Katalog

Güzel olma isteği bir hastalık olabilir mi? Daha güzel olmak isteyen bireyin bu isteğinin doğal mı yoksa altta yatan bir ruhsal bozukluğun uzantısı mı? Ayşen Esen (*) unumuzde hızla tırmanan ıdeal guzelhge ulaşma çabalarına tıp da her geçen gun hızmete sundu gu pek çok yenılık ıle cevap vermeye çalışıyor Guzel olmayı ıstemek kışının hakkıdır, ozgur bir ınsan bu ıstegıne ulaşabılmek ıçın tum olanaklarını kullanma hakkma sa hıptır Ote yandan gunumuzde gıderek da ha çok kışının kozmetık amaçlı cerrahı gırı şımler ıçın cerrahlara başvurması ve bu alanda hızmet veren sektorlerın gıderek gelışmesı, daha guzel olmak isteyen bıreym bu ıstegının dogal mı yoksa altta yatan bir ruhsal bozukluğun uzantısı mı oldugunu ayırt etme geregını arttırmaktadır Bu ne denle guzellık, çogu zaman plastık cerrah ların ya da guzellık uzmanlannm çalışma alanları ıçıne gırıyor gıbı gorunse de, aslın da psıkıyatnyı de ılgılendıren bir kavram dır, dıgerlerı kışılerın guzelleşmelerıyle ügılenırkcn psıkıyatrı bu guzelleşme ıstegı ıle ügüı gırışımın oncesınde ve sonrasındakı ruhsal sureçlerle ılgüenır Bu yazımın amacı guzel olma ıstegının ruhsal bozuklukld ılgılı boyutunu elp almaktadır Guzel olma ıstegının psıkıyatrık bir bozukluğa baglı olabıleceğının canlı orne gıyle ılk kez plastık cerıahı polıklınıgınden konsultasyon ıçın gonderılen bir hasta nedenıyle karşılaştım 29 yaşmdakı bu bayan hasta ılk kez lıse yıllarında bir arkadaşı "sempatık ama çırkın bir kız' dıye kendısınden bahsetmesıyle bırhkte çırkın oldu gunu duşunmeye, suıeklı aynaya bakmaya başlamıştı, o donem hıçbır şey yememış ve olmek ıstemıştı Daha sonra uzun yıllardır kullandıgı gozlugunun burnunda ız yaptıgını duşunerek burnundan amelıyat olmaya karar vermış ve elıyle bastırarak yuzunde bozuk oldugunu duşundugu yerlerı duzel temeye çalışma gıbı kendısıne de saçma gelen ama bir turlu engelleyemedıgı bir davranış ortaya çıkmıştı Burun amehyatı ol mak uzere başvurdugu plastık cerrah tarafından amelıyata uygun bulunmayarak psıkıyatrı pohkhnıgıne gonderılmış, bundan sonrakı bir yıl ıçınde psıkıyatrık sagaltım gormuş, aynı donemde bırı hastanede olmak uzere 2 kez ozkıyım gırışımınde bu lunmuştu Sagaltım tamamlandıktan sonra amelıyat ıstegıyle tekrar aynı bınme başvurmuş ancak hasta yıne amelıyata uygun bulunmamıştı Bu olaydan sonra gozlerıne renklı lens alarak bunları kullanmaya başlamış ancak sureklı makyajlı dolaşügı ve lenslerını hıç çıkarmadıgı ıçm bir gozunde apse gelışen hasta lenslerı kullanamaz hale gelmıştı Hasta bu doncmde sureklı aynaya bakmaya devam etmış, dokunuldugunda yuzunun yamulacagını duşunerek kımseye dokundurtmamış hatta suyun da zarar ve lecegını duşunerek yıkanmarnaya başla 581/10 G mıştı Duzensız olarak psıkıyatrık sagaltımını surduren hastaya bir psıkıyatrı uzmanrndan aldıgı onayla ılk başvurudan yaklaşık 4 yıl sonra burun amehyatı uygulanmıştı Amehyattan sonra 2 ay sureyle belırgın bir yakınması olmamış ve kendısmı "normal bir ınsan olarak" kabul etmıştı Bir gun ay naya bakarken elledıkçe yuzunun degıştığını gormuş, bu saçma oldugunu bıldıgı halde bir turlu kafasmdan atamadıgı bir duşunce halme gelmıştı Amehyattan 1 yıl son ra bolumumuze başvurdugunda