Katalog

ıı arıyor Talamuı len ve omurüıge baglanan duyu sınırlen kesüen makak maymunlanyla ügılıydı Bu canlılar (Sılver Sprıng maymunlan) unlu bır hayvdn hakları davdsının odak noktası oldu Mdhkeme sonucu, zaten olu gıbı olan bu maymunların dort tanesının uyutulmasının daha ıyı olacagma karar verıl dı Ne var kı hayvanlar oldurulmeden on ce, Pons'a, maymunların beyınlerının bazı bolgelerme elektrotlar yerleştırmesı ıçın ızm venldı Boylece, 12 yıl boyunca koldan sınyal alrnayan beyın harıtasındakı ügılı alanda nasü bır degışıklık oldugunu qoıebılecektı Sonuçlar hayret vencıydı Beyınde kı yuz ve beden bolgesı kol ve el bolgesını ışgal etmıştı Pons, her dort hayvanın da yüzlerlnde bır nokta uyarüdıgında beyınlerındekı el ve kolla ügüı alanın tepkı verdıgını gordu Beyındekı dokunmaya duyarh olan harıtanın, uçte bırı sınyal gelmeyen uzuv lara olan sadakatmı yıtırmıştı Bu uzuvlardan sınyal gelmeymce ılgılı alan yerını yuze bırakmıştı Bu olay çok buyuk olçeklı bır "sınırsel (noronal) yenıden duzerüenme'dır Pons "Bunun nasü gerçekleştığı henuz buyuk bır sır' dıyor Bunu açıklayacak bır mekarazma bılmıyoruz" dıye eklıyor Olaym bır olası açıklaması sınır hucrelerının (noronlaıın) aralarmda yenı baglantüann oluşarak, kullanümayan bolgedekı baglantüann yerını alması Ancak yetışkın beyınlerde yenı sınır baglantılarm kurulmadıgı ve yalruzcd olan bagldntıların yıtı rıldıgı duşuncesı, beyın kabu gundakı bu degışımı ımkansız küıyor Dıger tarafta maymunlar uzerınde yapüan deneyler, da ha onceden varolan omurüıktekı hucrelerın uzerınden yenı aksonların füızlendıgıne ışdret edıyor Derı harıtasındakı bu bu yuk degışımm nedenı sınır hucresının sınyalını daha beyın kabuguna gondermeden once gprçekleşen ddhd dax alanlardaki bır sınır gelışımı olabı lıı 'Ealamus boyle bır alandır Yuzden, ya da el veya koldan gelen sınır sınyallen beyın ka buguna ulaşmak ıçın bu dlanı kulldnır Yuze aıt duyu yolu, normalde, taldmustdkı el ve kol duyu bolgesını (duyu yolunu), otoyolu kesen ve kavşagı olmayan bır ara yol gıbı uzerınden geçer Zamanla yuz sı rarlerınm talamustakı uzuvlara aıt alanı kestıgı bolgedekı yerel bır füızlenme1, yenı sınapslar(smır baglantı noktdları) oluşturabılır Boylere yuzden gelen uydrıldrı (gııdüeıı) elkol aldnııid üetebılıı Pons, bu olayı komşunuza dogrudan bır telefon hattı çekmenıze benzetıyor Boyle Çeneden gelen iinyaller a gönderlllr. Slnyaller buradan nlara gönderilir (açık yefil alan) Blr uv keslldlğlnde, beylnde "kola" alt te" nöronlanndan slnyal ahyorlar, rapıldığında, talamusa ulaşan bu obel odulunu paylaşan David Hubel Torsten Wiesel'ın deneylerı sonuarıdd or taya çıktı Ardştırrnacıldr bır keı yavrusunun krıtık sınır gelışırnı surenco tok gozu bır bez parçasıyla kapatıl ıgında, bunun hayvanda kalıcı korluge eden olduğunu buldu, gozlerınde bır orun olmamasma rağmen Bunun yanı ra açık gozden gelen gırdıler (gorsel srı), kapatılan gozun beyrndekı gorsel dbukta bulunan alarunı da kullanıyordu ez paıçası, gozun uzeıınden alındıgın a kapalı kalan goz beyındekı kendı ala mı tekrar kazanamıyordu Çunku krıtık onem aşümış oluyordu Gormp, duyma ^ dokunma duyuları uzerınde yapılan alışmalar da yetışkın beynmın esnek olıadıgını desteklıyordu J bır hat çekersenız, konuşmak ıçın geniş ve uzun bır detışım ağıru kullanmak zorunda kalmazsınız Ramachandran, Pons'un makalesını okuyunca bu hıpotezı, bır grup gonullu hasta uzennde denemeye karar verdı Bu gonullulerden bm, sol kolunu yabuzca dört hafta önce trafık kazasında kaybeden Vıctor Oınterro'ydu Vıctor gozlen baglı bıçımde sandalyede otururken, araşürmacı, ucu ınce bır çubukla onun yuzune nazıkçe dokundu "Ne hıssedıyorsun9" dıye sordu Vıctor, "Yuzume dokunuyorsunuz, aynı zamanda da sol el baş parmagımın karıncalandıgıru hıssedıyorum" dıye yanıtladı Ramachandran, daha sonra Vıc tor'm ust dudagının tepesınde bır noktayı uyardı Bu defa Vıctor,' Işaret parmagıma dokunuyorsunuz" dıye yarutladı Araştırmacı, çubugu çeneye dogru kaydırarak "Şımdı9" dıye sordu "Serçe parmagımı" Araştırmaa ıncelemesıne, hastası