Katalog

T A R T I Ş M A E D İ T Ö R E M E K T U P Bilgi çağında üniversite sanayi işbirliği Alı Akıırgal j aşka bır yazımızda, bılgı çagınd teknolojı uretmenın onemı "uzerınde durmuştuk Her urun de ıkı teknolojıden soz edılebıleceğıne degınmıştık Bugun ıse, gerek te mel teknolojılerde, gerekse uretım teknolojılerınde kullanılacak çeşıtlı teknıklerın belırlenmesınde rollerı ınceleyeceğız Her urunde ıkı tur teknolojıden soz edebılırız, Temel teknoloji ve uygulama teknolojısı. Bu ıkısı arasındakı bagıntıyı ya da farkı gostermek amacıyla şu ornek verılebılır Gunumuzde kullanılmakta olan cep telefonları, Avrupa'nın tamamı ıle dıger bırçok ulkede nerede olursanız olun sıze herhanqı bır yerden gelen çagrıların aracısız olarak dogrudan ve bekle meden ulaşmasını saqlamaktadır Bu sıstemın abonenın bulundugu yerı belırleyen bu bılqıyı, onu arayanların başvuracagı kayıtlı oldugu santralına ıleten ve qelen çaqrıyı yonlendırıp dogrudan telsız uç bırımıne (termınal) ulaşmasını saglayan bır altyapısı vardır Bu altyapıda yer alan yazılım, Apollo kapsulunu Ay'a ındıren yazılımdan daha yalın değıldır Bu tekno lojı bu hızmetın temel teknoloj/sıdır Uygulama teknolojısı ıse, sozu edılen ışlemlerın yerıne getırılmesınde qorev alan, santral, ıletım sıstemlerı, radyo sıstemlerı ve telsız uç bırım gıbı urunlerın ıçerdığı teknolo|idır Dığer bır deyışle, bır cep telefonu uç bırımını ozgun tumdevreler (Applıcatıon Specıfıc Integrated CırcuıtASIC) ıle yapabılırsınız, sıgara paketınden kuçuk olur, ya da kataloglardan seçeceğınız standart tumdevreler ıle yapabılırsınız, cep telefonu yerıne el telefonu (ozellıkle Kuzey Amerıka'dakı yaygın deyımı ıle "handy") olur, transıstör kullanarak yapabılırsınız, o zaman buyuk bır olasılıkla sırt çantası gıbı sırtınızda taşımanız gerekecektır, ya da lambalı devreler ıle gerçekleştırebılırsınız kı, bu durumda da herhalde ıkı sandık buyukluğunde bır urunden soz edıyor olacağız, bırınde uç bırım, dığerınde de onun enerji gereksınmesını karşılayan benzın motorlu jenerator yer alacaktır Uygulama teknolojısının belırlendıqı tasarım aşamasında, tasarımcı grubun deneyımlerı, daha once benzer ışler ıçın kullandığı uygulama teknolojısı bırıkımı egemen olacaktır Tasarlanacak urunun uretıleceğı fabrıka ortamındakı uretım yeteneklerını de tasarımcıyı kısıtlayıcı ya da bır kısım teknıklerı kullanmaya ozendırıcı ola cağı ıçın gozardı edemeyız Ancak, belırleyıcı olan deneyım ve bınkım olacaktır Bu bırıkıme sahıp olmayan kuruluşların kendı tasarımlarını yapabılmelerı ıçın bır tek seçeneklen vardır Deneyım sahıbı olmak ıçın gereklı uç dort seneyı goz onune aiarak, beş altı yıl sonra uygulamaya geçecek bır temel teknolojıyı belırleyıp, o konudd deneyım kazanmaya hemen başlamak Berı yanda tcknolojının hızla de gıştıgı bu alanda, teknolojı uretılerek tıcarı uygulamaya geçılmesı ıçın verı len sure o kadar kısalmıştır kı, daha once benzer bır toknolojıye sahıp ol madıgınızda eqer