Katalog

Duyguların ifadesine Danvinsc Ağlamak, gülmek, üzülmek gibi duygularımızı ifade ettiğimiz davranışları kalıtımsal olarak devralıyoruz. Bütün canlılarda birçok duygu ifadesi ortak... Sevıl Duvarcı* t > ozyaşlannın kımyasmı ınceleyen büım adamları dgknid nedenıne baglı olarak gozyaşının kımyasal ıçerığının degıştıgını açıklıyorlar Eger çok uzuldugumuz ıçm ağlıyorsak gozyaşımızdakı proleın çeşıdı ve mıkiarı, gozumuze toz gıbı yabancı bır nesne gırdığınde doktugumuz gozyaşındakmden oldukça farklı Bu bulgular ışıgında bıüm adamları goz yaşla rının vucudun üzüntfl ve strea sırasında salgıladıgı kımyasallardan bır çeşıt kurtulma yolu oldugu teorısını gelıştırdıler (7) G Pekdla nasü ağlıyoruz, ya da bır başka deyışle bu tıp fızyolojık sebeplerın yanında anatomık olarak ağlamamızı saglayan nedır' Ağlamak bırkaç hayvan turu dışında sadece ınsa ran sergüeyebıldıgı bır ıfade şeklı Evrımsel olarak ınsanogluna en yakın hayvan oları maymunldnn aglama yetı sıne sahıp olmaması bızım bu ıfdde şeklırıı evrımırruzın son basamagında kazandıgımızı gosterıyor (1) Duyguların ıfade edılmesı hayvanlar ve tabu kı ınsanlar arasında sosyal ıletışımın belkı de ılk basamaklarmdan bırı Bu yazıda duyguların ıfadesınde ınsanldr ve hayvanlar arasındakı benzerlıklere ve farklılıklard Darvvınsel bır açıdan bakacdgız Ancak, once evrımle ılgüı bazı noktalarm altını çızmekte fayda var Evrim hakkında bilmemiz gerekenler Evrım hdkkında bümemız gereken en onemlı nok talardan bırı şu an yaşayan hıçbır turun bızım atamız ol madıgıdır Heı rur kendı yegane evrımsel tarıhıne sahıp tır ve en az ınsanoğlu kadar moderndır Evrım soz konusu oldugunda yapılan en buyuk hatalardan bırı, ınsanın gunumuz maymun turlerınden evrım geçırerek ortaya çıktıgı duşuncesıdır Ancak, gerçek şu kı ınsanoğlu ve maymunldr neslı tukenmış ortak bır ataya sahıptır ve gu numuz maymunlan tamamen modern turlerdır (2 4) Evrım duşunulduğunde genelde akla hep morfolojik değiçimler gelse de aelında davranışsal degışımlerı de goz onunde bulundurmamız gerek Bır organızmanın başarısı davranışlarına belkı ıçgudusel davranışlar demek ddha dogru olabılır baglıdır Bu davranışlar organızmanın oncullerının deneyımlerı sonucu genlerınde depoldnmış ve hayatta kalma şansını arttıran faktorlerdu Çunku turun bıreylerı arasındakı en temel üetışım yoludur (4) Korku'da ortak yönler Şımdı tekrar başlangıçtakı noktamıza donecek olursak hangı anatomık yapüanmız duygularımızı ıfade etmemızı saghyor? Bu davranışlar ıçgudusel ve evrensel olabılır mı' Ve ınsanoğlu duyguların ıfadesı soz konusu oldugunda gerçekten dığer hayvanlarla benzerlık gosterıyor mu' Darvraı ın Expressıon olEmotıons m Man and Anımals (1872) kıtabında ele aldıgı orneklere geçmeden once bu davranışlarm nasü ortaya çıktıgına bır goz ata lım Acdbd bu davranışlar Darvvın'ın duşundugu gıbı bellı bır duyguyu ıfade etmek ıçın ük once turun bırkaç bıreyı tdrdfından uygulanıp ardından dıger bıreylere sıçramış ve zamanla evrensel olmuş olabılır mı ? Tum hayvanların paylaştıgı, en temel duygulardan 624/4 nm çeşıtlı bolgelerıne elektrotlar yerleşünr ve elektrü akımı üe ozellıkle orta beynın bellı bır bolgesını uyardı gında bıraz once açıkladıgımız korku arunda ortaya çı kan davranışları sergüedıgını gorur Çevrede hayvanın korkmasına sebep olabüece bır şey olmadıgı halde beynm bu bolgesı uyanldıgı an da hayvan korkmaya ve ıçgudusel olarak bellı "şablor davranışları uygulamay başlar Bu davranışlar hay vanın beynmde buluna hazır programlardır ve bf yın dogal olarak uyarıld gında harekete geçere hayvanın yaşamını kola^ laştınr dogal seçılıml ayıklanır ve genler yoluyl gelecek nesıllere geçeı ler Insanlarda ıse buyuk beyı kdbugunun ortaya çıkard gı büınçlı davranışlar