bakımı ol dukça kotuydu, gozlugunu burnunu gızle mek amacıyla burnunun ucuna kadar ındırıyordu, aüesının dışında ıhşkıye gırdıgı kımse yoktu, gunun çogunu kendısınde var oldugunu duşundugu fızıksel kusurlarıru duşunerek ve aynada kendı sıne bakarak geçırıyordu Bu olguda guzel ohna ıstegı agır bir saplantızorlantı bozuklugu şeklınde ortaya çıkmıştı Daha sonraları bu tur behrtılerle plastık cerrahı bolumunden gonderılen 20 ye yakın hastayla goruşme olanagım oldu ve her olgu guzel olma ıstegının ruhsal anlamda bir bozukluga baglı olmadıgınırı mutlaka araştırüması gerektıgı duşuncemı pekıştırdı Psıkıyatrı tarıhınde guzel ohna ıstegının psıkopa tolojık yonuyle ılgılenen ılk kışı Morsellidır 1886 yılında gorunuşu normal sınırlar ıçınde kabul edılebılecek bir kışının, dıger ınsanların fark edebılecegı derecede çırkın oldugu ya da bir deformıtesımn bulundugu duygusuna sahıp oldugu tabloyu "Dismorfofobi" olarak adlandırdı surmesıne ragrnen Amerıkan Psıkıyatrı Bırlıgı dısrnorfofobıyı bir kez 1980 yılında tanımladı Gunumuzde ıse "vucut dısmorfık bozuklugu" (VDB) adı altında ele ahnıyoır 1994 yüında yayımlanan Amerıkan Psıkıyatrı Bırhgı Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kıtabı'nda VDB şoyle tanımlanı yor 1. Gorunumundekı hayalı bir kusur ıle ugraşıp durma Hafıf bir fızık anomalı varsa bıle kışının kaygısı buna gore belırgın olarak aşırıdır 2. Bu ugraş, klıruk açıdan behrgın bir sıkıntıya ya da toplumsal, meslekı alanlarda ya da ışlevselhgın onemlı dıger alanlannda bozuhnaya neden olur 3. Bu ugraş, başka bir mental bozuk yattıgını netleştırebümek ıçın dısmorfofobık olarak tanımlanan hastaların bazı ortak ozellıkleıı şoyle Bu hastaku Mklıkla 1525 yaşlar aıasmdadu bazüannda çok kuçuk "defektler" olsa da bunlara yonelık ugraşları abartılıdır cerrahı gırışımle ügüı ger çek dışı hatta buyusel beklentüerı vardıı ancak geçıreceklerı amelıyatın gunluk yaşamlarında belırgın bir degışıklık yapacagına yonelık bir beklentüerı yoktur, bu kı şüer mukemmelhyetçı, oz eleştıncı, guvensız, duyaılı, utangaç, ıçe donuk yapıdadırlar, az sayıda arkadaş edınırler sosyal faalıyetlere çok katıhnazlar.karşı cınsle üetışımlerı azdır, zekâ duzeylerı genellıkle normal ya da normalın ustunde, ıçgorulerı ıse yetersızdır, mukemmellıyetçüıklerı dıger ınsanlarla olan üışküerını veya ış olanaklarını gelıştırmek yerme daha ıdeal bir gorunume sahıp olmaya yonelıktıı, amelıyat ısteklerını dıle getırırken estetık kaygı larından çok, o organın ışleyışıyle ügüı ya kınmalarından soz ederler çogu yakınma sını ve/veya ıstedıgı cerrahı gırışımı net olarak tanımlayamaz, genellıkle daha onceden pek çok plastüc cerraha başvurma oykulerı vardır, bazüarı da daha onceden geçırmış oldugu benzer bir amehyattan yakmıyor olabüır ve geçırmış oldugu ame hyattan sonra dış gorunumuyle ügüı başka bir yakınma ortaya çıkabılır Sonuç olarak guzel olmayı ısteme kışının doğal haklarından bırısıdır, üerleyen tıp ve teknolojının de bu ıstege hızmet etmesı dogal bıı durumdur Guzelhgın (ya da normalhgın) objektıf krıteılerı ohnadıgı ıçın kışının guzel olabümek ıçın talep ettıgı gırışımın doğru ya da yarüış olduguna, ta lebının saghklı ya da saghksız olduguna karar