Katalog

Levha tektoniği kuramımn mimaıianndan biri: Xavier Le Pichon lülerinden birini teşkfl eden meşhur makalesini kaleme almış olması, Le Pichon'un bilimselliginin en bariz belirteçlerindendir. Bu makalede, Le Pichon Jason Morgan'ın tezini temel alarak bunun dogrulugunu denizel mıknatıslanma verileriyle kontrol etmış, baştan inanmadıgı kuramın kendi eski tezinin büe geçemedigi bütun smavlardan başanyla geçtigini görünce, eskı fikrıni derhal terk ederek yeni görüşü kucaklamış, hatta kendi katküanyla onu bir adım üerı götürmüstür. Le Pichon'un bu eleştirel akücı yaklaşımı çok tipiktir. 17 Agustos 1999 Kocaeli depreminden sonra da Büyük Marmara Fayı varsayımına yol açan yaklaşımı, 1968 makalesinin yaklaşımına pek benzer. Once 10 Eylül 1509 lstanbul depreminin imâ ettigi M=8 veya buna yakın deprem büyüklügünün Marmara altında varsayüan fay geometrilerinin hiçbiriyle bağdaşmadıgını fark etmiş, yeni bir geometri varsayarak derhal bunu eldeki tüm imkanlarla sırıamaya girişmişür. Eger Türk hükumeti zamanında durumun vahametini kavrar ve tedbir almaya başlarsa, Xavier Le Pichon Istanbul şehrini ve halkını çok ciddî bir felâkete karşı uyarmış ve ugranacak zaran azaltmış olmanın büyük hazzını tadacak, kuşkusuz Türk halkı da O'na, bu hızmetini takdir ettigi zaman şükran hisleriyle baglanacakür. 1968 yüında Le Pichon Columbia Üniversitesi ve MTT gibi şöhretli Amerikan üniversıtelerinin iş tekliflerini reddederek ülkesine döndü. Bir yü kadar CNDCO'da {Centre National pour l'Exploitation des Ocâans, yani Okyanusların Kullanımı Ulusal Merkezi) müşavirlik yapnktan sonra Bretagne'da Brest şehrindeki Oseanolojik Merkez'de kaü arz kısmının başkanı oldu. 1973'de CNEXO Başkanının müşaviri olan Le Pichon 19781984 yülan arasında eski Sorbonne'un parçalanndan olan Pierre ve Mane Curıe Üniversitesi jeofizik profesörlügüne getirüdı. 1984'de Ecole Normale Superieure'e jeoloji bolümunun şefi olarak atandı, üd yü sonra da Paul Fallot'nun 1960'daki olumuyle üga edümiş olan College de France jeoloji bölumunü Jeodinamik Kürsüsu adı altında tekrar canlandırarak başına geçti. Boylece Xavier Le Pichon kendi ülkesinde herhangi bir büim adamının ulaşabüecegi en yuksek akadenük pâyeyi almış oluyordu. Zaten bir yü once Academie des Sciences'ın üç yerbüirnd üyesinden biri olmuştu. Bu şeküde, âdeta Cuvier'nın, Elıe de Beaumont'un, Auguste MichelLevy'nin, Marcel Bertrand'ın yirminci yüzyüın son çeyregindekı devamı olmuş oluyor, gıpta edüecek bir Fransız gelenegini atalannı asla mahcup etmeyecek bir başan ve parlaklüda surdürüyordu. Bundan sonra uluslararası öduller ve onurlar birbirini kovaladı. Avrupa Akademisi, A. B. D. Ulusal Bilimler Akademisi ve daha pek çoklan onu üye seçtüer. Aralannda VVollaston Madalyası da olmak üzere tek biri büe pek çok yer bilimcinin hayâlinı susleyen bir suru madalya aldı. Japon Imparatoru ve Imparatoriçesi üe başbaşa yemek yerken Le Pichon üa dostunun misafıri oluyordu ki bu pek A M. C. Şenaör ünyanın