yı zunden bu tıp hazır proc ramlann varlıgı pek belı gın degıl Ancak karanlüc Duygulttnn ifadesi, bUtün canlılarda sosyal lletlflmlnbaşlangıcı oluyor. yapayalnız kaldıgımız bır a bırı olan korkuyu mcelemek bu tıp ddvrdnışlann ger duşunelım Gorme yetenegımızı buyıJc olçude kaybeti çekten ıçgudusel olup olmadıgı hakkında bızı aydmlata ^ımız ıçın beyın kabugu etraftakı gelışmeleı konusunc bılır mı ? tereddute duşecek ve orta beyın baskın konuma geç< Hayvdnlar korktuklan zaman ütrerler Her ne ka cektır dar tıtreme aşırı mutluluk ya da ofke halmde gorulse de Boyle anlarda hıç sebep yokken korkmaya başlc çogunlukla korkunun muhtemel bır gostergesıdır Haysankı karanlıkta hayaletlenn bıze saldıracagını hıssedı vanlarda korkunun ya da ofkenın bır dıger ıfadesı vucut rız Bu hayaletler aslında karanlıktd bızden daha ıyı g< takı tuy ve kıllann düolmesıdır Boylece, hayvan oldurebüen ve bır zarnanlar dtalarımız ormanlarda yaşarkt gundan buyuk ve korkutucu gorunecek ve karşısındakı gece onlara saldırmış olan hayvanların beynımızde duşmana kolay bır av olmadıgı mesajmı verecektır kopyalarıdır (3) Insanlara baktıgımızda, hayvanlara benzer bır tab Bu davranışların pekçogunun beymmızde has loyla karşdaşıyoruz Insanlar ve hayvanlar korktukları programlar halınde bulunabüeceğını ve ıçgudusel ol zaman agızlannı ve gozlerını açar hareketsız durur ve büecegını gordugumuze gore şımdı pek çok hayvanc neredeyse hıç nefes almazlar Ilk olarak agzın açüması ortak olan ıfade şekıllerıne bır goz atabüınz daha fazla ha vanın vucuda Ses ve benzerlikler gırmesını ve însan dahıl pek çok hayvan duygulannı ıfade ed bıreym daha bümek ıçın sesmı kullanır Hayvanlar, çok fazla korktu uzun sure halarında belkı de turun dıger bıreylermı potansıyel r. reketsız kala duşmana karşı uyarabılmek ıçın çıglık atarlar Bellı d rak duşmanın rumlarda sesın kuUanılmasında alışkanlıgın da rolu V c dıkkatıru çek Ozellıkle, sosyal hayvdnların ses organlarını daha se memesını sag best kullandıgını goruyoruz Ofke sevınç korku a > lar Her ne ka THCEÎCPRESSION memnunıyet hepsının ıfadesınde ses organlarınm katı dar ınsanların mı var Ve oyle gorunuyor kı aynı ses hemep hemen h vucudu hayMA.N «< turden hayvanda aynı duygulan uyandırıyor vanlar gıbı kü / « / ı n i c ' ı t r. / 11 < 4 larla kaplı ol Benzerlık, sınır sıstemınm tum turlerde benz masada korkmekanızmalarld ışledıgını gostenyor Ornegın, bır k tuğumuzda şun şarlası bıze mutluluk verırken, korkutucu bır çığ derımızın yohoşumuza gıtmez ./.«a > «f • lunmuş tavuk Yazının başında da bahserhgimız'gıbı aglam^ benzerı bır uzuntunun bır gostergesı goruntu alma Sadece ınsanlar degü, dıger hayvanların da uzı sı, aynı refleks davranışın ınsanlarda da varoldugunu ve duklerınde bagırdıgını goruyoruz Bagırırken, gozleı hayvanlardakıyle aynı kaslann kasüdıgını gosterıyor çevresmdekı kaslar kasüır ve bu qoz kapaklannın k panmasına sebep olur Goz kapaklannın kapanması Bu refleks bıze bır zamanlar tum vucudu kıllarla gozun kaslarla süaştınlması ıse goze kan hucumunu e kaplı atalarımızdan mıras kalmıştır geller ve boylece gozu korur Insarüarda, goz ne zam Korku anında sergılenen bu tepkısel davranışlarm çevresmdekı kaslar tdrafmdan sıkıştınlsa gozyaşları s, ıstemlı ya da ıçgudusel olarak gerçekleştıgını anlayabıl güanır mek ıçın Hoimar Von Ditfurth un Dmozorlann Sessız Aglama eylemmı gerçekleşürebılen yegane rur ı Gecesı 2 kıtabında verdıgı bır ornegı hatırlamak bıze sandır Gozyaşlannm en onemlı gorevı gozde surtunm yardımcı olacak yı engellemek ve burunu ıslak tutarak koklama gucuı Ditfurth bu kıtabında tavuklar uzerınde yapılan bır arttırmaktır Uzuntu hemen her turde ısteksızlıge haı deneyı açıklar Deneyde büım addmı bır tavugun beynı CHARLES DARWIN