Katalog

Okyanus karanlıklarındaki gizemli Okyanus tabanlan sonsuz gecelerin yaşandığı bir dünyo olarak bilinir. Oysa okyanus derinliklerinden etrafa esrarengiz bir "\ş\k" saçılıyor. Hatta bu esrarengiz parıltının, 3.8 milyar yıl önce genç dünyamızdaki ilk fotosentezi başlattığına dair iddialar var. şık", okyanus ortası sırtlarıl boyunca gelışen sıcak su kdynaklarınm etrafında parıl dıyor Buıada denız suyu 350 dereceye kadar ısınarak sıcak su bacalarından dışaııya puskuruyor ve parlama gerçekleşıyor Bu tur cehennemı ortamlar, derın denızlere bakış açırruzı tamamen degıştırdı 1977 yılından, yanı okyanus dıbındekı sı cak su kaynaklarının keşfınden once, ınsanlar okyanus dermlıkleı mın yalnızca karanlık oldugunu degü, ayru zamanda soguk ve cansız oldugunu duşunuyorlardı Ancak, 2 metre uzunlugundakı tup bıçırnlı solucanlardan dev ıstırıdyelere kadar bu çok canlının yaşamasını saglayan kaynayan kazanlar(çatlaklar) bu tuı duşuncelen tarıhe qoındu "I mera sayesınde Gözleri olmayan karides Bılım adamlarını, boyle bir "ışıgın ' varolrnası gerekugı duşuncesıne goturen ıse gozlerı olmayan bir karides Rırrucarıs exculata ruru oldu 1986 yılında Alaska Unıversıtesı nden okyanus bılımcı, Clndy Lee Van Dover, Atlantık okyanus altındakı bacalann(black smoker) kenarlarında yaşayan ozel bir karides turu uze rınde çalışıyoıdu Bu karıdesın, dıger akrabaları gıbı bir goz yapısı bulunmuyordu, herkese gore bunun nedenı, canlının sımsıyah bir dunyada gozlere ıhtıyacı olmayacagıydı Van Dover, ranlının fotografları ve vıdeo kasetlerı sayesınde karıdesın arka kısmında parlayan ıkı leke bulundugunu keşfettı Çok ıyı korunmuş karıdes numuneleı ını tahlıl ederken bu lekelerın şeffaf kabugun hemen altında bulunan buyuk organlara kadar ızını surdu, bu organlar bir smır ıle beyne baglıydı Van Doveı bu yapıların goruntu oluşturamayacak kadar basıt olsalaı da faıklı bir tur goz olabılecekleıını tahmınettı Da yd sonra Woods Holedan fizyolog Ete Szuts, onun şuphelerınm yersız olmadıgını gosterdı Szuts bu oıganlar ne? Peki, bu hayalet ışığın kaynağı Bırçok aday var Kaynak, anı krıstalleşme veya ıçerıye dogru çoken hava kabarcıklannın etrafa saçtıgı ışık olabılır Bu Sirrı daha hıç kırnse kesın olarak çozmeyı başaramadı Ancak araştırmacılar Dogu Pasıfık'te bu ay surecek yolculuklan sonu cunda "ışıgm" kaynagını keşfetmeyı umuyor Hem de bu parıltının fotografmı çekmek ve tayf ozellıklerını ortaya çıkartmak uzere ozel olarak tasarlanmış yenı bir kd dan elde ettıgı pıgmentlerın, farklı dalga boylanndakı ışıgı hangı oranda soguıdugunu olçtu Sogurmayı saglayan madde ıse bızım gozlerımızde de bulunan, ışıgı yakalayan ve ışıgaduyarlı rodopsın maddesıydı Bu sonuç Van Dover ı farklı bir sorunla karşı karşıya bıraktı Eger bu yaratıklar gorebılıyorlarsa baktıkları bir şeyde olmalıydı BeUa de okyanus tabanlarında ışık vardı Eger ışık varsa, Van Dover1 a gore kat ıdes, bu ışıgı algdayabılecek şekılde evıımleşmış olmalıydı Ayrıca hayvanlar olumcul koşullarda yaşıyorlardı Sulfıt bacalarınm kenarlarından beslenıyoılardı, agaç kurtçukları gıbı suruler halmde, ba ca yuzpyınden koparttıkları kınntılarla agızlarını dolduruyorlardı Van