Katalog

Vatandaşlık ve insan hakları dersi Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinin öğretimine ilişkin öneriler... okulla sınırlı olmadığınm gostergesı olabılır Dr. Tülay Ustündağ (*) V atandaşlık ve tnsan Hakları Eğitimi deısı, ıl koğretım ıkmcı kademesınde yer alan, sosyal bılgı ler derslen arasında tdnımlanan ve sekızıncı sınıfta nu oğretım yüı okutulan bır derstıı 1995 yılına kadaı Vatandaşlık Bilgileri adıyld anüan bu ders, kımı derslerde dolnylı ükidk yeı veıılen insan hakları ve demokrası kavramlaruıa daha kapsamh olarak yer verılmesı amacıyla değışıklığe uğraülmıştır Dersın onemlı bır ozellığı ılkoğretım ıkıncı ve uçuncu sınıtta okutulmakta olan hdyat bıl gısı, dorduncu ve beşmcı sınıfta sosyal bılgıler, altıncı ve yeduıcı sınıfta Mıllı Tarıh ıle sekızıncı sınıfta okutulmakta olan Ata tıuk Ilkelerı ve Inküap Tarıhı derslerının pek çok unıtesının bu dersle kazandırümak ıstenen bılışsel yeterlıkler ve duyussal ozellıklerle ılgısı olmasıdır (Ustündağ 1997 3) Demokıaükleşme çabalarını artık çok qerıde bıraktıklan gozlenen değışık ulkelerdeka eğıtım sıstemlerı ve eğıtım kurumlan ıncelendığınde, Vatanddşlık ve Insan Hakları Eğıtımı adıyla bağımsız bır dersın yeı dlınadığı goıulmektedır (Kalt sourııs 1987, Stevvaıt 1996, VVülıams ve Smıth 1997) Bu ulkelerın okul programlarında vatandaşlık hakkmdab bılgıler, dıger bır deyışle, bı reysel ve uluslararası duzeydekı ınsan hakları ve odevlerı demokratıkleşme surecınm ılkelerı, sıyası surece katılımın yerı ve onemı, devleün gorevlerı, Anayasa gıbı konular Hukuk Dayanaklı Eğıüm (LawRelated Educantıon) surecıyle ya da Ortuk Program (Hıdden Currıculum) kapsamında yer almaktadır (Ustundag 1997 4) Hukuk kışı hak ve ozguıluklerını toplumun aydınlı gında destekleyen, kdmusal duzenı koıuyup guçlendıren yaşarnak ve savunmdk haklarrnı kutsallaştıran bır guçtur (Ozden 1996 22) Işte bu tanımından oturu hukuk dayanaklı eğıtımın amacının, bıreylerı gerçek yaşamda karşılaşüan durumlarla yuzyuze getırmek olduğu soylenebılır lallan ve uygulamaları ıçerıı (McNeül 1985 Bloom 1995 Paykoç 1995 üemırel 1997) Işte bu ozellıklenyle Vatandaşlık ve Insanlık Eğıtımı oğretımı ortuk program ıçınde gorulmektedır çunku deıste kazandırüması duşunulen bılışsel oğrenmelerın yanı sua duyuşsal ozellıkler bulunmaktd, dı ğer taraftan da dersın ıçerığını oluşturan kavramlann oğretı mı yalnızca bu derslp sınırlı bulunmamdkiadu Vatandaşlık bılgüeıını edınme surecı yaşanarak kazanılacak bır sureçtır Bu sureç ogrencının bılgılerı duşuncelerı duygulan, becerüerı, tutumları değerlerı ve yaratıcılığıyla oğrenrneoğretme or tamının bır parçası olrnayı gerektırır Bu bağlamda oğretım surecınde, oğıencının kendısının de ıçınde bulunmayı ısteyeceğı durumlan yaratması ve bunlarla ügılı becerüerı kazanması bakımından, onun bızzat katılımcı olacağı ortamların yaratılması gerekmektedıı Vatandaşlık ve Insan Haklan Eğıtımı programı gunumuz koşullarında yaşanan değışımlerın ve yenılıklerın belırleyıcılerınden bırı olmak durumundadır Buna gore dersrn ıçerığı ıle belırlenerı bılışsel oğrenmelerın gerçekleştırümesı ve duyuşsal ozellıklerın gelıştırılmesı amacıyla dersın çağdaş program gelıştırme anlayısına uygun olarak hedefler ıçerık, oğrenme durumları ve değerlendırme açısmdan gozden geçırümesı gerekmektedu Bu ınceleme, bıreyın dunyayı anldyabılınesı, çevresıyle başkalanyla, kendılerıyle