Katalog

EYLÜL AYINDA GÖKYÜZÜ Sonbahara girerken Gfineş, Ay ve gezegenler 23 eylülde gecegündüz eşitliği ile sonbahar başlıyor. • Satürn ve Jüpiter dışında gözlenecek gezegen kalmadıL • Ay, 12 eylül akşamı Jüpiter, 9 eylül akşamı da Satürn ile buluşuyor. vet, bu ay Satürn ve Jupıter dışında gözlenebılecek başka gezegen yok Çoğumuzun zaten bıldığı şeyı şımdıye kadar gokyuzu ile ılgılenme fırsatı bulamayan ve sayfamızı ılk kez okuyanlar ıçın tekrarlayalım Bu, geçıcı bır durum Bıraz olsun gokyuzu ile ılgılenenlerın ve gokyuzu bultenlennı takıp edenlerın bıldığı gıbı, her zaman her ıstedığımız gokcısmını goremeyız. Bu, esas ıtıbarıyla, Dunyamızın Guneş etraArzın yorungesel hareketı sebebıyle sureklı degışmekte olan Guneşarz doğrultusu, yıl boyunca, eklıptık duzlemı cıvarında bulunan ve gokyuzunde yaklaşık 30'ar derecelık alanlara yayılmış olan 12 takımyıldızdan geçer Zodyak Kuşağı denen gokyuzu bolgesmı oluşturan ve Zodyak Takımyıldızları adı venlen bu takımyıldızların, bır başka deyışle burçların, konumlarının bılınmesı, o donem gozlenmesı mumkun olan gezegenlerın bulunması ıçın önemlı kolaylık sağlar Zıra gezegenlerın Guneş etrafındakı yorunge duz lemlerı ile eklıptık arasındakı açılar oldukça kuçuktur Yanı gezegenler eklıptık cıvarındakı yorungelerde dolanır ve dolayısıyla Zodyak Takımyıldız lan'nın yer aldığı gok yuzu bolgelerınde bulunurlar Bu takımyıldızların orıjınal (Latın ce) adları ve Turkçe karşılıkları aşağıda verılmıştır Sıstemı9 Eylül akşamı Doğu ufkunda mızdekı gezegenler, Satürn ve Ay buluşuyor. Guneş'e yakınlıkları ıtıbarıyle, arzdan oncekıler ve sonrakıler olarak duşunulebıfındakı yorungesel hareketı ile ılgılıdır lır Yorungelerı (buna bağlı olarak dolaEklıptık plarak ısımlendırılen bu yorunge nıp perıyotları) Dunya'nınkınden buyuk uzerındekı hareket suresınce Guneşarz olan 6 dış gezegenın bır Zodyak Takımdoğrultusu, buna bağlı olarak gecelerı yıldız'ında yaklaşık kalma surelerı de gorduğumuz gokyuzu parçaları, deaşağıdadır vamlı degışmekte, bu değışım dolanımın tamamlandığı bır yıl boyunca surArıes (Koç) mekte ve her yıl tekrarlanmaktadır. Taurus (Boğa) ömeğın, bu ayın başında Guneş batGemını (Ikızler) tıktan hemen sonra Doğu ufkunda gözCancer (Yengeç) lenen Saka (Aquarıus) takımyıldızı, arzın Leo (Aslan) yorungesı uzerınde 1 gunde yaklaşık 1 Vırgo (Başak) derece yol almasından dolayı, gunbatıLıbra (Terazı) mı ıtıbarıyle her gun 1 derece yukseklık Scorpıus (Akrep) kazanacak ve yaklaşık 3 ay sonra GuSagıttarıus (Nışancı) neş battıgında bu kez tam Guney yoCaprıcornus (Teke) nunde olacaktır Işte bu sebeple, bır taAquarıus (Saka) kımyıldız ancak yaklaşık 3 ay boyunca Pısces (Balıklar) elverışlı bır şekılde gozlenebılır Guneş ile arasındakı açısal uzaklık gıGezegen Bir burçta kalma suresı derek azalacağından, sozkonusu (Bır burç yaklaşık 30 takımyıldızın bu bure sonrasındakı derece alınmıştır) gokyuzu konumu artık gunduze karşılık Mars 2 ay gelecek ve gorunur olmaktan çıkacakJupıter 1 yıl tır Bu nedenledır kı, bız belırlı gökcıSatürn 2 5 yıl sımlennı yılın ancak belırlı dönemlerınde Uranus 7 yıl gorebılırız Neptun 14 yıl (Bundan başka, görunen gökyuzunun Pluto 21 yıl arzın dönmesı ile Mgılı olan daha kısa surelı gunluk değışımı vardır Burada Iç gezegenler olan Merkur ve Vebuna değınılmemış, sadece yıllık donus'u, Guneş etrafındakı yorungelerı nemsel değışımler konu edılmıştır) kuçuk olduğundan, sadece akşam ve Gezegenler ıçın de aynı şey söz kosabah saatlerınde gokyuzunde Guneş'e nusudur ve bellı gezegenler gerek yuyakın bolgelerde aramak gerekır Yökarıda soyledığımız, gerekse kendı yorungesı daha kuçuk olan Merkur, Gurungesel hareketlerı sebebıyle, ancak Tuncay Özışık*, Mevlânâ Başal** yılın belırlı dönemlerınde gozlenebılırler E neş'ın ızduşumunun bulunduğu takımyıldızda, Venus ıse en