şu anda en saygın addedilen yerbüimleri dergisi olan Journal of Geophysical Jteseareh (Jeofizik Araştırma Dergisi) 1968 yüında bıri Mart, biri Haziran, biri de Eylül ayında olmak üzere üç makale yayımladı. Bu üç makale 1965 yürnda büyük Kanadalı yerbüimd J. Tuzo Wilson tarafmdan Natun dergisinde yayımlanan ve ilk defa iki Cambridge bilimcisi Dan McKenzle ve Robert Parkar tarafmdan 1967'de gene Nature'da çıkan bır yazıyla sayısal temele oturtulan devrimsel bir yer davranışı kuramının son şeklini almasına ve hemen rum yerbüimcileri camiası tarafindan kabul edilmesine neden oldu. Tüm bu makalelerin yazarlan arasında kıt'a Avrupa'sından olan tek yazar, makalesini yazdıgı sırada 30 yaşını henuz idrak etmekte olan Xavier Le Pichon'du Makalesini yazdıgı sırada Strasbourg'daki Louis Pasteur Üniversitesi'nde jeofizik doktorasını alalı henüz bir yü olmuştu ve New York'taki Columbia Üniversitesinde araştırma görevlisiydi. Makalesinin yayımlanmasından 22 yü sonra aynı adam yukanda bahsedilen makalelerin yazarlan arasında olan Ingüiz Dan McKenzie ve Amerikalı Jason Morgan ile, yerbüimlerınde Nobel ayarı kabul edilen ve bugune kadar yalruzca uç yerbilimciye verümiş olan Japon Ödülünü aldı. çok saygıdeger Japon'u büe kıskandıran bir ayncalüctı. D Riftleşme olayı A B.D'den ayrüdıktan sonra Le Pichon önce eski oseanografi çahşmalannı surdurdü, özelükle Atlas Okyanusu'nun tarihçesiyle ügüendi. Bu çalışmalar O'nu bir kıt'anm parçalanarak arada bir okyanus meydana gelmesine neden olan ve teknik terimle riftleşme derülen olayın detayh jeolojisinin ve jeofiziginin incelenmesine ve bu konuda sayısal modeller üretümesıne gotürdu. Süveyş Kanalı güneyinde ve Biskay Körfezı'nde detayh incelemeler yapti. Paris'e taşınmasının ük yülannda bu güçlü deniz jeolojisi egüimi sürdu. Ancak Ecole Normale'e geçtikten sonra kıt'asal jeolojiyle de ügüenmege başladı. Isı ve basınç altında meydana gelen kayaç başkalaşmasının (metamorfizma) jeodinamigi, süper kıt'a geometrüerinin manto konveksiyonu üe ügüerı, Japonya'da dalmabatmanın jeodinamigi, Gırıt guneyınde Dogu Akdeniz Sırü'run jeolojisi, Gint ve Ege, dalmabatma bolgelerindeki faylarda sıvı dolaşımı gibi konular bu dönemin ügi alanlandır. Bu konular üzerinde çalışırken Le Pichon pek çok öğrenci yetiştirdi, ülkesine ve dünyaya büyük yerbüimciler kazandırdı. Bir büim adamının araştırma faaliyeti içinde öğrencınin önemınin buyuk oldugunu her zaman vurgulamışnr. Benim rum meslek yaşamım boyunca tek bir lisans ustu ögrencimin olmasma hayret ederek, bu şartlarda araşürmanın çok zor ve çok verimsiz olacağmı söylemiştir. Vietnam doğumlu Xavier Le Pichon 18 Haziran 1937'de Vietnam'da Ouinhon'da yüksek rütbeli bir sömürge memurunun oglu olarak dünyaya geldi. Kısa sure sonra patlayan Ikinci Dünya Savaşı Bretagnelı aileye güç zamanlar yaşattı, Le Pichon'lar savaşın son beş yüını bir Japon esir kampında geçirdiler. Kamp komutanının Japonya'nın teslim oldugu gün esirlerın deri gelenlerini odasına