hangı temel teknolojının uygulamaya konulacagını dd bıiemıyorsani7 yoktan başlayarak bu teknolojılerın yerlı olarak gelıştırılme bine sure açısından olanagınız kal mamaktadır Bu nedenle, ulkemızde bu alanda teknolojık atılımlar ıçın da ha çok yabancı sermayeye bel bağlandıgını goruyoruz Ote yandan tek nolojı transferınde de nedenlerı ayrı ayrı olmakla bırlıkte, çogu zaman, teknolojı degıl, urun satın alınıp kısmen uretılerek "montaj sanayıı" benzerı çozumler sergılenmektedır Unıversıtelerımıze bu çevrımde duşen gorev de, teknolojı edınılmesınde ana unsurların ıncelenmesı değıl, bır kısım malzeme analızlerı gıbı ıkıncıl unsurlar ıle sınırlı kalmıştır Boylece, zaten oğrencı yetıştırmek gıbı onemlı bır dıger gorevı alan unıversıtelerımız temel teknolojılerden gıderek uzaklaşmışlardır Oyle kı bugun Istanbul Teknık Unıversıtesı'nde cep telefonlannın ıletım, şebeke ve ışletme usullerı uzerıne ne bır ders vardır, ne de bunlar bır ders ıçerısınde ayrıntılı ola rak ıncelenmektedır Dahası, ulkenın yurtdışı bağlantıları (buna uluslararası pazarda rekabetı de katmak gerekır) yeterınce gelışmedıgı ıçın sanayıı, Avrupa'dakı benzerlerının yaptıgı gıbı temel teknolojı uretımınde yer alma maktadır Boylece ulke olarak temel teknolojı uretımınden u?aklaşmak durumunda kalmışızdır Avrupa'dakı unıversıtelere bakılacak olursa, oradakı unıversıtelerın de hangı temel teknolojının kullanıma sunulacağı uzerıne katkı açısından durumları, bızdekınden çok farklı değıldır lletışım alanında uygulanacak temel teknolojılerı, ETSI'yı oluşturan duzenleyıcı kurum (regulatory, body), yonlendırıcı kurum (admınıstratıon), uretıcı (manufacturer), ışletmecı (operator) ve tuketıcı grupları (user group), rekabet oncesı ortamlarda behrlemektedırler Unıversıtelerın ve dıger araştırma kurumlarının ıletışım alanında butun temel teknolojılerın uretıldığı bu ortamda temsıl oranlan, çok duşuktur Dığer bır deyışle, temel teknolojılerın belırlenmesınde akademık kuruluşların ağırlıkları azalmış ve hızmetın sunulmasında çeşıtlı aşamalarda yer alan kuruluşların ağırlığı artmıştır Ancak Avrupa da unıversıteler ve akademık kuruluşlar etkınlık alanla rını temel teknolojılerın seçılmesınden bır aşama oncesıne yoneltmek te bu temel teknoloıılerın belırlenmesınde temel olacak bılgıyı, orne qın ACTS (Advanced Communacatıon Technology and Servıces AVPI pa Toplulukları Komısyonu'nun butçesıne destek verdıgı araştırma ku rumu) çerçevesınde uretmektedırler (ACTS'e ancak Avrupa Bırlığı uyesı ulkelerden bılım adamları katılabılmektedır) Uygulama teknolojısınde nelerın yer alması gerektığı doğal olarak temel teknolojının nelerı ıçerdıgıne baglıdır Bu nedenle, temel teknolojı belırlenmeden uygulama teknolojisıne yonelmek yanıltıcı olacaktır Bu nedenlerle, bır temel teknolojı uzerınc urun yapmayı planlayan kuruluşun, bu temel teknolojı uygulamaya konma aşamasına geldıgınde, elınde, hem uygun uygulama teknolojısının hem de pazar