vermek oldukça guçtur Kozmetık cerrahı amacıyla başvuran bıreylerın hepsınde potansıyel bir ı uhsal bozukluk oldugunu duşunmek yanhştır ve plastüc cerrah lara başvuranlarda dısmorfofobık semp tomlara ortalarna % ? sıklıkta rastlandıgı unutulmamahdır Ancak grjnumuzde koz metık cerrahıye talebın gıderek artması hekımlerın bu taleplerın nıtehgı konusunda daha dıkkaüı davıanmalarmı gerektırıyor Bu durumda kozmetık cerrahı ıstemıyle başvuran hastalara yukarıda sayüan krıterler gozonunde bulundurularak yak laşılması ve gereklı durumlarda plastık cerrahı ve psıkıyatrı bolumlerının ortak çahşmalannın uygun olacagı duşuncesını tekrar gozden geçırecek, amehyatla ügılı beklentüermı sorgulayacak ve amelıyat sonrası yaşantısıyla ügüı olasıhkların farkına varacaktır 1 fhomds CS Dysmorphophobıa a questıonof defınıtıon BrJPsychıatry 1904 144 S13 516 2 Phıllıps KA Botiy dysmorphıc dısorder the dıst ress ol ımagıned unylınoss Aırı J Psychıalry 1991 148 11381149 3 Koroglu £ (çev) Amerıkan Psıkıyatrı Bırlığı Mental Bozuklukların Tanısnl ve Sayımsal Elkıtabı (DSM IV) Ankar.ı Hpkımler Ydym Bırhgı 1994 629 633 4 Bırtchnell SA Dysmorphophobıaa centenary dıscussıon BrJPsychıatry 1988,153 2 4143 5 Oh]imı H Shıoyri N Ishıgooka J The rolo of psychidtry ırı aesthetıc suıgery Aesth Pkst Surg 1988 12 18719ü 6 Harrıs DL Are rhınopksty patıents potentidlly mad 9 Br I Plastıc Sıırgpry 199? 4 r> 307 310 6 Thomas CS Goldbeıg DP Appear.ınce body ımjge ond dijtress uı fdcul dysmorpphophobıa Acta Psychatr Scand 1995 92 231 236 Kurt Adam olgusu 1900lu yıllarda Avrupah pek çok araştırmacı bu tabloyla ılgılendı ve degışık tanımlamalar getırdı Psıkoanalıtık hteraturde "hıpokondrıyak paranoya" olarak geçen "Kurt Adam" olgusu bunlara bir oınektır Bu olguda burnunun çırkın oldugunu duşu nerek tum sosyal yaşamını kısıtlayan ve ce bınde taşıdıgı bir cep aynasını yaşammın odak noktası hahne getırmış olan bir erkek hastadan bahsedılır Freud tarafından analız dıhnış ve burunla ügüı bu duşunce ıçerıgının annesıyle yaptıgı ozdeşıme baglı olalak gelışen, ığdış edılıp kadına donuşme ıstegı olaıak yoı umlanmıştır Bu yaklaşımda burun, penısın bir sımgesı olarak ele ahnu Dismorfofobi kavramı ıle ügüı çahş malar Avrupa'da 1 BOO'lı yıllardan ıtıb.ıren lukla daha ıyı açıklanamaz Yukarıda bahsedılen tanımlamaya ragmen bu konuda tartışmalar suruyoı, çunku dısmorfofobınm başlı başına bir bo zukluk olarak ortaya çıktıgı durumların dışında, bazı psıkıyatrık bozukluklarda gorulen bir behrtı olarak ortaya çıkması da oldukça sıktır Herhangı bir dogrusal anomalı ya da bir travmaya bagh olarak gelışen bir deformıteran gıderümesı ıçın degıl de, salt estetık bir kaygıyla plastık cerrahı klı nıklerıne başvuran hastalardakı psüayatrık bozukluk sıkhgını araştıran pek çok çalışma vardır Bu çalışmalarm sonucunda hastaların % 2'sıne VDB tanısı konulurken, burüann bir kısmının da şızofrenı, kışüık bozuklugu, depresıf bozukluk ya da saplantı zorlantı bozuklugu tanüarını karşüadıgı büdırümış tır Kaynaklar Hastaların ortak özellikleri Kozmetık cerrahı ıstemlerının ıçınde hangılerının altında ruhsal bir bozukluğun (*) Dr, Cclâl Bayar Unı, Tıp Fak Psıhyatrı AB e maıl esen@ısp ronet com tr