Katalog

Dikkat: Şapka giyen akciğer kanserı oluyor! Bilimsel yorumlarda yanılgılarm kökeni üzerine... ılırnsel araşürma gozlem ve deneye dayanmakla bırlıkte her zaman ıstatıstıksel bılgıler yardımıyla so nuca ulaşır Her akla uyguıı deneysel so nuç ıçın ıstatrksel bır test soz konusudur Burada becerı antmetık hesapta degıl ya pılacak ış ıçırı uygun ıstatıksel surecı seç mektır Ancak hıçbır ıstatıksel test kesırı bıı yanıt veremez Tek verebılecegı bır olası lıktır Ornegın pdtlıcdn yıyenlerın kalp krızıne yakdlanma rıskının daha duşuk ol masından şuphe edıyorsaruz bır araştırma yapıp sonuçlan bügısayara yuklersırıı/ Bulacağınız sonuç SIZP yalnızca patlı can ıle kalp krızı arasındakı bağlantıya ılışkm bır olasüık oldugunu gosterecektır Bılım addmı oldiak gorevınız bu so nucun gerçekterı bır anlam taşıyıp taşıma dıgını sdptdmaktıı Sonuç herhangı bır baglantıya ılışkm hıçbır mekanık rıeden vermez Bu da her büımsel derıeym ne denlı zekıce ve ayrvntılı uyguldnrmş olursa olsun son adımmın bılımaddmının kendı yorumuna kaldıgını gosteru B mek ıstersek 500 kışıyı ele alıp bunlan otuz yıldır tıryakı oldnkrla dumansız bır ortamda aynı .suıeyı geçırenler olacak bı çımde ıkı gruba ayırıp araştırmamızı ya akcıger kanserme üışkın tıbbı kayıtlardan bılgı edınmek zorundadır Hastalıgın has tanın sıgara ıçıyor olup olmaması ıle olan bagkntısını baptamak ve bu hdstalıga ya kalananların gunde ıçtıgı sıgara adedı ıle bıı üışkı kurmak gerekır Ancak zorluklar buıada başlar Hasta kışı sıgaıa ıçmesınm yanı sıra alkol kullanıyor ya da radyoaktıf bır bolgede ya da nukle er bır mer keze yakın oturuyor olabüır Us telık belkı de patlıcan yıyor şapka takıyordur Dolayısıyla ıstatıksel olarak bakı hrsa çıkabılen sonuçlar ılle de ger çege ışarat etmez Amerıcan Assocıatıon for the Advan cemen of Scıen ce m yıllık toplantısın da guneş ışınlarını eng e l l e y ıcı kremlerın melanomayı (den kanse nemeyen yaşantüarı olan ınsanları ele alan ıstatıstıgın sorunlanna guzel bır or nektır Açık tenlı ve açık renk saçlı ınsarı ların cılt kanserme ddhd yatkm oldugunu bılmekteyı? Bu ınsanldr yuneşte daha çabuk yanan ve dolayısıyla guneş kremı kullanan grubu da oluştururlar Cılt kan serı rıskı taşıyanlar aynı zamanda guneş kremı kullananlardır Burada ıstatıstık bu gıuptakı ınsanları ele alardk cılt kanseıı ıle guneş kremı arasmdd ydpıiy bır bag lantı kurmdktddır Aynı verı şapka gıyenlerdekı kan ser artışmı da bu yolla açıkldr 'labıı kı şapkanın cılt kansenyle ılgısı oldnw Bu rada soz konusu olan grup kdnser ııskı nın en yuksek oldugu bılmen dçık tenlı m san grubudur kı dogal olarak kendılermı yanmaya karşı şapka ıle korumaktadırlar Şapkaları bır kenara bırakmddan once kullanımların tehhkesmden soz eden bır başka çalışmayı da hdtırldmalı yız Isveçte yapüan bu çahşmaya gore şapka gıymekle akcıger kanserı arasında 1 manılmaz bır baglantı vaıdır Boyle bır ılışkının kurulmasının nedem bazen her ıkı gozlemın de bır uçuncu etkenın sonucu oluşudur Şapka gıymek ıle cılt kanserı aıasmdakı tek ortak ozellık heı üasının de açık tenlı ınsanlara ozgu ol masıdır Ydnılgılara neden olan dıger bır soıun da hatalı bır kontrol gıubu seçımıdır Bu uyduruk dışkılerın en gu luncu bır Amerıkan koşe yazarmca yazı landır Kedılerle ılgdı bır tartışmada ye dıncı kattakı bır pencereden duşen 22 kedıden yalnızca bır tanesının olmesı dma 13 kattan duşenlerden hıçbırınm ol memesının daha yuksekten duşen kedı nın yaşama şansmm ddha yuksek oldugu sonucunu dogurdugu belıı tılmıştıı Yoksa bu olum olasılıgının duşuklugu hayvan lar arasında şapka gıyme alışkanlıgınm olmamasınd mı baglıdır7 Sız de hayatta her ne yapıyorsanız ya da ne yapacaksınız şapkanızı başınız dan çıkarmayı unutmaym Boylesı daha guvenlı Feza Akça Kaynak Nature Bılım