ethleşıme gırmesı ıçın olanaklar sağlaması ve vatandaş olma bılıncının kazandrrılması açısından gereklıdır Bu b a h ş açısıyla, Vatandaşlık ve Insan Hakları Eğıtımı deısının oğretımınde, gozonunde tutulması gereken iki önemli noktanın hatırlatümdsında yarar goıulmektedır Bunlardan bırısı, dersın ıkı ılkoğretımm ıkıncı sınıfından başlamak uzere yapılandırümış bır ıçeı ık ıle donanmış olmasıdır lçerığın boyle bır ozellığe sahıp olması dersın oğretımınde olumlu etkıde bulunabıleceğı gıbı, olumsuz bazı durumlarm ortaya çıkmasına da neden olabılır Soz gelımı, da ha aüe ıçındekı yaşayışta yerını bulan kavramların ıçının yan lış doldurulmuş olması, ükokulun başlangıç sınıflarmda duzeltılememesı durumunda, bu dersın oğretımını de engellenecektır Ustelık yalnızcd aıle ve ılkoğretım değıl okul dışındakı yaşamın, başta kıtle ıletışım araçları olmak uzere, akran grupları ve demokratık kıtlp orgutlerınm etkılerı yadsına maz Ulke polıtıkasındakı hızlı değışıklıklerın ev ve aıle ıçın dekı yaşayışı etküemesı yıne dersın oğretımınm, yalnızca Oyleyse Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğıtımı bır ders olmanın otesınde ya şamın yansımasıdır Yukarıda sıraldnanlar doğrultusunda ev aıle toplum ve ders değışkenlerının yanı sıra, aynı okulda değışık derslerın yurutulmesı bu derslerın ışlenışınde farklı yaklaşım ve tutumların gozlenmesı, derslerın bırbırını butunlemesı ve bıreyın zıhnınde bazı çelışkılen yardtmaması, okulun havası ıle tanımlanan ınsan ılışkılerı, ılışkıleıın duzeyı ve bıçımlen okulun çevre üe ılışküen, çevrerıın okul hakkındakı goruş ve duşuncelerı ortuk proqram kapsamındadıı Ortuk programda soz edılen nıtelıklerın, Vatandaşlık ve lnasn Hakları Eğıtımı dersınde onerılenlerle çelışküer ıçınde bulunması oğretımı etküeyecektır Öneriler tşte bu duşunceler çerçevesınde Vatandaşlık ve Insan Hakları Eğıtımı oğretımınde şu öneriler ışe yaıar gonüehılır 1. Hukuk, ınsan varlığına, kışüığe saygıyı temel alır, ozgurluk, barış ve mutluluğu amaçlar (Ozden 1996 18) Bu nedenle, Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğıtımı dersı bugun ılerı ulkelerde uygulandığı bıçımıyle hukuk daydridklı olaıak duzenlenmelı, bu duzenlemede oğrencıyı oğrenme surecı nın merkezınde bulunduracak eğıtım ortamları seçılmelıdır 2. Vatandaşlık ve Insan Hakları Eğıtımı dersinin hedeflerı, ıçerığı, yontemlen aıaç, gereç ve materyallprı üe değeılendırümesı aynı zamanda dığer derslerden dldığı destek ya da olumsuz etküeşımlerı ıle de gozden geçnümek dummundadır Bu bağlamda dersle smırlandırüan oğren melerın dığer derslerle ve uygulamaldrla üışkılerının eğıtım programında açık olarak belırlenmesı gerekmektedır Bu belırleme dersın ortuk programla olan üışkılennı etküemede onemlı bu gorev ustlenmış olacaktır (*) Hacettepe Unıversıtesı Eğıtım Fakultesı Eğıtım Bürmlerı Bolumu emaıl tulayus6 etı cc hun edu tr Kayıuütlu Bloom BenjdmınS (1995) Insan Nıtelıklerı ve Okulda Oğrenme (Çev Durmuş, AlıOzçelık),)stdnbul MEBYayınkn L74 Demırel Ozcan (1997) Kuramdan Uyguldmayd Egıtımde Progıaın Gelışlııme Ankdra UsemYayınlan 13 Kallsounıs Theodore (1987) Teachıng Socıal Studıes m the Demenldry School The Basıcs for Cıtızenshıp Second Ldıtıon New Jersey Prenlıce Hdll lnc Mcneıl ]ohn D (1985) Currıculum A Comprehensıve Inıroductıon Canddd üttle Brovm ^ınd Comp.