Katalog

Felsefenin barışa bakışıIII Ebedi barış açısından siyaset ve ahlâkın uyuşmazlığı Onur Bilge Kula (*) ant, 'Ebedı Banş'a yaptığı ekte siyaset ve ahlak arasmdakı uyuşmazlığı, çelışkıyı vurgular Ahlak, Kant'ın yaklaşırruyla, 'somut anlamda başlı başına bır edımdır', bu edım, 'kendılerıne gore davrdrulrndsını gerektıren mutlak buyurucu yasalar toplamıdır' Boyle bır 'yukumluluk kavranu'run yetkesını otorıtesını kabullenmek, gereğım yerme getırmeyı zorunlu küar Siyaset, Kant ıçın 'yurutucu (ıcracı) hukuk oğretısı'dır, siyaset ve ahlak arasında uyuşmazlıklar vardu Sıyaset, 'akülüık/bügılı oğretısı olarak dlgüdrıdığında, yarar amacıyla uygun araçları seçme ye ııı 1 dırgenır ve bu anlamda 'ahlakın varlığı yadsınır Kant siyaset ahlak surtuşmesını ya da ortuşmezlığını şu sozlerle omeklendırır 'Siyaset şoyle der 'Yılanlar gıbı 1 akıllı olıın , ahlak sınırlayıcı koşul olarak ekler ve guver1 cınler gıbı temız olun Akülılık ve durustluk ya da temızlık ol çutlen bırhkte eylemlerı yonlendıremedığı surece, Kant'ın savlaması boyle siyaset ve ahlak arasındakı uzlaşmazlık su rup gıdecektır ayrıca durustluk en ıyı polıtıkadır tumcesı de edıme uymdmaktadır Bu nedenle 'durustluk, butun polıükalardan daha ıyıdır' ükesı sıyasette yol gosterıcı olmalıdır Sıyasal yuıutme erk ve guç hatta şıddet ıçeıır, ahlakııı herkes ıçın geçerlı buyurucu olçutlerı gozetümedıgı zaman sıyasal guç, denetımsız kalır, keyfilık aracına donuşebılıı Kant ın şu sozlerı bu bağlamda değerlendırıldıgmde ve or nekler gozetıldığınde açıklık ve anlaşılırlık kazanır 'Gucu bır kez elıne geçıren, halkın kendısme yasa koymasıru ıstemeyecektır Yıne bır kez ele geçırüen devlet dış yasalara bağlanmayacak başka devletelere karşı hak ararken, hukuka/yargıya bağımlı kdlmak ıstemeyecektır Erk ve gucun sureklı bağımsızlaşmak, denetımsızleşmek ıs teyeceğını duşunen Kant, salt bır bıreyın, kumenın ya da devletın değıl, dunyanın bellı bır yoresının bır kıtanın (VVelt teıl) 'ustun oldugunu duşunduğu bır başka kıtayı yağmalama ya da egemenlığı altına alma' yoluna başvurabılecegını var sayar Gucu artırmak amacıyla, guç kullanımı olasılıgı Kant ıçın her zaman vardır Bu olasılıgın varlıgı ıse 'devletler ulus lar ve dunya yurttaşlığı hukuku' kuramını, uğraşlarını, yıne Kant'ın soylemıyle, 'ıçı boş, uygulanamaz ulkulere1 donuşru recektır K sal ükelere gore yapümalı ve bıçımlendırılmelıdır, ahlak, yarar beklentısıyle sıyasetın aracına donuşturulmemelıdır Kant'ın ahlak sıyaset ıhşkısı uzerıne yaptığı saptamalar hem şımdılerde bırçok ulkede olup bıtenlerı anlatır, hem de olgu ve olayların dolaysız deneyımlenmesıne dayanır gıbıdır Bu anlamda da guncellığını hâlâ korumaktadır Ahlaksal sıyasetçı dıye surdurur Kant konuya ılışkın değerlendırımını, devlet anayasasında ya da devletler arası ılışkılerde onlenemeyen herhangı bır aksama gorduğunde, akal ıdesının doğanın ışleyışı orneğınde sunduğu gıbı, kendısı açısından ozven gerektırse bıle, en lasa surede nasıl duzeltecegını duşunur Başka bır anlatımla ahlaksal sıyasetçı 'Anayasayı bır luk yapan sıyasal ahlakçı, çeşıtlı bıçımlerde devlet bılgelığır çığeneyebılır Bu tur sıyasetçıler deneyım yoluyla doğruy bulmalıdır, 'ahlaksal sıyasetçıler' onların hukuk dışı eylemle rıru, msan doğasının ıyıye yetenekb olmadığı