Katalog

P S I K O LOJ İ Ruhsal ve toplumsal açıdan macera duygusu Dünyada maceracıların sayısı hep az sayıda kalmıştır. O'Henry gibi yazarlar, insanı maceraya kışkırtırken askerler ve politikacılar ise maceraya savaş açarlar. LCM'HI Metc* Akşarn yemeğınden sonra agzınızda puronuz eglendırıcı bır drama mı yok&a cıddı bır komedıye mı gıtmenın daha dogru oldugunu duşunerek, Broad vvay'den aşaqı yurudugunuzu farzedın Bırdenbıre kolunuza bır el yapışır, doner ve samur kurkler pırlantalar ıçınde fev kalade bır kadının tahrık edıcı nazarlarıy la karşılaşırsınız Elınıze sıcak bır sand vıç sıkıştırır ufak bır makas çıkararak paltonuzun yukardan ıkırıcı dugmesını keser manalı manalı bır tek kelıme soy ler mustatıl der ve korkulu nazarlarla arkasına bakarak koşar qıder O'Henry nın Yeşıl Kapı adlı oykusu boyle başlıyor Yazar Işto bu hakıkı bır nidcerddır dıyor Kabul eder mısınız7 Hayır etmezsınız Şaşkınlıktan kıpkırmızı olur aptal qıbı sandvıçı elınızden duşu rur oksık dugmenızı yoklaya yoklaya yolunuza devam edersınız Boyle yaparsınız şayet hakıkı macera ruhunu kaybetmemış o pek nadır ınsanlardan degıl senız Yazara gore maceracıların sayısı hıç bır zaman çok olmamıştır Bu ınsanlar ıstedıklerı şeyın arkasından gıtmeyı bıl mışler yenı topraklar sevgılıler taçlar ya da hazıneler peşınde hesap yapmadan, onları bekleyen bılınmeze doğru koşmuşlardır O'Henry'nın yazılarını okurken mace ra sozcugunun bırçok olumlu çağrışımıyla karşılaşırsınız O Henry gıbı ya zarlar, okuyucuyu, yenı ve farklı olanı denemeye doğru kışkırtırlar Öte yandan, bazıları, macera kavramına savaş açmışlardır Bunların ıçınde edebıyatçılardan çok askerler ve polıtı kacılar yer alır örneğın, sıkıyonetım bıldırılerını dınlerken, darbenın ınsandakı macera duygusuna karşı yapılmış olduğu hıssıne kapılabılırsınız Ulkenın sonu belırsız bır maceraya suruklenmekte olduğu soylenır öykulerde insanı peşı sıra alıp goturecek bır merakı ateşleyen tuhaf gorunuşlu yabancılar, bu bıldırılerde, ılgılı makamlara ıhbar edılmesı gereken şuphelı şahıslara donuşmuşlerdır Gızemlı bır sıs perdesı altında soluk alıp veren ve okuyucuyu kendıne katılmaya çağıran yabancı ulkeler duşmanlarla dolu dış mıhraklar olarak adlandırılır sızlıktır Macera oykusu yazarı okuyu cunun aşırı guvenlık gereksınımıyle dal qa geçerek onu kabugundan çıkarmaya çalışırken darbe sozculerı, bulunduğu durumda bıle guven ıçınde olmadıgı duygusunu uyandırarak onu daha koyu bır huzur vo guven ortamına sığınmaya çağırırlar Merak ıle guven arabindakı bu karşıt lık Adem le Havva dan berı suregelmek tedır Soylenceye gore başlangıçta erkekle kadın cennette huzur ıçınde yaşa maktadırlar Ancak duşunme ve seçme hakları yoktuı Bılgı agacının meyvesı onlara yasaklanmıştır Tanrının buyruguna karşı gelır ve yasak meyveyı yerler Bu onların cennetten kovulmalarına ve tehlıkolcrle dolu bır dunyada yazgılarıyla başbaşa kalmalarına neden olur Merak mak ve bır tanışıklık ve guven duygusu oluşturmakld geçırır Bırıncı yılın sonuna geldıgınde daha sonra mecera ve macera duygusunun çekırdegını oluşturacak olan yepyenı bır olanakla tanışır Kasları dışkılama ışlevını kontrol edebılecek olgunluga erışmış tır Artık dışkısını ıstedığı zaman tutup ıstedıgı zaman bırakabılmektedır Bu onun yaşamındakı ılk onemlı karar hakkıdır Buradan başlayarak bırbırıne karşıt ıkı egılım uzerınde denetım kurma gucunu seçım yapabılme yetısını ve ozerklık duygusunu gelıştırebılır Çevre sındekı nesnelerı ve gıderek dunyayı amaçlı yınelemelerle sınayarak tanımaya başlar Onu bılınmeyene doğru heypcan dolu yolculuklara çıkaracak olan yolda ılk adımlar atılmıştır Toplumsal boyut Bagımlı