Katalog

İlginç gök olayları izlenecek! Temmuz ayında Ay, Güneş ve gezegen gözlemleri, yıldız yağmuru ve Güneş çevirimi üzerine... Kıı/ry Hasan H. Esenoğlu*, Adnan Ökten** I kizler (Gemıni) takımyıldızından 20 Haziran 1998 tarıhınde ayrüan Cüneş, gokyüzunde günluk yaklaşık 1 derecelik bilinen hareketiyle 20 Temmuz 1998 tarıhme kadar Yengeç (Canser) takımyıldızında kalıyor. Guneş, 1998 yılı için Dunyamıza en yakın konumuna 4 Ocak'ta ulaşmıştı (147 milyon km); en uzak konumuna ise 4 Temmuz'da ulaşıyor (152 milyon km), Buna gore Guneş, 1 Temmuz'da Dunyamıza 152 milyon km mesafede iken ay sonuna kadar yaklaşık 0.2 milyon km yakınlaşacak ve uzakhgı 151.8 milyon km'ye mecek Ay'ın evrelerı ve bu evrelere karşılık gelen uzaklıkları şöyledir: . ; 1 Temmuz'da ilk dördün evresinde, 2 Temmuz'da Dünya'ya 404 175 km ile en uzak noktasında, 9 Temmuz'da 12.6 kadir parlaklıgı üe dolunay evresınde, 16 Temmuz'da sorı dordun evresınde, 16 Temmuz'da Ay Dünya'ya 369 .750 km ıle en yakın noktasında olacaktır, 23 Temmuz'da yenı ay evresinde olacak ve gorulemeyecek. Temmuz ayı içerısinde hiçbir tutulma olayı meyda na gelmeyecoktir. Ancak 2000 yılınırı son tam Guneş tutulması 11 Agustos 1999 yılında gerçekleşecegınden ve bu tutulmanın en iyi görunebilecegı ulkelerden biri de Tuıkiye olacagmdan, okuyucularımıza Güneş ile ilgılı haberleri ve Guneş gozlemlermı rapor etmeye devam edıyoruz. da meydana gelir. (3) Korona (Taç). 510 Guneş çapına kadar beyaz ışıkta yogun olan korona Dünya'ya ve daha ılerısine kadar gittikçe seyrelerek uzanır. 1 2 milyon derece sıcaklıgı vardır. Koronadakı açık manyetik alanlı bolgelerden Güneş rüzgârı şeklinde uzaya partıkül akıntısı oluşur. Bu akıntının hızı ortalama 400800 km/s 'dir. Parlamalar sırasında firlatüan yuklu parçacıklar bu ruzgâr yardımıyla Dünya'ya kadar taşınabüir ve Dünya uzerınde bır dızi etkiler yaratabilir. Guneş leke çevrımıni, Guneş'in fotosfer tabakasmda gorülen leke gruplannın sayısı belirler. Şayet fotosferde görulen leke gruplarmın sayıları birkaçı geçmiyor ve bunlar da 3040 derece gıbı yüksek enlemlerde^rtaya çıkıyorlarsa, çevrimin minımum evresindeyiz denır. Gruplann sayılan 1015 hatta 20'yı buldugunda maksimum evreye erişilmış olur. Maksımuma çıkış genellıkle 34 yıl sürer, Tekrar mi: nimum evreye erişilmesi için ortalama 11 yıl geçmesi gerekır. Yanı iki minımum arasında kalan ortalama sure 11 yıldır. Buna Güneş leke çevrimi denir. Relatif sayı: Guneş'in ne kadar aktif oldugunu belirlemek için bir parametre gelıştinlmıştir. 1848 yılında Wolf tarafından geliştirilen bu saymın degişimi Guneş'in ozellıkle fotosfer tabakasının gunluk ne kadar etkin oldugunu gösterir. Bu sayı ne kadar buyukse etkınlık o kadar fazladır. Örnegın Wolf sayısı birıncı gun 30, ıkıncı gun 50 ise ve her iki gun etkınlik açısından karşılaştınlmak isteniyorsa, ikinci günun aktıvitesı bırincı gune gore daha fazladır. Bu rakamlar relatif olarak gunler arasındakı etkinligi göstermektedır. Zaten bundan dolayıdır kı bu saymın bır diger adı da relatif sayıdır Içinde bulundugumuz çevrım (23. çevrım) 1996 yılının ortalarmda başladı. Çevrım henuz maksimum etkmlıgme ulaşmadı. Aşagıda 15 Mayıs14 Haziran 1998 tarıhlerı için lstanbul Unıversitesı Fen Fakultesı Astronomi ve Uzay Bilimlerı Bölumü'nde yapılan Guneş leke gözlemleri netıcesınde elde edüen relatif sayının gunluk degerleri goruluyor. Buna gore, geçen bır aya aıt aylık ortalama relatif sayı 77 oldu. 15 Mayıs gerlerı: 14 Haziran 1998 için relatif sayının de Güneş Leke Çevrimi Guneş Sistemi'nın efendısı ve Dunya'nın ısı ve ışık kaynagı Guneşimiz 1.4 milyon km çapı ıle dev bır plazma topudur. Enerjisini merkez kjsrnındakı termonukleer reaksiyonlardan saglar. Muazzam kutlesi ıle, sisteme aıt bütün cisimleri (gezegenler, kuyruklu yıldızlar, goktaşlan, kuçük gezegenler gıbı) çekım alanı içinde tutar. Iç atmosfer tabakası vardır. (1) Fotosfer (Işık Küre). KaP.tesi Salı lınlıgı 500 km, sıcaklıgı 6600 1879 19 X derece ıle Gu2562 26 47 neş'in en soguk 2 66 160 yüzey tabakası9 87 8 X dır Güneş le keleri bu tabakada ortaya çıkar Guneş'in genel manyetık alanı bırkaç Gauss cıvarındadır. Lekeler 20003000 Gauss gibi çok kuvvetli manyetık alanlara sahiptir. (2) Kromosfer (Renk Küre). KalınLgı 2500 km ve sıcaklıgı 10 bin derecedır Guneş parlamalan (flare) adını verdigımız olaylar bu tabaka Çarşamba Perşembe X 27 60 3 56 2010 119 21 X 28 29 4 94 1179 C.tesi Cuma 15 X 16142 22 X 23 43 29 33 30 X 5 87 6 88 12 111 13129 Pazar 17 X 2449 3173 772 1497 Not: Tablodaki X sembolü o gun hava şartlarmdan dolayı gözlem yapılmadıgını göstermekte. Gezegenler nerede? Gezegenler, dürbün veya teleskopu olan okuyucular Uranüs'u (parlaklıgı +5.7 kadır) ve Neptünu (parlaklıgı +7.9 kadir) Dogu'da Oglak (Capricornus) takımyıldızında sabahları Güneş dogmadan önce erken saatlerde gokyüzunde gorebilirler. 10 Temmuz'da Nep 12 yıldır çevirimler halinde Cünef'te büyük patlamalar oluyor 589/8