gerekçesıyk hoş gostermemelı, ıyıleşmelerını sureklıleştırmelıdır' Kant'ın ozelhkle vurguladığı bır başka yon, devlet bı gesı geçınen, ınsanlann yasalar uzerıne kafa yormak yerınf onlan koşulsuz uygulayan ve bu yuzden polıtıkaya saplanı kalan, hukukçular orneğı, halkı ve belkı de butun dunyayı b 1 rakıp, 'egemen erk değırmenıne su taşımasıdır Yasaları koru korune uygulayan hukukçular ve sıyas< ahlakçılar aymazlığa yatkındır Kant'ın vurguladığı uzere, "ır sanı ve ınsanın ne duruma getınlebıleceğını bümeden, ınsE ra tanıdıklannı sanan, erklıler ve kor hukukçular, bır devlt anayasasının ılkelerını hukuk kavramlarma gore yargüayc bılme çılgınlığına kapılabüır' Bu tur erklıler ınsanı hukuk v akkn yardımıyla anlamaya çalışmak yerıne, ezıyet etme eğü mı ıle değerlendırılırler, ınsana yaklaşımı 'gorgul deneyımk rı' temelınde bıçımlendırırler 'Akıl ve ozgurluk ılkesını' b yana bırakırlar Bunu yaparken genellıkle şu sofıstık olçutle kullanırlar 1 Fac et excusa 'ıstedığını yapmak ıçın uygun fırsa 1 kolla ' Kant'ın bu sofıstık ılkeyle anlatmak ıstedıgı şudur 1; tencıru gerçekleştımek ıçın bır devletın halkı uzerındekı egt menlık hakkını ya da bır başka komşu devletı ele geçırme 1 ıçın, 'uygun fırsatı kolla ' ılkesınden yola çıkanlar, hak huku) akıl, ahlak gıbı kavramların gereklerını duşunmezler, salt eı 1 alanını genışletmeye yonehk edımlermı one ve haklı çıka mayı amaçlarlar Bu yaklaşım, ahlaksal gerekçelerden çol 1 'şıddetı mazur gostermeye yonehktır, hukukun savunulm. sını Tannya bırakır 2 Sı fecıstı nega Senın ışledığın, halkıru mutsuzluğa v başkaldırıya surukleyen suçları ınkar et, bunlann, uyrukları ya da boyunduruk altına almak ıstedığın halkın kotu nıyetı, u 1 san doğasının suçu oldugunu one sur ' 3 Dıvıde et ımpena 'Senı başları yapan bazı onde g( len kışüerı oyle karala kı, onları kendı ıçlerınde ıkıye bc halkla aralannı aç Buyuk ozgurlukleı gerekçesıyle halkın y < nında yer al Boylece her şey mutlaka senın ıstencıne baÇ olacaktır' Eğer dış devletler soz konusuysa bırbırı ardısıra b< ğımlılaştırmak ıçın, zayıfı destekleme goruntusu altında, ar< larmda uyuşmazlık çıkarmak oldukça geçerlı bır yoldur Kant'a gore, çok ıyı bıknen bu yontemlerle 'kımse keı dısmın kandırıldığını duşunmez, çok açık adaletsızlıkteı dolayı kımse utanmaz Politik Ahlakçının Yerini, Ahlaksal Siyasetçi A malıdır Kant'ın 'buyuk guçlere' ılışkın eleştırel değerlendırın çok behrgındır 'Buyuk guçler genış halk yığınlarının yarg sından utanmazlar ancak kendılerınden bırının yargısı onl< rı utandırır Ayrıca buyuk guçler, fılozoflarının açığa çıkm. sından da utanmazlar 'başarısız olmak onları utandırır oı lar o denlı pışkınlerdır kı, erk alanlarını genışletıcı1 her gu şımde 'sıyasal bır onur gorurler Yukarıda betımlenen, Kant'ın deyımıyle, ahlak dışı ai oğretısının yılan devınımlerı1 şu gerçeğı gostermektedır Iı sanlar, 'ozel ılışkılerden çok, kamusal ılışkılerde hukuk ka> ramından sakmmaktadır hukuka, onur ve saygınlık kazandı mak yerıne, ozçıkara yonelık kurrıaz sıyasal anlayışa yone mektedır Bu yonelımlerını bınbır gerekçeyle ortmekte, 'ku naz şıddete' ortam hazırlamaktadır Bu ahlak dışı tutumu se eleştıren Kant ' yeryuzunun guçlulerının sahte temsılcılerın) bu safsatasına son vermek ıçın yapılarun hukuk değıl, şıc