uysal ve boyunegıcı bır kışı lık hemen tum tarıh boyunca yonetımı elınde bulunduran guçierın yaratmayı hedefledıklerı ınsan tıpını oluşturmuştur Yalnızca geçıcı bazı donemlerde ezılen ve baskıya karşı savaşan toplumsal ke sımlerın sozculerı, ıktıdarı ele geçırınceye kadar ozerk ve bagımsız bıreyden yana olmuşlardır Erıch Fromm'a gore otorıter ve bd& kıcı duşuncelerın ortak ozellığı insanı yazgısının kendı benlığı dışındakı ustun guçler tarafından denetlendığıne ınan dırma çabalarıdır Bunun tek ıstısnası, kahramanlar ve lıderlerdır Ortalama bı reye duşen kendı geleceğını bu kışılere ve onların orgutlerıne teslım etmek soy lenenı yapmak ve sonucu beklemektır Bu teslımıyet surecınde korkutmdnın ozel bır yerı vardır Hıtler ve Stalın gıbı karızmatık lıderlerın soylevlerı buyuklere anlatılan ocu masalları gıbıdır Ulkenın şeytanı guçierın tehdıdı altında oldugun dan soz edılır Duşmanlar dort taraftan kuşatmış gundelık yaşamı tum qozeneklerıne kadar ele geçırmek ıçın fırsat beklemektedır Tuvalet egıtımı sırasında korkutulmuş olan çocuk ıkıncı kez korkutulur Sankı bebeklıgınde kakasını soylemezse cezalandırılacagını soyleyen ses, tum ulkeye seslenen buyuk bır mık rofonun başına geçmış cıs demektır Utanç ve kuşku Gelışım kuramcısı Erık Erıkson a gore bu donemde ozerklık duygusu ıkı onemlı duygunun tehdıdı altındadır Bunlar utanç ve kuşkudur Çocugun ozerklık duygusunu zedeleyen baskıcı bır temızlık ve duzen egıtımı kuşku ve utanç duygularını besleyerek onun çevreyı keşfetmekten vazgeç mesıne ve bagımlı uysal, boyun egıcı ve ka rarsız bır kışılık gelıştırmesıne yol açabılmek tedır Boyle bır gelışmenın sonuçlarından bırısı kışının ayrıntılar ıçınde boğulup kalmasına yol açan bır verımsızlıktır Camus'nun 'Veba'da çızdığı Grand tıpı bu takıntılı ve tutuk kışılığe ornek olarak gosterılebılır Vasat ve renksız bır yaşam surduren Grand, buyuk bır sada kat ve duzenlılıkle, her gece saatlerını bır musvettenın başında geçırmektedır Vebanın elınde kıvranırken, onu romanın kahramanı Doktor Rıeuxye verır Doktor sayfaları karıştırınca, bu kâğıtlarda hep aynı cumlenın sınırsız bır şekılde yenıbaştan kopye edılmış, duzeltılmış, zengınleştırılmış veya zayıflatılmış bıçımlerının bulundugunu gorur Son sayfanın altına, dıkkatlı bır el, henuz taze bır murekkeple yıne aynı tamamlanmış cumleyı yazmıştır Grand son nefesınde bır sozcuk daha degıştırmek ibter ancak artık vaktı kalmamıştır Tuvalet egılımı sırasındakı aşırı denetlenmenın bır dığer urunu olçusuz bır kuşkuculuktur Bu duygu kışıyı tehdıt eden gızlı duşmanlara ılışkın paranoyak korkulara zemın hazırlamaktadır Sız ne durumdasınız? Yapılan araştırmalar, ınsanın ruhsal ve toplumsal gereksınımlerı arasında bırıncı sırayı guven ve korunma gereksınımının aldıgını gostermektedır Daha sonra sırasıyla, yeterlılık sevgı toplumsal say gı onur ve son sırada gerçeğı tanıma gereksınımlerı gelır Dolayısıyla ınsan korkutulmaya ve guvenlığını tehdıt altında hıssettığınde toplumsal kımlığını oluşturan dığer nıtelıklerınden vazgeç meye yatkın bır yaratıktır Ayrıca, korkutma ışını her turlu donanıma sahıp kudretlı devlet aygıtlarının ve cesaret verme ışını kuçuk bır aydın ve sanatçı grubunun ustlendığı bır dunyada, ortlama ınsanın sınık ve takıntılı bır kımlığı benımsemekten başka bır yolu var mıdır'? Tum olumsuz koşullara karşın ozerk bır kımlık gelıştırebılen ve kendı ozgun sesını oluşturan yaratıcı kışılerın yeryuzunden sılınıp gıtmemesı böyle bır olanağın var oldugunu gosterıyor Bu ınsanların toplumdakı oranı konusunda bır şey soylemek mumkun değıl Ancak, en azından sız, O Henry'nın sorusunu kul lanarak kendınıze bır