Katalog

nerjiden mahrum olmasıydı. Çogunlukla erkeklerin çalışügı bir alanda ve kadiftlann fakültedeki kahve odasına büe alınmadıgı bır çagda, onun yakınlık kurabüecegi kimse yoktu. Aynca onun eksiklerini tamamlayabilecek blr eleştirmeni de yoktu. Bulgularını Nature'da yayımlayan VVatson ve Crick, DNA yapısınm çok yavan açıklamasını, büim tarihindeki unlü ıfadelerden biriyle süsledı: "Seçıci eşleşme olgusunun, gene tık malzeme ıçin olası bir kopyalama mekanızması onerdıgi gozumuzden kaçmadı". Şimdi sorun, yazar adlarının nasıl yazüacagıydı: VVatson Crick mi? Crick Watson'mı? Yazı tura attüar. Bugün ne yapıyorlar? DNA yupısı açıga çıkartılınca, birçok insana huzur veren, hayata dair ilahi ifadelere çok az yer kaldı Aslında Cnck, büyuk bır hevesle dırımselcüıgın (vıtalısm) fıyaka sıru bozmayı çok seviyordu. Kaliforniya, La Jolla, Salk Enstıtusu'ndeki beyin araştırmalarına yonelmeden once, onlarca yü DNA'nın her şeyı nasıl inşa ethginin keşfedilmesine on ayak oldu. VVatson, temel büimlerden sonra idarecüıge el attı. Cold Sprıng Harbor, N.Y'daki bıyoloji laboratuvannın yoneticisi olarak, burayı bilimsel bir enerji santralı haline getirdi. Ayrıca Insan Genomu Projesını de yo netti. Çift Sarmal'ın yol açtıgı, uygulama> yonelık ve felsefı sorunlar, siyaseti, felsef* yi etkiledi ve hatta dinın bile evrim geçi mesini sagladı. Ancak evrensel ve degi: mez bır gerçek ortada. Ister DNA molekı lunun kendini ınceleyin, ıster onun kendiı nasıl sergüedigini, hayatuı sırrı, DNA molt külunun birbirini tamamlayan parçalardE oluşmasında yatıyor. Kısaltılmış metin: Turgut Gün TUP BEBECIN BABALARI 25 Temmuz 1978de, yuzlerce muhabir kuçuk bir In giliz isçi kasabası Oldham'a üşüşürken, 65 yaşındaki bir dogum mutehasısı ilk "tup bebegi" karşıladı. Bu saglıklı kız bebege, Louise Joy Brown adı verildi. Yıllarca çocuk sahibi olrnayı deneyen bır ışçı karı kocanın, sperm ve yumurtasıyla bir laboratuvar çahagınd<a(vitro)oluşmuş bu bebek, tıpkı 2000 yü boyunca dogmuş diger bebekler gibi harikuladeydı. Bu şaşırtıcı başarı, Steptoe ve arkadası Robert Edvrardsa buyuk bir ün sagladı. Ayrıca onları eleşurilerin odak noktası yaptı. Roma Katolik Kilisesi ve diger dinci gruplar, onlan Tann'yı oynamakla itham ettı. Ancak bu tartışmalar, Steptoe'nun onculuk ettıgi, "cesur yenı bır dunya" usulu çocuk yapmanın umutsuzlara ısık oldugu anlasılınca şiddetinı yıtirdi. Gunumuzde, bu tur suni gebelikler oldukça yaygınlasü(geçtıgimiz 20 yü boyunca 300.000 uygulama yapüdıgı tahmin edüıyor) ve bu da mevcut olan sozde ana baba olma yollarından yalnızca bır tanesı; donmus embriyonlan kullanmak ve anneler kıralamaktan, bebeklerın cinsiyetini, genlerını belirlemeye kadar birçok yontem var artü<. Bu yenilikler, kadınlan biyolojik saatlerinin despot yö netımınden kıırtardı, çoklu dogumlann artmasını sagladı ve hatta cınsel bırleşmeyı bır anlamda onemsiz bir hale soktu. 1988'de 74 yaşında olmeden once bu degisimlerın çoguna şahıt olan, Steptoe, hıç de devrımci olacak gibi biri degıldi. Oxfotdshıre'da, klise orgcusu bır baba üe sosyal hizmetli bir annenin oğlu olan Steptoe, çok erken yaşlarda muzüc yerine tıpla ugrasmaya karar verdı. Hancı Dunya Savaşı'nda, gemısı batırüınca ltalyanlar tarafından yakalandı ve dığer mahkumlara yardım ettıgi gerekçesiyle hucre cezasına mahkum edüdı. Savaştan sonra, jmekoloji ve kadın dogum konularında uzmanlü< yaptı ve 1966 yüında, kısırlıgın ana nedeni, Fallop tupleri kapalı kadınlar uzerinde