bılgılerının bulunması gerekmektedır Ulkemızdekı AR GE yapan sanayi ıle unıversıte ışbırlığıne bakacak olursak analız turu ıkıncıl ışlere gore da ha derın bır ışbırlıgıne gırılebıldıgını gormekteyız Ancak unıversıtelerımız, temel teknolojı belırleme oncesı çalışmalarda etkın ve yaygın bır bıçımde yer almadıkları ıçın, bu ılışkıler, çoğu zaman bır yetenegın kazanılması ıçın bırlıkte çalışarak unı versıte sonrası eğıtım hızmetı goruntu su vermektedır lletışım alanında ARGE çalışması yapan ve bu yolla Turkıye pazarının dışına taşmayı planlayan kuruluşlarımız, ıster ıstemez, ARGE konusu urunlerının temel teknolojılerını yukarıda sozu edılen ETSI ortamından edıneceklerdır, onde gelen ıkı ıletışım kuruluşumuzun GSM ve DECT tek nolojısıne ılışkın temel bılgılerı aldığı gıbı Unıversıtelerımız ıle de, ancak, orneğın bunlarda kullanılacak antem turlerının behrlenmesı ve ışıma şekıllerının hesaplanması gıbı konularda ışbırlığıne gıdeceklerdır Unıversıte sanayi ışbırlıgını bılgı çagı duzeyınde gerçekleştırebılmek ıçın, unıversıtelerımızın de, çok uzun erımlı (vadelı) temel teknolojı çalışmalarını, en azından bunların tartışıldıgı ortamlara uye olan kuruluşlarımız uzerınden ızlemelerı ve temel teknolojı oncesı (5 yıldan uzun erımlı) çalışmalara. yaptıkları çalışmaların sonradan bır urune donuşmesını gozetmek amacıyla, sanayi ıle dayunışmalı bır şekılde katılmaları "Bılgı Çağında Teknolojı Uretmenın Yenı Yontemı"ne uyum saglamak açısından yerınde olacaktır "Korku bunun neresinde" K Ömür Ah'it* urgubılım konusunu ışleyen dostum Celal Şengor(1), Mıchael Crıchton'a en azından "Jurassıc Park" ıçın haksızlık edıyor Bıyo logların ne duşunduklerını bılemem ama Harvard Unıversıtesı'nde antropolojı ve tıp ogrenımı gor muş, Cambrıdge'de antropolo|i, Salk Enstıtusu'nde tıp araştırmaları yapmış olan Crıchton, Isaac Asımov'unkılerden (2) hıç de gerı kdlmaydn hatta gun cellık ve surukleyıcılık hususunda onu aşmış sayılabılecek bır bılım kurgu dengesı sergılıyor Belkı bıyolojı konusundakı "sınır tecavuzlerının" olçusunu meslegını yurutmekte olan bır bıyolog daha lyı saptar, ama bu gıbı kurgular bana hıç aşırı gelmedıgı gıbı, dostumun, bu kadar vurguladıgı korkutuculuğu nereden çıkarttıgını da anlayabılmış degı lım Kehrıbar ıçınde kalmış fosıllerdekı DNA kalıntıla rının, hıçbır dış etmenden etkılenmemış oldukları ıçın oldukça guvenılır oldukları artık "malumâtı âdıyeden" oldu Bu bakımdan, fosıllen boylesme oluşmuş sıvrısıneklenn bır de emdıklen kandan dınozor fosılı çıkarılması kımıne aşırı gelebılır ama bu, gayet ozgun bır "kurgu" orneğı olduğu gıbı, "korku bunun netesındp?" Dışı kurbağaların, uzun suren erkek kurbağa yoklugunda, "erkege donuşebılme" olgusunu, dınozorlann eksık DNA parçalarının kurbagalatdan ta mamlanma<;ıyla bırleştırerek, kaçan dınozorların uremelenno olanak saglanması da çok ozgun bır "kurgu" ama "korku bunun neresinde7" Guvenlık saglamak amacıyla erkek dınozor yap mamanın yanı