ıny Oz den Yektd Gungor (1996) Ataturk Sızsıruz Ankara Bılgı Yayınevı Pdy koç Fersun (1995) Okul Ogrenmelennde Duyuşsal Alanın Onemı 23 27, Ocak 1995 Antalya Semınen Bıldırüen Ankara TFD Ankara Kolejı Vakfı Genel Mudurlugu, 25 33 Stevvard, Mark J (1996) Columbus Pub lıc School's Socıal Studıes Course of Sludy Columbus Columbus Publıc Schools' Socıal Studıes Course of Study Columbus Columbus Publıc Schools Bodrd o[ Educatıon Uslundag Tulay (1997) Valandaslık ve ln san Hakları Egılımı Dersuım Ogretımındp Y.ıraticı Dıamanın Erışıye ve Derse Yonelık Ogrencı Tulumldima Etkısı Hacettepe Unıvprsıtpsı Sos yal Bıhmler Fnstıtusu Yayımlanrnamış Doktora Tezı, Vvülıams Mary . Uouıse and Melındd Smıth (1997) Hukukun Ustunlugu/ Yurttaşlık ve ln san Hdkları Egılımınde Hrogr.ım Degeılendırmenın Rolu/ Yerı r Hukuk Dıntılı Eğıtım Sernınen Umut Vaklı Artk.ıı.ı Dodeman Otelı ? ı Tem muz 1 6 Katılımcı olmalı Vatandaşlık ve İnsan Hakları egıtımınin ders dışı etkın lıklerı de ıçme olan çok genış bır kavram olan ortuk program ıçınde yer alması da yenı bu oluşum degüdır Ortuk program, her oğrencıye kım olduğunu oğreten, kısılerın bırbınyle etküeşımlerıne dayanan, unutulması zor ancak gelış mesı çok yavaş olan bellı ozellıkleı kazandıran okul ıçı ku Dergi İmpakt Faktörü: Yanlış kullanılan bir indikatör Mustafa ilhan 1 969 yılında E Garfield tarafindan tanımlanan Dergı Impakt Faktoru (DIF) bazı elcştırüen yanlaruidrdğmen büımsel yazılar yayımlayan dergılerın kalıte ve ımpakt sıralamdsmda en sık kullanılan yayın atıf (sıtasyon) ındıkatorudur. DIF doğerı, bır dergıde ardışık ıkı yılda yayımlanan yazüara uçuncu yılda verüen dtıflarun sayısının ya zı sayısma bolunme.sı ıle elde edılen bır değerdır Daha genel bır deyımle bellı surede dergmın ıçerdıgı büımsel yayın başına duşen sıtasyon sayısıdır Bır dergmın DIF değprı yüddiı yıla değışır Bu nedenle de Scıence Cıttatıon Index (SCI) kapsamrndakı dergılerın DIF değerlerı heı yü SCI joumal CıMıon Reports şeklınde yayımlanır Yuksek DIF değerı büımsel araştırmdldrı ydyımlaydn dergücre bır yerde prestıj sağlar DIF ıçın en çok yapılan eleştırıler şun ldrdır 1. Instıtute for Scıentıfıc Informdtıon (ISI) tum büımsel dergılerın DIF değerlerını hesapldmıyor, ancak 4 300 ka dar dergıyı degerlendırmeye alıyoı 2. SCI kapsarnınddkı dergüeı olduğundan bazı dısıplmler yeterınce temsıl edümıyor 3. Ingılızce olmayan dergıler atlanıyor 4. Kısa soluklu brr araştırmanın urunu olup yalnız bır yılda alınan atıflar degerlendırılıyor 5. Yıldan yıla değışıyor Bır dergımn DIF değeruım o dergıde çıkan bır araştırma mdkdlpsınm veya yazarlarının değerlendırılmesınde kdlıte ındıkdtoıu olaıak doğrudan kullanılması sdkıncalıdıı Bu sakıncanın dltında yatan yanütıcı nedenler Seglen (1) ta rafindan genış bır şekılde ortaya korunuştur Derleme turunde yazı ydyımlayan dcrgüerın DIF de gerlerı genelde dığer deıgılerınkınden yuksektır Araştırma makalelerının omrunu kısaltan onemlı nedenlerden bırısı o konuda yazüan derleme yazılarıdır Mddlesef bazı araştırıcüar atıfta bulunurken orıjınal araştırma makalesmı bulma yerıne daha kolay olması nedenıyle o konudab der leme makalelprıra bulmdktd ve onlaıa atıfta bulunmaktadır lar Bu yanlış davrdnış orıjmal araştuma makalesının omrunu kısaltııken (araştırma makalesı atıf aldığı surece yaşar) derleme yayınlayan dergmın DIF dpğpnnı yukspltır Dergının DIF değerını yukselten nede'nlerdon bıı ısı Devamı 21. sayfada 582/16