Edvvards'la birlikte çalıştı. Edward, ınsan yumurtalarını laboratuvarda dollemeyı başarmış, Cambrıdge'lı bır fızyologtu. Edwards, tıbbı nedenlerle alınan yumurtalüdardan elde edüen yurnurtaları kullanmıştı. Steptoe, yumurtaların, Edward'ın keşfettıgi "laparoskop" yoluyla dogrudan lasır kadınlardan alabüeceginin farkına vardı. Eger yumurtalar dogru zamanda alınıp, vıtro(besı çanagı) ıçmde dollendırılirse, rahme aktarüabüırdı Yanı Fallop tuplerındekı zorlu yolculuk hıle yoluyla atlatüabüırdı. On yüdan fazla bir süre boyunca, Steptoe ve Edvvard tüp içinde düzinelerce deney yaptı Ancak, otuza yakm de neyde gebelık 10 haftadan fazla surmedi. Sonunda, ikı ar kadaş, dollenmiş yumurtanın, 100 kere bolundugu dort y. da daha fazla gun beklemeden, 8 hucre duzeyinde yani ü < buçuk gun sonra eküebüeceğini anladı. Bu strateji işı yaradı. Dokuz ay sonra, tum dunyanın gozlerı onun uzerın deyken, Steptoe, sezeryanla Brown bebegi dogurttu. ıne NETAHLAKI: NETIQUETTE! kurallan bulacaksınız. (Diğer Internet servisleri ile ilgili netiquette kurallan için yazının sonundaki linklerde sörf yapınız). EPOSTA NETİĞI Tanol Turkoğlu (TonolJ@yahoo.com) •• *EPosta erisim bilgilerinizi (kullanıa kodu, Baflangıçta hiçbir ticari kaygı yoktu. O nedenle de çeyrek yüzyılı asmıs net şifre) kimseye vermeyin. külturune baktığımızda karsımıza derli toplu çıkan kavramlardan birinin de 'Posta kutunuzdakl mesajların sizden sonal dunyanın ahlak kurallan diyebileceğimiz net etiği ya da popüler adıy bafkalan tarafından da okunabileceğlni la netlquette olduğunu kolayco gonınjz. unutmayın. Ülkemizde karfi karsıya kaldığımız pek çok sorunu irdelediğimde temelde 'lincir mesajlara cevap vermeyin, zincirin eğitimsizlikten kaynaklanan "kurallara değer vermeme bu nedenle de uy uzamasına neden olmayın. mama" alıskanlığının yaygın olduğunu görüyorum. Belki liziksel dünyoda 'Baslıklar dısındo büyük haıi kullanmaçok kolay kural koyabiliyoruz ve bu nedenle de bazen mantıksız kurallann nın "bağırmak" olduğunu unutmayın. bizi yonettiğine tanık olabiliyoruz. Bunun sonucunda da kural kavramına 'Mesaıınudo dikkat çekmek istediğiniz olan inanamızı yitiriyonız. noktalan 'asteriks ifaretleri arasına' alın. Ancak bu aleladelik ya da ala turca biçim sanal dünyada geçerii değil. Sa 'Ûzellikle ticari amaçla, sizden eposta almayı beklemeytn klflltre epos not edin. nal dunyanın kendine has temel ahlak kurallan var ve tum netizenlerin ta göndermeyin. "Web sayfalarınızın sitenizdeki isimlerinin basit ve küçük haıi, büyük han (netvatandaslannm) buna uyması bekleniyor. Nette hiç tanımadığınız bi 'Sizegonderilmıs bir epostayı sahibinden izin almadan genele açık ortam farklılıkları olmamasma ozen gösterin. rinden zılgıt yemek yerine iyi niyetle kaleme alınmış bu yazıyı okuyarak ozel lara (ör.newsgroup) göndermeyin. 'Bafkalannın entellektuel haklarma zarar vericl materyali içeren web s likle epoita ve web dunyasında dikkat etmeniz gereken kurollann neler ol 'özelllkle tanmmadığınız ortamlara mesaj gönderirken mesajınız sonu telerini zlyaret etmeyln. duğunu öğrenebilirsiniz: na "elektronik imza" mesajınızı ekleyln. Elektronlk Imza metninin en çok "Bilmediğiniz, tanımadığınız ya da guvenli olmadığına inandığınız web site yorsa, buradan link koyun. 'Bafkasının siteslne listenizden link verecek niz, nezaket açısından ilgili kisiye bilgi verme nizdt fayda vardır. 