det' oldugunu yazar ve 'ebedı barış1 açısından ınsanın ozun ve başkasmı kandırdığı yanılsamdnın, aldatmacanın ortay konulmasını onerır ve onermesını şoyle belırgınleştırır 'Ebc dı barış yolunda engel oluşturan butun kotu şeyler polıtık ai lakçının başladıgı yerde, ahlaksal pohtıkacının bıtmesinde kaynaklanmaktadır' Bunun nedenı, ahlaksal pohtıkacının ılkt len amaca bağımlılaştırması yanı atları arabanm arkasın koşması , boylece polıtıkayı ahlakla uyumlulaştırma ereğm ulaşamamasıdır'Ahlaksal sıyasetçının ereğını one çıkarma. ve eylemlerıra 'ahlaksal ereğıne gore duzenlemesı doğn dur, fakat sıyasal bakımdan başanya ulaşması olanaksız de gü, oldukça zordur Bu olçut, hukuk polıtıka ıhşkısıne uyarlandığında, ar Özgürlük ve Ahlak, Siyaset ve Hukuka Içerik Kazandmr 'Ahlak kurallarını gozetrneksızın, yarar amacıyla erkı çogaltan ve guç kullanan vardır ve olacaktır gerekçesıyle sıyasal edımde ahlak olçutlerını geçerlıleştırme ugraşından vazgeçılemez Bu anlamda Kant da ıstençseldır, sıyasetın ah laka yakldştırılmasını sureklı ve gereklı gorut, bu uğıaşını bırakmaz Guç ve erkın ozsaltlaştırım eğdımı ıçerısınde olduk larını bümesıne karşın, onların 'ozsaltlaştırım' eğüımlerını go rece gorur Kant, goreceleştırıcı yaklaşımmı ozgurluk ahlak bağlamında şoyle açıklar 'Ozgurluk ve onun uzerme kurulu olan ahlaksal yasa yoksa, olan ve olabılecek herşey yalnızca doğanın bır ışıyse, sıyaset, butun edımsel bılgelık ve hukuk kavramı ıçı boş bır duşuncedır' Doganın ışleyışı sıyasetle bağlantüanırsa, doğanın ışleyışıyle sıyasetın bağdaşabüırlıgı kabul edılmış olur Kant sıyasetçıahlakçı üışkısını açıklamak ıçın şu gerekçelerı one surer Devlet bılgehğı ılkelennı ahlakla bırlıkte varolabıleceklen bıçımde algılayan 'ahlaksal sıyasetçı' duşunebıhnm, ama, ahlakı ışıne geldıgı gıbı bıçımlendıren 'sıyasal ahlakçı' duşunemem Kant açısından siyaset, ahlak kez delmekle bir şey olmaz' dıye duşunmez, kendı delmedıgı gıbı, başkalarının açtığı delıklerı kapatmaya uğraşır Kant'ın yaklaşımıyla, yasalkk yurttaşları bırleştıren bır bağdır Daha ıyı bır yasa ya da anayasa oncekının yerını almadan, bırleştırıcı bağın koparılması, ahlakla uyum ıçerısm de olsa bıle, 'devlet bılgehğı yle bağdaşmaz Yonetım bıçı mıne temel oluşturan anayasa, halkın ıstencıyle ve evrımıne koşut olarak değıştırılmelıdır Devrımsel değışımler, halkı ayaklanmacıların ıstencıne bağımlılaştırabdır FVansız devrımıne karşı olağanustu boyutta ve ıçten olumlayıcı yaklaşan Kant ın devrımsel değışıklıklere eleştırel bakışıru halkın ıstencını bagımlılaştırma yonunden değerlendırdığı unutulmamalıdır Hiçbir Devlet, Hiçbir Gerekçeyle Bir Başka Devletin tç lf lerine Karısamaz Devletlerarası üışkımn duzenlenmesıne gelınce, Kant'a gore, bır başka devletçe yutulma tehlıkesıyle karşı karşıya bulunan bır devletten despotık nıtelıkte bıle olsa, anayasasını bırakması ıstenemez Kant'ın bu saptaması, ahlaken hıçbır devletın, sozkonusu devlet bır başka devlete eylemsel saldınlarda bulunmadığı surece, bır başka devletın ıç ışlerıne kanşmaması gerektığını açıkça gostermektedır Kant, eylemsel saldırı bır yana, ıç ışlerıne karışılan bır devletın anayasasının ve yonetım bıçımının 'baskıcı' olmasının da kanşma ıçın bır gerekçe olamayacağı kanısmdadır Kant'ın deyımıyle despot 624/20