Katalog

"Meme", kendim ve ben... Meme'ler insandan insana öykünme yoluyla geçen fikirler, yetenekler, alışkanlıklar, öyküler, şarkılar veya keşiflerdir. Bunlar beynimizi şekillendirir, bilimin ve lisanın evriminde önemli bir yer tutar, çünkü zihinsel yetenekler ve lisan, meme'lerin yayılmasmı sağlayan en önemli araçlardır. Ancak meme'lerin içinde en kritik olanı kendi varlıgımızın biHncine varmamamızı sağlayan meme'dir. K ollannızı one dogru uzatin îstediginiz zaman, size uygun gelen bır anda büegınızı bukun Bunu bırkaç kez tekrarlayın Ancak her sefennde yapügınız hareketın büıncınde olun Buyuk bır olasüıkla bır karar verme surecını başlatügınızuı farkına varacaksınız Şımdı kendıruze sorun bakalım Bu hareketı kım başlatu? 9 Bu, si2 olmayasınız San Prancısco'dakı Calıforrua Unıversıtesı'nden sınır büımcı Beajunln Llbat, son gunlerde gerçekleşurdıgı bır deneyde, deneklerden bu hareketı tekrarlamalarmı ıstedı Büeklenne elektrot bağlı olan denekler karşılanna yerleştırılen bır saate bakarak, hareket etme kararuıı ne zaman aldıklannı kaydettüer Lıbet bu yolla hareketın başlangıç zamanını saptayabıldı Deneklerın kafa derüerıne baglanan elektrotlar, "hazır olma potansıyelı" denılen beyın dalgalannın ızledıgı yolu sapüyordu Karmaşık bır hareketın başlangıcından hemen once oluşan bu dalgalar beynın bır sonrakı hareket planı üe yakından üışkürydı Lıbet'ın çehşkıh bulgulan, hareket etme karannın hazır olma potansıyelınden hemen sonra ortaya çıktıgını gosterıyordu Bu sureçte sankı büınçlı bır benlık yokmuş gıbıydı Bu ve benzer çalışmalar benlık fiknnın bır yanılsama bır goruntu oldugu ızlenımını uyandınyordu Brıstol'de bulunan Unıversıty of West of England psıkolojı kursusu oğretım gorevlısı Susan Blackmore, "The Meme Machıne" ısımlı kıtabında, ınsanların ozel bır çevre de genler ve meme'lerden oluşan bır varlık oldugunu üerı suruyor Blackmore'a gore meme'ler insandan ınsana oykunme yoluyla geçen fikirler, yetenekler alışkanlıklar, oykuler, şarkılar veya keşiflerdir Bunlar beynımızı şekülendınr buyuk beyınlerın ve ksanlann evriminde onemlı bır yer tutar, çunku zihinsel yetenekler ve lısan meme'lerin yayılmasını sağlayan en onemlı araçlardır Ancak meme'lerin ıçınde en krıtık olanı kendı varlıgımızın bılıncıne varmamazı sağlayan meme'dir Hepımız yaşantımızın bır aldatmaca oldugunu , duşunerek yaşanz Bu şeküde duşunmemızın sorumlusu meme'lerdır, çunku bızlere kendı varlıgımıza dışkın bır aldatmaca sunarak hayatta kalma ve yayılma şansını elde eder Meme terımını ük kez bıyolog Richard Dawkins 1976'da kaleme aldıgı "The Selfish GeneBencü Gen" ısımlı kıtabında kullandı Kıtabında Darwınızmın kurallarını açıklamaya çalişan Dawkıns, C h u l e ı Damin'ın one atugı evrım duşuncesının basıt ancak yanlış anlaşılmış bır yaklaşım oldugunu üerı suruyor Organızmanın yaşamasına yol açan etmen bır sonrakı nesle geçıyorsa, bır sonrakı nesıl ebeveynlerınden daha uyumlu bır yaşam surer Bu baglamda organızma kopyalama ve seleksıyon surecınden geçerek yaşadıgı çevreye gore şekülenır Dawkıns'ın de vurguladıgı gıbı, farklılık seleksıyon ve kalıtımın soz konusu oldugu her yerde evrım de vardır Darvvın, algorıtma veya fizıgın bugunku bılgı bırıkımınden yararlan ma şansına sahıp olmadıgı halde tasanmcısız bır ortamda tasanmın nasıl gerçekleşügıne ılışkın çok çarpıcı varsayımlar ortaya aüyordu Yülar sonra Amerıkalı duşunur Daniel Dennett ın "evrımsel algorıtma" olarak tanımladıgı bu surecm temelınde kopya edümış bügı veya replıkator (çogaltıcı) yatmaktadır Bıyolojık evrım soz konusu oldugunda replıkatorler genlerdır, ancak dığer replıkatorlerle bırlıkte başka evnmsel sıstemlerın de mevcut olma olasüıgı çok yuksektır Dawkıns bu noktada Darwın'ın ongorusunun yalnızca bıyolojı üe sınırlandırümasını yanlış buldugu ıçın meme'len ıcat ettı Başkalanndan kopyalama yontemı üe ogrendıgınız her şey meme'dir Bunlar trafikte sagdan (veya soldan) üerleme alışkanhgı kot pantolon gıyme alışkanlıgı taüle çıkma alışkanlıgı gıbı duşunmeden yaptıgımız eylemlerdır Bu eylemlen başkalan yaptıgı ıçın bız de yapanz Oykunme kopyalama veya çogaltma şekülerınden bırıdır Sakladıklan yıyeceklerın yerıru hatırlayan sıncaplar, zihinsel hantalama yeteneklenyle ınsanlan şaşırtan kedı ve kopekler de ogrenme konusunda çok ustadır Ancak butun bunlar üışküendırme veya denemeyanüma yoluyla ogrenme yontemlerıdır Hayvanlar ogrendüderıru bırbırlerıne yalnızca oykunme yoluyla aktanrlar Pekı meme'ler uretken mıdır'' Başka bır deyışle, meme'ler evnmsel degışım algorıtmasına seleksıyon ve kalıürna uyum saglar mP Susan Blackmore a gore bu sorunun yamtı "evef'tır Başkalannın eylemlerını taklıt etügımız zaman bınlenne bır oyku anlattıgımız zaman, bır kıtap basüdıgı veya bır radyo programı yayımlandıgı zaman meme'ler kalıtsal bır ozellık kazanır Meme ler degışıklüc gosterır çunku oykunme mukemmehyetten uzakur, bır oykuyu her anlatışımızda bazı kuçuk ayrınüları degışnrınz veya onemsız noktalan unuturuz Nıhaı olarak doğal seleksıyondan başka bır de memetık seleksıyon vardır Bır gun ıçınde ne kadar çok şey duy dugunuzu, bunların ıçınden ne kadar azını başkalanna üettıgınızı duşunun Bu dergıde ne kadar çok büımsel makale okudugunuzu, ancak bunların ne kadar azını anımsadıgınızı duşunun Reyhan Oksay New Scıentıst 13 Mart 1999 664/2