nın gogsune, kanıma ve saglüdı kolundakı bazı bolgelere dokunarak devam ettı, "hayaletten" herhangı bır tepkı alamadı Ucu pamukla sarüı bır çubukla kesık kolun bedende kalan kokunun ust kısmını uyardıgında ıse "hayalet" gerı dondu Vıctor, " Baş parmagım yıne karın calandı şımdı de ışaret parmagım baş parmagımın alt kısmı " dıye soylenmeye başladı Araştırmacının çubugu, aslmda hayalı elın fızıksel karşüıgının nerede oldu ğunu ortaya çücartıyor Sınır büımsel(no rolojık) düle açüdarsak aslında ol kaybol madı, yalnızca birçift sol el ortaya çıktı kazasında sol kol sınırlerınm omurüüde baglantısı kopan bır hasta uzerınde yapüğı deney de oldukça ügınçtı Ramachandran, kazara kullandıgı çubugun uç kısmından bır üık su damlasını hastanın ytizüne damlattı Hasta, "Bu gerçekten çok ügınç" dedı "Kolum boyunca, suyun aşagıya dogru suzuldugunu hıssettım" Bu gozlemlerın en şaşırtıcı yanı, beyın harıtasındakı degışımın çok kısa surede olması Vıctor ıçın yalnızca dort hafta Araştırmacıya gore, bu kadar kısa surede harıtada gerçekleşen degışım, Pons'un one surduö)u ' füızlenme" hıpotezını geçersız küıyor Çunku yenı bır sınır dokusunun oluşması ıçın yeterh zaman yok Ramachandran, herhangı bır duyu alanının genışlemesme ızın verecek şekılde gelışmış gızlı sınır devrelerı olduguna manıyor Dokurıma alıcılarından(reseptor) yeterlı guçte uyarüar alındıgı zaman bu gızlı sınır devrelerı kullanümıyor Ancak alıcüar kapalı oldugunda uzuv kesüdıgınde ya da felç geldıgınde gızlı devreler harekete geçıyor Araştırmacı, farklı devreler arasında bır yarışmanın başladıgmı soyluyor Kazananın dıger alanları ele geçırdıgı bır yanşma Eger araştırmacı haklıysa, bu, "ınme" geçıren hastalarla ügüı onemlı sonuçlar doguruyor Normalde elını kullanamaz hale gelen mmelı hastalara, kollanyla olabüdıgmce fazla egzersız yapmalan oğutlenır Boylece, elın yenıden bır şeyler hıssetmesı saglanümaya çaLşüır Ramachandran'ın kullanümayan devreler hıpotezı dogruysa, aksme bu hastaların kollarıru hareket ettırmemelerı gerekır Çunku kollardan sınyal gelmemesı, zayıflayan el duyu devrelerının beyın kabugundakı esh egemenlıgını yenıden kazanmasını saglayabüır Ramachandran , 'Şımdı, hayalet uzvun kayndgmm beyınde oldugunu büıyoruz dıyor Ancak, araştırmacı doguştan üa kolu da olmayan bayan hastasının, 22 senedir hâlâ kollarını nasü hıssedebüdığmı açüdaya mıyor McGıll Unıversıtesı Montredl'den norofızyolog Ronald Melzack, 'hayaletlerı' oluşturan şeyın, vucudun eksüc sız oldugu yolunda belırlı sın yaller (darbeler) ureten bır noron baglantı agı (veya noromatrü<s) olduÇ(unu üerı suruyor Melzack, bu karakterıstık sırıyallere, sınır hucrenm ımzası adını verıyor Eger bu ozel sınır hucre agı beyın vucudun dış yuzeymden uyarüar dlmadıgı zaman ha rekete geçıyorsa, kesümış uzuvların hâlâ var oldugu ızlenımmı yaratabılır Melzack a gore hayaletlerın nıtelıklerıne baküacak olursa noromatrü<s beyınde en az uç ayn sınır devresını ıçerıyor Bırıncısı daha once bahsedüen talamus'tan vucutsalduyu kabuguna uzanan klasık duyu yolu Öancı sıstem ıse beyın sapmdan ge Beyın kabugunda yer alan duyu ka ugu da esnek olmayan beynın bır par asıydı Oyleyse beyınde bu kdbuk nasü lup ta hayalet uzuvların kaynagı oluyoru ? Eger bır uzuv kesılmış ya da felçlı ıse eyın kabugu gereklı sınyalleı ı dlamadıgı :rn, beyın harıtasmda ona aıt alan da hatkesılmış bır telefon gıbı sessız kalrnalıy ı 1991 yılında yapılan bır araştırma, etışkın bır beynın esnek olmadıgı sınır dglantıldrının degışnıedıgı dogrrid.sını 'rrıelden sdrstı Ulusal Akıl Saglıgı Ensütusu'nden 'iıtıothy Pons un araştırması, 12 yıl on c farklı bır denoy ıçın, tek bır koldan ge F'akdt bu ellerden bır tanesı, yuzun alt kıs mı boyunca uzanırken, dıÇerı omzunun hemen altında parmaklannı kıpırdatıyordu Vıctor ın vucutsalduyu kabugundakı bu degışım maymunlaıda vanlan sonuca uygundu Ancak bu defa maymunlardan farklı olarak üo farklı komşu alan kol ala nını ışgal etmıştı Ramachdndrdn bu ttır deneylerı bırcok hdstd U7Prıri(ie tekrarladı Trafik Yazının devamı 16. sayfada 579/13