davet ederek (Le Pichon'un babası gitmemiş) onlann önünde harakiri yapmasıyla biten bu feci donem, küçük Xavier'de ömur boyu silinmeyecek izler bırakü, Büyük bir insan sevgisi ile büyutülen ve süa bir Katolik egitiminden geçen Xavier, yaşamı boyunca barış ve kardeşlik ideallerine, dinine ve dinler arası diyalogun gereklüigine olan mancına bağlı kaldı. Doga bilimlerine ayırdıgı zamanın dışında kalanını ailesine ve dinsel faaliyetlerine ayrrdı, Caen'de 1959'da bitirdigi fizik lisans eğitimini, 1960'da Strasbourg'da bir jeofizik muhendisligi diploması izledi. Aynı universitede 1966 yüında tamamladığı jeofizik doktorası, deniz tabanlannm jeofizigi üe ügüiydi ve kıt'alann yatay harekeüerinin olanaksızlıgı iddiası üe son buluyordu. Doktora Strasbourg Universitesı'nden alınmış gozükmesine rağmen, Le Pichon 19631968 yülanru New York'ta Columbia Üniversıtesi'nin meşhur Lamont (daha sonra LamontDoherty) Jeolojik Gözlemevinde once genç araşnncı (19631966) daha sonra da araştırma asistanı (19661968) olarak geçirdi, meşhur makalesini bu arada yazdı. Kıt'alann kaymasını temelden reddeden doktorasını yazdıktan bir yü sonra, kıt'alann kaymasının en güçlü de 6 çocuklu aile Konser piyanisti olan eşi Brlgitta üe henüz ögrenci ücen evlenen Le Pichon mutlu bir aile yuvasına sahiptir. Paris'in bir saat kadar kuzeyinde olan ve 1918'de Fransızlann Almanlan, 1940'da da Almanlann Fransızlan teslim aldüdan şöhretli vagonun (bir replücasının) bulunduğu Compiegne'de bir çiftlik evinde oturan Le Pichonlann altı çocuklan vardır. Büimsel ve kültüren faalıyetinin dışında dinî çalışmalan da olan Le Pichon bu konularda da U d kitap yazmışnr. lnsarüüc büincinin oluşmasında acırun yerini konu alan bir kıtap üe Katolik ve Taoist bahş açüanndan ölümü tartışan ve karşüaştıran, Çinli bir felsefed üe ortak yazdıgı bir digeri dülerinin akıcüıgı üe Le Pichon'un mahir bir yazar oldugunu da göstermektedir. Ancak, yirmi küsur yüdır tanıdıgım Xavıer Le Pichon'un kanımca en belirgin vasfi büyük zekâsı üe zengin gönlünün birleşerek ona verdikleri çevresıne yardım durtüsüdür. Ben ögrencüigimden bu yana Xavier'nın pek çok ve çok yönlü yardımına mazhar olmuşumdur. Hıçbir karşüık beklemeden ve durup dururken bana el uzatan bu asü adamın çevresindeki hemen herkese de aynı şeyleri yapügım O'nu tanıdücça gordüm. Beni Avrupa Akademisine seçtirttigi zaman, yalnız bana degü, Türkiye'ye de yardımı arzuluyordu. 17 Agustos felâketinde tesâdüfî bır telefon konuşmasında kendısıne "gellp kendi göxlerinle görmek istemez misin?" demem, işini gücunu bırahp buraya koşması içın yettı. Türkiye'ye uzanan Fransız elinin arkasındaki en önerrüi iticd güçlerden biri Xavier Le Pichon'dur. ITÜ'nün 25 Arahk tarüılerinde duzenledigi Uluslararası toplantıya pek çok onemli işinin arasında yer ayırarak geldi. Xavıer Le Pichon yalnız çagımızın en büyük yerbüimcüerınden biri degü, aynı zamanda benim geniş deneyımımde karşıma çücan en iyi kalpli ve asü ınsanlardan da bırıdır. 664/9