adamları da haber yazarları gıbı soııunda msan olup ıstatıstıklere çok guvenırler Işte yazıda ıstatıstıgın şapka gıymenın saglığmız ıçın ne denlı zararlı oldugunu nasü kanıtladıgırid ılışkm kasa ama sakmüması gereken bır ders verıle cek Sorun: İnsan Tıbbı drdştırmalarm en buyuk sorunu ın&anı ılgılendırıyor olmasıdır Insanldrın davranışları onceden tahmm edıle meyecegı gıbı laboratuvar deneklerı gıbı kontrol altmda tutuldma/lar Ornegm sıga ra ıçmek üe kanser arası baglantıyı ıncele pamayız Ama sıradan msanlarm onceden tahmm edılemeyen ve denetlenemeyen yaşdmldrına ılışkın verüere yanı epıdomırıolojık ıncelemeye dayanmamız ge rekır Bu tur çalışmalarda araştırmacüar rı turu) engelleyemedıgı belırtümıstır Us telık bu kremlerın kanser olasüığıru arttıncı kanıtlar dan da soz edılmıştır Acaba guneş kremı kullanmak cılt kanserme mı yol açıyor? Işte bu bılım adamlarmca denetle Beyin olmayan uzuvlarını arıyor Baştarafı orta sayfada len bılgıyı lımbık sısteme(duygularımız açısmdan onemlı olan sısteme) dktaran duyu yollanndan oluşuyor Araştırmacınm bu sıstemı ışe karıştırmasmm nedenı vucutiarının ust kısmı da felçlı olan hastaldnn kendılerıru eskı vucutiarının ıçınde gıbı hıssetmelerı ve zarar gormuş bolgplerdekı hıslermı acı verıcı ya da keyıf verıcı dıye tanımlarnaları Hayaletler uzermde etkılı olan son sıstem ıse ben lıgın" tanınmasmı saglaydn ve duyu sınyallerını yorumlayan beym kabugu bolgelermden oluşuyor Bu sıstemm onemlı bır parçası da paryetal lob beyrnlerının bu bolgesı zarar goren hastalat kendı bacaklannı hastane yataklarmdan yere atdbılıyoı Çunku kendı bacakldnnırı başkasına aıt ol dugunu sanıyorlar Boyle bır davranış beyuıde hasar goren bu bolgenın Bu berıını vucudum benım bır parçam anlamına gelen bır smyal urottıgmı gosterıyor 579/16 Hayaletler beynın herkesm sandıgmdan çok daha esnek oldugunu gosterıyor Bu da beynın plasüsıtesınm(yogruldbılme yetenegınm) bır sonucu Beynın yemden ydpılaşmd yetenegı horhangı bır kafa darbosı sonucu beyne gelen zaran onarmaya yarayabılır bellı bır sure sonra komşu hucreler olen hucrelerm yerını alarak normal ışlevı yenıden saglayabüır Beynın plastısıtesınm anlaşüması ogrenme ve belleguı gızemmı çozecek Tenıs oyuncusu yenı bır vuruş stılı uzermde çalışırkerı ya da bır pıyanıst yenı bır sonatı ıyıce ogrendıgı zamdn beyınlermde fızıksel bazı degışımler ol ması gerekır Çunku başlangıçta çok zor gelen bu ışlerı ddha sonra kolaylıkla yapabıhrler Ulusal Saglık Ens tıtusu rıden norobıyolog Alvao Pdht^ual Leone gozlerı gor meyerı msanların korler alfabesını ogrenuken egıtımlı parmaklarıyla ügılı kabuktakı alanlarınm genışledıgmı goster dı Araştırmacüar antrenmanm beynm mıkro yapısmı gehştırdıgı duşuncesmın gelecek ıçm çok ılgvnç sonuçlar doguracagmı duşunuyor Belb gelccekte msdnldr çocuk larmı belırlı yeteneklerını gehştırebümelerı ıçm norolojı labordtuvarlanna gonderecek Ancak oncelıkle beymdekı harıtd degışımının mekanızmasmı çozebılmek geıekıyor Hayalet uzuvlar eğer vucudun pasıf olarak sadece sınyallerı alan bır beyne smyal gonderdıgı kabul edılırse bıı sır olarak kalıyor Eger beynm vucut deneyımlerını yarattıgı kabul edılırse "hayaletler o zaman açık lanabüecek hale gelıyor Dış dunyadan gelen uydrılat ıse bu deneyımlerı yalnızca duzenlemeye yanyor yoksa on lara dogrudan neden olmuyorlar Kaynak Touchmg the Phantom Dıscover Temmuz 93 Phantom Lımbs Scıentıfır Amerıcan 93 ' Sınır huaelcnnın kabaca ıb tıp dalı vardıı aksunlar ve öt ndnt ler Aksonlaı sınırhucrp ynyalını(mesa]i) dığer hucreyc aktmmakh yukum ludur Dendrıtler ıse dtfjer sınır tıucresme dit aksonlardan gden mesajlan alır Fılızlcnme sozu sınır hucresmden yı.nı ıksonlan turemesı ve dığer lıucrclcrle yenı bağlantılar kurması dnlammı taşıynr (çn) Derleyen Turgut Curer