'Web sayfalannıztn sadece metinden olufan ver siyonlannı da sergileyin. Ozellikle modemle bağ lanan düşuk bant genifliğinde soriçüler size minnettar kalacaktır. *Web sayfalannıza görsel ya da ses malzemel rt tkleyecekseniz, ilgili dosyalann yanına bu yüklüğunü yazın (ör. 102Kb). 'Her web sayfanızm (ozellikle de ana sayfanızın) en all kısmına size ulasılacak eposta odresintz, beiirtin. 'Her web sayfanızın (ozellikle de ana sayfanızın) en alt kısmına en son güncelleme tarihlm dört satır olmasına dikkat edin. lerinden alıs veris yapmayın, kredi kartı bilginizi vermeyin. 'Epostanızda kullanırken kitap isimleri underscore (J ifaretinin arasına alın 'Internet üzerindekl hür sanal yaiamın devom edebilmesl için çocuklar Temeli 7 98S 'e dek uzanan Computır Ethks Instltude (Bilgisayar Etik Enstizararlı ya da pornografik materyal içeren web sitelerini ziyaret etmey (ör. Kum KitabıJ tunu)% dayandırılan aşağıdaki on emir belki de netiquette'in temelini oluş*Epostanızda tarlh bilgisi kullanacaksanız, ay bllglslnl harüe yazın (ör. Bu slteler, netln boğımsızlığına gem vurmaya çalifan politikacıların en tunır niteliktedir: büyük mazeretlerldir. 23NİS1999). Bilgisayan bafka imanlara zarar vermek için kullanmayacaksın. 'Epostantzda kullandığınız her türlu alıntı için copyright kurallanna saygtlı 'Webe telelon ile bağlanıyorsanız, sörlünuzü en hızlı fekilde gerçeklestırerek Başka insanlann bilgisayar çaltşmalanna karışmayacaksın. olarak, ilgili referanslan belirtiniz. diğer sorfçulere de bant genifliği temin edin. Bafka İnsanlann dosyalanna burnunu sokmayacaksın. 'Espri niteliğlnde yazacağınız cümlelerin yanlıs anlaiilmamauna dikkat Umarım bu kurallanna uymak hiçbirinize zor gelmez. Aksi durumda hep su Bilgisayan hırsızlık yapmak için kullanmayacaksın. ediniz. Ûzellikle bu amaçla gülen suratlar (emotkon) kullanm (ör. :) yorumumu anımsayın : Bu kurallar çok kolay. O nedenle de herkes bun Bilgisayan yalan bilgiyi yaymak için kullanmayacaksın. 'Epostanızda Ingilizce'deki kimı terimler için geliftirilmif kısaltmalan sınırlı ra uymayı basaramaz ! Ya siz ? Ispat edin o zaman! Bedelini ödemediğin yazılımı kopyalamayacak ya da kullanmayacaksın. oprâk kullanmaya özen gösterin (or. FYI Bilginiz için). Bu yazı ile ilgili web siteleri: Baska insanlann bilgisayar kaynaklarını izln almadan kullanmayacak'Stesajlosma listesi (mailing list) sahibiyseniz, listenize kayıt yaptıran kihttp://www.lawresearch.com/v2/cethics.htm sın. filerin bunu sahsen yaptıklannı anlamak uzere, listenize almadan once http://www.eff.org/pub/Net ınfo/lntroductory/netiguette rfdSSS.guide Bofka insanlann entellektuel bilgilerini kendine mal etmeyeceksin. kendilerine matbu blr eposta gönderin. http://www.lau.edu/netiquette/net/ Yazdığın programın sosyal hayata etkilerini dlkkate alacaksın. 'Mesajlaşma listesi sahibiyseniz, listenizden çıkma talebinde bulunan bir ki http://www.voicenet.com/~terryr/netqtt.html Bilgisayan saygı duyulacak, hakkında bahsedilecek seyler için kullanacaksın. fiyi listenizden çıkarmayı ihmal etmeyın. http://songweaver.com/netiquette.html Sanal yasamlannda bu emirlere rıayet eden insanlann geliftirmif oldukları WEB ETİĞİ http://netiquette.treeservers.com/ Internet ortamının da kendisine ait ahlaki kurallan var. Bugun Internet'i en • . • 'Y/eb sitenizde dogrudan büyük resim dosyalannı sergılemeyin. Pul büyuk http://www.brook.edu/its/cei/cei%5Fhp.htm çok eposta ve web amaçlı kullandığımızdan aşağıda bu iki alanla ilgili etik luğundeki versiyonlannı kullanm. Sorfçü daha büyük versiyona ulasmak isti 10 EMİR 639/14