test uygulayabılır ve ıçınızdekı macera ruhunun ne durum da oldugunu sınayabılırsınız Ne dersınız yazarın sıze sunduğu macerayı yaşamayı kabul eder mıydınız? Yoksa, şaşkınlıktan kırpkırmızı olup, aptal gıbı sandvıçı elınızden duşurur ve eksık dugmenızı yoklaya yoklaya yolunuza devam mı ederdınız? * Izmir Ataturk Devlet Hastanesi, Psikıyatri Klinığı, Basın SıtesıİZMİR qerektırıyordu Incelemeler sonucu elde ettıgı verılerden bu ıkılemın yer yuzeyındekı yer çekım gucunun farklılıklarından kaynaklanabılecpgıne ınanan Rıchard soz konusu katmanın koyuluk kıvamının en ust duzeyden dıbse dogru gıdıldıkçe 30 kat arttığına en buyuk artışın ıse yuzeyın yaklaşık 660 km dltında gorulduğune dıkkat çekıyor Ozel olarak oluşturuan bır bılgısaylar ornegı uzerınde çahşan bılımcıler yer çekırdeğı ıle yerkabuğu arasındakı kat manda oluşan akımların yer kabuğun dakı alanlar denlı genış olmasının salt bu katmanın katılıgında meydana gelen değışımden kaynaklandıgını ortaya ko du Bu bulguya dunyanın kabuğunun bı raz yapışkan oldugu bu nedenle kımı parçaların bırbırıne ılıştıgı savını da ek ieyınce bılım adamları gerçeğe tıpa tıp uyan bır ornek elde ettı 577 9 duygusu guvensızlıkle cezalandırılmıştır Merak ve guven Görulduğu gıbı, bırıncı gruptakıler kı şıyı yureklendırmeye çalışırlar Bunu ya parken en onemlı dayanakları ınsandakı merak duygusudur Ikıncı gruptakıler ıse korkutmayı amaçlarlar Bu nedenle uyandırmaya çalıştıkları duygu guven llk adımlar Insan yavrusu toplumun gırıs, kapısına geldıgınde Adem le Havva soylence sınde uyarlanmış bır benaryoyla karşılaşır Ana karnından atılarak cennetten kovulmuş ve kendını alışık olmadıgı bır uyaran selının ortasında bulmuştur Ya şamın ılk bır yılını bu yenı çevreyp alış Dünyamn içi giderek koyulaşıyor Yerkabuğu ıle yerçekırdeğı arasındakı katman tarafından suruklenen tektonık alanlar yılda bırkaç santımetre hızla yol alırlar T ektonık alanlarla ılgılı en buyuk gızlerden bırı de bu alanların neden korkunç buyuklukte oldukldrı dır Kalıfornıyalı ıkı bılım adamı yeryuzunun ıçınde olan bıtenlerı aynen yansıtan guçlu bır bılgısayar sayesınde şımdı bu soruya bıt yanıt getırdıklerını ılerı suru yor Yerkabuğu ıle yerçekırdeğı arasındakı katman tarafından suruklenen tektonık alanlar yılda bırkaç santımetre hızla yol alırlar Yerkabuğunun altındakı bu kat man, çekırdektekı ibi nedenıyle ağır ağır çalkalanır Sorun ortalama 6000 kılo metre olan bu alanların sıvı dınamığı ya salarına gore ancak yarısı boyutunda olmaları qerekırkpn soz konusu buyuk lukte olmalarından kaynaklanmaktadır Pasıfık toktonık alanı gıbı 10 bın kılo metrelık dev alanlar bu yasalara aykırı bır durum oluştuımaktadır Bu konuda ıncelemeler yapan ancak bır sonuca varamayan bılım adamlarına karşın Kalıfornıya Unıversıtesı nden Mark Rıchards ve Hans Peter Bunge, yerkabuğu IIP yerozeqı arasındakı kat manın derınlık arttıkça sertleştıgı yonun de basıt bır savdan yola çıkılarak bu so runa bır çozum bulunabılecegıne ınanı yor Yaklaşık 2900 kılometre kalınlığında olan bu katman ısınınca tıpkı buyuk ama sıg bır kapta ibinan suyun ozellık Iprını gosterıyor Dıptekı daha sıcak mddde yukselırken yuzeydekı daha soguk madde de dıbe çokerek bır dızı ısıyayılım (konveksıyon) akımının meydana gelmesıne neden oluyor Gelgelelım kaya suya kıyasla çok ddha koyu ve agdalı olduğundan bu akımların yukselıp alçalmaları sudakı gıbı sanıyeler degıl on mılyonlarca yıllık bır sureyı gerektırıyor Alışılmış ısı yayılım sıstemlerınde akımldrın genışlığı derınlıklerınp dpnk olmuyor Bu da çckırdegı ıle yer kabuğu arasındakı katmanda ınpydana gelen akımların da 3 bın km den daha buyuk olmalarını