Dover'a gore bu canblar sulfıt mınerallerının kendıyle degü bacalann kenarlannda fazla mıktarda yaşayan sulfitoksıtleyıcı bakterderle besleruyorlar Karıdesler beslenırken nereye gırtıklerını bılmek zorunda t!ger bacanın agu kısrnına fazla yaklaşırlarsa 350 derecede kolayca haşlanabılır ler Belkı de onlara yol gosteren "ışık" bacalaıın agzrndan gelıyordu Işıgı gıdıp yerınde go^lemek 1988'de Van Dover VVashıngton Unıveısıtesı'nden yerbıluncı John Delaney'le bırlıkte Juan de Fuca Sırtındakı deruzaltı çatlaklarını ıncelemek uzere bir yolculuga katıldı Delaney, uzak galaksüerı goruntulernek amacıyla da kuUanüan CCD karnera sayesınde denız tabanını goruntulemeyı planlıyordu Dover, deruzaltı pılotunu ve Delaney'ı, çatlaklara ulaşrıklarında Alvın ısımlı denızaltının ışıklannı tamamen sondurmek ve kamerayı bacalara dogru yoneltmelerı konusunda ıkna ettı Oldukça tehlıkelı bıçımde yaşanan bu tecrubenın, odulu buyuk oldu Van Dover, çıplak goz1P algüanamayacak bu "panltıyı" bdgısa yar goıuntusu şeklınde kendı gozleııyle gordu Bu parıltının en olası açıklaması termal ışıma ıdı yanı yuksek sıcaklıklar sonucu etrafa ışık yayılması Van Dover'a gore bu ışıgın buyuk çogunlugunu termal ışıma yaratıyor Ancak hıkâye bu kadar basıt degıl Woods Hole'dan jeofızıkçı Alan Chave, bu panltıyı olçmek ıçın ozel bu fotometre gelıştırdı OPUS ısımlı bu cıhaz, goruntu oluşturamasa da fatklı dalga boy larındakı ışıgın şıddetını olçebılıyoıdu 1993 yılında, Orta Atlantık ve Dogu Pası fık'tekı çatlaklarda olçulen "rşık şıddetle rı termal kaynaklı olmayacak kadar fazlaydı, 19 kat daha şıddetlı ıdı Hatta, OPUSun Orta Atlantık Sırtı bacalarında yaptıgı olçumler sonucu elde ettıgı ışık şıddetı bacanın daha sıcak oldugu agız kısmmdan 10 santım uzakta daha yuksek tı Eger teımal ışıma tek başına bu paııltı nın kaynagı olsaydı, bacadan uzaklaştık ça ışık sonukleşmelıydı 1996 yılında Dogu Pasıfık'te elde edılen sonuçlar da farksızdı OPUS'un yalnızca 259 derece sıcaklıktakı çatlaklarda gozlernledıgı 'ışık" tek başına sıcoklık kaynaklı olamayacak bu dalga boyun daydı Oyleyse bu ekstra ışıgın kaynagı neydı' Çatlaktaki "parıltı" Bunu ıspatlamanın tek yolu vardı "Işığın" kaynagı ne? Buçokolasılık var Bacalardan çıktıgı gozlenen sıyah duman, aslında katı parçacıklardan oluşuyor çatlaklatdan fışkıran akışkan ıçerısmde çozıuımuş halde bulunan ve 2 derecedekı soguk denız suyuyla karşılaştıklarında aninda krıstalle şen metal sulfıtlerden Bazı aıaştırmacüar ekstra ışıgın arkasında bu parçacıkların oluşumu ve tahrıbı olduguna ınanıyor Yenı oluşmakta olan krıstaller okyanus tabanındakı yuksek basınç altında sıkışarak veya sırakhgın anıden duşmpsı sonucu kırılabılıyor Yenı oluşan kııık yuzeyleıde elektrık yuklerı açıkta kalıyor, bunlar ıse deşarj olup şımşek benzerı mınyatur ışık flaşlan yaratıyoı TrıbolumınesansIşıgın kaynagı, kabarcıkların ıçerıye dogru çokmesı sonucu etrafa yaydıgı ışık da (sonolummesans) olabılıı Bu kdbar cıkların çekırdek kısımlaıında çok yuksek sıcaklık VP basmç oluşabılıyor bazı araş En iolda derinliklerde bir sUlfür bacası, Üttte Alvin, dlbe dalmaya hazırlanıyor. Yonda ise farklı bir dünyadan görüntüler. 574/18