar evlerdeki elektrik ıhtiyacını karşüayabüecekleri gibi arta kalan elektrik enerjısıru de merkezlerde depolayabilirler. Böylece otomobü yola çıktıgında yardımcı sistemlerin devreye gırmesi yeterli olacaknr. Hesaplara göre Amerika'daki otomobüler yakıt motoru yerine yakıt petekleriyle çalışugında ulkede bugünkünden beş misli daha fazla elektrik uretimi Patlama nasıl ontenîyor? Yakıt peteklerinin işUyif mtemi saglanabüecek. Yakıt petekleri uzay araştırmalan sırasında yeniden dogdu. Ingüız flzikçı Sir William Robert Grove, 1839 yüında hıdrojen ve oksijenle soguk yanmayı' oluşturan 'galvanik gaz batarya1 sını keşfettiginde, buluşuyla hiç kimse ügüenmemişti. Fakat ote yandan Grove'nin fiknne dayanan bazı girişimler de bugüne degın uygun hammadde eksikligi yüzünden başarısızlıkla sonuçlandı. Yakıt petegi ancak bulunuşundan tam 100 yü sonra uzay yolculuklan sırasında spekülatif olarak yeniden doguşunu yaşadı. Bu enerji paketleri Nasa'nın GeminiApollo ve Spacelab misyonlan sırasında elektrik ve içme suyu ihtiyaçlanru gidermişlerdi. Böylece güvenirligi ispatlanmış ve bunun üzerine de ordunun ügisini çekmişti. Yakıt petekleri şu sıralar denizaltüan içın en uygun işletme sistemi olarak kabul edümekte. Kronik bir kriz yaşayan Alman Kieler Howaltswerken kuruluşu yeni 'güç paketleri' sayesınde tekrar güçlenmeye başlamış. Kuruluşa ulaşan siparişler bir hayli kabank. Yakıt peteğlnln dlyaframı: Uzay teknolojklnde yeniden doğuf rupa sokaklannda dolaşması beklenen otolar yakıt peteklerini nerelerde yukleyebüecekler? Ve ne turde yakıü depolayacaklar? Bu soru üzerine üreticüer, büim adamlan ve çevrecüer yülardır tartışıyor. Saf hidrojen uzun vadeli yaht olarak düşünülüyor. Ancak hidrojen parlayıcı bir madde oldugundan depolama sorunu henuz çozulmüş degü. Yaht merkezlerınde ekolojik yaht uretimi için yogun ışlemlerden geçmesi gerehyor. Birçok otomobü üreticisi bu yüzden geçiş aşamasına gore stratejüer uygulamayı tercüı ediyor. DaimlerChrysler firmasının 2004 yüında pıyasaya sürulmesi duşunulen Asınıfi yaht peteklı otomobü turu, benzinliklerden sıvı metanol depolayacak. Fakat Opel ürması Zafıra modelini, 75 litrelık deposundah sıvı hidrojenle çalıştırmayı planlıyor. Bazı petrol zengınleriyse araç üzerinde hidrojene dönüşebüen ozel bir benzin turu üzerinde çalışıyorlar. BMW fırması yaht petek sistemi yerine hidrojenli yaht motorlu büyuk limuzin modelleri üretecek. Yeni üretim kullanılmaya başlandı Tum yakıt peteklerinin temel prensibi bir tür patlayıcı gaz reaksiyonuna dayanır: hıdrojen ve oksıjen su olarak reaksiyon gösterirken, reaksıyon enerjisi elektrik ve ısıya dönüşmekte (bkz grafik). Otomobü gibi pratik kullanımlarda ornegın yıgınlarca mini petegin harekete geçirilmesi gerekmektedir. Dünya çapında 60 firma yeni teknik üzerinde çalışıyor. Gelişim bolumlerindekı hedefler hep aynı: Maliyeti duşurmek, küçültmek ve verımı artırmak. Başanlı ticari gelişımler açısından şimdi günlük testlerin zamanı olarak kabul edümekte. Aynca Almanya'da Hamburg, Berlin, Köln, Bielefeld ve Essen gibi merkezlerde projeler hep toplu enerji ve ısı ihtıyacı uzenne yapüıyor. Leipzig de ise dogal gaz üe çalışan bir yakıt petegi bir evin elektrik ve ısınma ihtıyacını karşüıyor. Vaillant, Buderus veya Sulzer gibi kuruluşlar birkaç yü içinde bu enerji merkezlerıni tıpkı gaz termikleri gibi evlere kurmaya hazırlaruyorlar. Vaillant firması örnegin 2010 yüına dek her yü 100 000 araç üretmeyi planlıyor. Alman enerji devi RWE, evlerin