sıra, yapılan dınozorların DNA'larına bır cıns proteını ("lızın" dıyelım'?) yapma olanagı ve rılmemesı de, kıtabın sonunda (fılmde pek farkına varılmayan) kaçan dınozorların, kıtayı aşarlarken "lızın?" ıçeren bıtkılerın bol olduğu yorelerden geç melerı de çok ozgun bır "kurgu", ama "korku bunun neresinde?" Gelelım "kaos" konusuna Bu konuda dostuma bılgı tazelemesını salık verecegım Çok yakın dostu Erdoğan Şuhubı'ye (ya da onun eskı oğrencısı Gazanfer Unal'a), aynı fakulteden Ayşe Erzan'a, ya da benım bolumdaşım Avadıs Hacınlıyan'a danışabılır Bu oldukça yenı bır bılim dalı Kargaşayı değıl, duzenı kurarken, bılınmeyenlerın çok kuçuk de olsalar, yuzyıllarca umulanın aksıne sılınıp gıdeceklerı yerde kargaşa (daha doğrusu karmaşıklık) doğurabıleceğını, hatta kımı zaman da bu kargaşanın yer yer surprızlı duzenlılıklere donuşmesını ıncelemekte. Aslında kıtaptakı matematıkçı lan Malcolm'un onsoyumlerı bana, unlu "Murphy yasalan"ndan bırısını çağrıştırıyor "Bır şey kotuye gıdebılecekse, kesınllkle gıder", ama "korku bunun neresinde^" Crıchton'un, heyecanı ve surukleyıcılığı saglamak ıçın yer yer cıddı olarak korku öğesınden yararlandığı ortadadır, ama bunların hıçbırısı "Dr Jeykl ve Mr Hyde" ya da "Morg Sokağı Cınayetı" gıbı klasık kurgukorku eserlerındekılere ya da Stephen Kıng'ın korku fantezılerıne uymamaktadır Çunku, bıraz derınden ıncelenırse bunlardakı kurgu, korkuyu, "Jurassıc Park"takı kurgu ıse cıddı bılımı temel almaktadır Bunu ıse genç okurlar bıle kolaylıkla gorebılırler Dostuma ve dığer meraklananlara, Mıchael Crıchton ve "Jurassıc Park" uzerıne TIME dergısının 2 Ekım 1995 sayısını (s 60 67), ozellıkle de 65. sayfadakı çerçeveyı okumalarını önemle sâlık verırım öte yandan, dıpnotlarından bırısınde adı geçen "Physıcs of Star Trek" adlı kıtabı ben de çok ılgınç buldum ama, ıçındekı fızık açıklamaları dogrudan dogruya (kendısı de bırçok seruvenınde korku unsuru ıçeren) dızının yenı eskı çeşıtlı seruvenlerınde soz konusu olan "kusur"lara dayanıyor Kıtabın anlaşılması ve ılgı gormesı ıçın okurların bu seruvenlerın ayrıntılarına aşına olmaları çok onemlı Bu ko şul ABD ıçın saqlanmakta zıra anlaşıldıqına qore orada galıba Stat Trek meraklılarının 'bırlıklerı' bıle var ve ılgılılere Trekker" denılıyor Oysa Turk okuyucular ıçın eskı dızı çok gerıde kaldı, yenı dızıden de sanırım bırıkı yıl once çok az sayıda seruven gosterıldı Gene de TUBİ [AK ısterse ben seve seve çevırırım (Bu arada, sozu geçmışken TUBlTAK'ın bılım kıtapları dızısının çok cıddı çevırı ve redaksıyon sorunları olduğunu vurgulamak ısterım Çok yakında, John Bernal'ın "The Extensıyon of Man" adlı kıtabının, alt başlıgında turetılen 'Modern Çag Oncesı Bılım" adlı çevırısınde karşılaştıgım onemlı sıkıntıları sızlere bu sayfalarda sunacagım ) * Bogazıçı Unıversıtesı (1)CBT, Sayı 505, s 2 (2) O da, "Foundatıon" dızısıne son yaptığı eklemelerınde spekulasyonu bıraz uçurarak kehme sayısını şışırmıştı ya 5114