bodrumlannda dogal gaz üe çalışan kombinasyonlan yeni teknolojiyle degiştirmeyi planlamakta. Bunun için büyük ölçüde metandan (CH4) oluşan gazdan, hidrojen izole edüerek yakıt peteklerinin beslenmesi düşünulmektedır. Freiburg'daki Fraunhofer Enstitüaü (güneş enerjisi sistemleri bolumu) hsa sure önce, kuçük alet pazan için bir mini yaht petegi sundu. Amerikan elektronik devi Motorola ise laptop ve cep telefonlan için minyatür petekler hazırlamakta. Ingüiz kurulusu ZeTek Power da, ük tam otomatik yakıt petegi fabrikasını kurmaya başladı. Diger ih ışletme 2001 yüında Ingütere ve Amenka'da kurulacak. Gibbards H Power kurulusu da onumuzdeki yü seri üretime geçmeyı tasarhyor. Ama yakıt petekleri özellüde de dünyadaki buyuk otomobü ureticüerini yakından ügüendiriyor. DalmlerChrysler, Ford ve Honda 2004 yüına kadar ük yakıt petekli otomobüi piyasaya surmek için çalışıyorlar. DaimlerChrysler şırketindeki teknoloji sözcüsü KlauBDieter Vöhringer geçen Nısan ayında, 2002 yüında dunyanın ük yakıt petekli otobusu olarak müşterüere sunulması duşunulen, 250 küovatlık bir şehır otobusünü tanıttı. Otobüsün fiyan bugunkü otobüslerden 45 misli daha pahalı (2,5 müyon Alman markı). Tabıi bu yeni teknoloji de yeni soruları da beraberinde getiriyor: 2004 yüından itibaren Av Çevreciler yeni gelişmelerden hoşnut degil Ne var ki Gre«npeace gibi çevreci kuruluşlar yeni teknolojiden yıne de pek hoşnut degüler. Çünkü yatat petekli otomobülerin yahtları uzun yülar boyu fosü rezervlerden kazanüdıgı ve hidrojen gibi maddelerin fosü veya nükleer yoldan elde edüen elektrik enerjisiyle üretüecegi için çevre açısından yine olumlu olmayacagı görüşundeler. Güneş enerjisinden elde edüen hidrojen, uretimi sırasında büyük kayıplara neden oldugundan otomobü yakıü olarak uygun görülmuyor. ÜsteMk fosü yalat yerine kullanümaya başlandıgında da çevre için daha da zararlı olacagı düşünülüyor, Hidrojen yanlüan bu tür tartışmalara oldukça sert tepküer gösterirken görüşlerini şu şeküde özetlıyorlar: Çok fazla taruşma, yetersiz bırhk saglar. Oyle goruluyor kı yalat petegi dönemi altyapı problemi nederuyle aksamakta. LudwigBölkow firmasından Reinhold Wurster, tum yakıt türlerinın dogrudan dogruya hidrojen ekonomisine baglı olduklarını açüdarken kaybedüecek zamanın kalmadıgını da vurgulamakta. Endüstri büyük ölçüde motivıze olmasına ragmen polinkacüar tara&ndan hıçbır destek gormemektedir. Amerüca'da yeni yakıt depolama merkezlerinin altyapüan kurulmaya başlanırken Avrupa'da, ozellüde de Almanyadakı hukumet bu tur gelişmeler için tek kuruşluk bir yatınm dahi yapmamakta. VVurster, Almanyadaki gelişmeleri şu şeküde cevaplamakta: Bu konuda henüz bir strateji oluşturulmuş degü fakat bizim beklemeye hiç niyetimiz yok Çünkü bu bekleyiş bizim karşüayamayacagımız bir lükstür. Nılgun Özbaşaran Dede Kaynak: Der Spiegel 23/2000 de iu ohıruk rraktiyon c/Oiterit Elvktro kimyaial donufuındt ılfktrik Vf ı$ı ofu>ur lar iiHtlitfindeki diyaframlar ya da diğer katı veycı KYI tltktmlit tabukalan gmltınn dognıdan doğruya birletmelerini engrlU'rier {pathııva tfhlikni) )alıu: ca pozitif yııklu bidrojen lyonlan [protonlar) lilytitrama kadtir utafabilirken negatit yııklu eU'ktıvnlar dı>ontln kalır Ptt>toıılıu Jı'taf ranıın diger tanıttnda ok\ijat atoınhın\la birlt^tnk >» (»ı/fmrınıj domntırter. Zararlı ıruuldelcr vfyn w m ı;ıı:/nn olu\.mn: Iki kııltifi hıı iletkenle bağlandıgındıı /u~ t/ı*ıfn'*ı ıiurjlu wt\ıintuı utf/r Hidrofcn *e okıijen yakıt prteklerin 708/14