fazla bır takımyıldız uzaklıkta bulunabılır Yukarıda an latılan sebeplerle belırlı takımyıldızlar, gozlenebılırlıklerıne göre mevsımlık olarak gruplanırlar ve bız ıçınde bulunduğumuz mevsımı dıkkate 1 Eylül Akşamı Jüpiter ve Ay Akrep alarak o mevsım Takımyıldm'nda Guney yonünde. hangı takımyıldızların görule kur'u gozleyebılmelerı ıçın yeterlı olmabıleceğını tahmın edebılınz Aşağıda yacaktır. Zıra bu tarıhte gunbatımından belırlı dönemlerde gözlenebılen takımhemen sonrakı yukseklığı sadece 7 de yıldızlardan sadece Zodyak kuşağına recedır aıt olanlar mevsımlerıne gore gruplanmışlardır Bu bılgılerı ve daha once venVenüs: Bu gezegen yıne, ağustos len gezegenlerın bır takımyıldızda buayında olduğu gıbı, gokyuzunde Gulunma surelerını dıkkate alarak, sız de neş'e oldukça yakın bır konumda olahangı aylarda, hangı gezegenlerın, hancağı ıçın eylul ayı boyunca gomlemeyegı takımyıldızlarda olabıleceklerını hecektır saplayıp, gözlemlerınızı buna gore programlayabılırsınız Mars: Ağustos ayının başlarında çok kısa surelerle gözlenebılen Mars, eylul Mevslm Takımyıldız ayında gozlenemeyecek olan dığer bır llkbahar Yengeç, Aslan, Başak gezegendır Yaz Terazı, Akrep, Nışancı Sonbahar Teke, Saka, Balıklar Jüpiter: Sonbahar aylarında Jupıter Kış Koç, Boğa, Ikızler de gozlemcılere yavaş yavaş veda edıyor Eylul ayı boyunca gunbatımı saatGüneş Ay ve gezegenlerin bu lerınde Guney ufkundan yaklaşık 25 deayki durumlan: rece yukarıda Akrep (Scorpıus) TakımGuneş: Guneş bu ay boyunca Aslan yıldızı'ndakı en parlak uye olan AntaTakımyıldızı'nda bulunacak 23 eylul res'ın yakınında görulebılecek olan bu gunu Turkıye saatı ile 15.12'de Sonbagezegen, geceyarısına varmadan Gular Ekınoksu olarak farz edılen noktada neybatı yonunde ufkun altına geçerek (Ekvator ve eklıptığın kesım noktalarıngozden kaybolacak dan bırı) bulunacak olan Guneş'ın ekvatordan olan açısal yukseklığı 0 derece Satürn: Nıhayet tum gece gozleyebıolacak ve bu tarıhte gecegunduz sureleceğımız bır gezegen, Satürn Fakat sı eşıt olacaktır Ay boyunca Guneşhalkasız' Hatırlayacağınız gıbı geçen Dunya uzaklığı 151 mılyon km'den 150 ayın 10'unda Dunya, Saturn'un halkalamılyon km'ye kadar azalacak ve bu ay rının bulunduğu duzlemden geçtığı ıçın herhangı bır Guneş tutulması gozlenbır sure bu gezegenın halkalarını ayırt edemeyeceğız Ay başında Guneş batmeyecektır tıktan kısa bır sure sonra Doğu ufkundan yukselecek olan bu gezegen Kova Ay: Eylul başında akşam saatlerınde (Aquarıus) Takımyıldızı'nda gozlenebılır Batı ufkunda Jupıter ile yanyana bulu9 eylul akşamı ıse Dolunay evresındekı nacak olan Ay, bu saatlerde Dunya'dan Ay ile yan yana olacaktır 371 689 km uzaklıkta olacak 17 eylulde uzaklık 404 166 km'ye kadar çıkacak ve ay sonuna doğru 369 581 km'ye Uranüs ve Neptün: Uzaklıkları duşecektır Safhaları ile bu safhalara yuzunden çıplak göz ile gözlenemeyen gırdığı tarıh ve zamanlar aşağıdakı gıbıbu ıkı gezegen konum olarak Satürn ile dır Jupıter'ı bırleştıren doğrunun hemen hemen ortasında Nışancı (Sagıttarıus) Takımyıldızı'nda yan yana bulunuyorlar Safha Tarih Zaman Ilk Dordun 2 Eylul 12 03 O bolgeye kuvvetlı bır el dürbunü ıte bakacak olursanız goreceğınız sonuk Dolunay 9 Eylul 00 37 yıldızlardan bırı muhtemelen Uranus Son Dordun 17 Eylul 00 09 olacaktır, fakat hangısı olduğunu uzun Yenı Ay 24 Eylul 19 55 surelı ve sıstematık gozlem yapmadan Bu ay herhangı bır Ay tutulması goz(rolatıf konumları sabıt olan yıldızlara lenmeyecektır gore yerını değıştıreceğı ıçın) anMerkur: Geçen ay boyunca Guneş'e laşılamaz Neptun ıse çok daha sonuk yakın bır konumda bulunan Merkur'un, otacağından oldukça kuvvetlı bır telesaynı sebepten oturu, eylul ayında da kop kullanmak gerekır gozlenmesı hemen hemen ımkansız *, ** Istanbul Unıversitesi Fen olacaktır. Guneş'ten olan en buyuk açıFakültesı Astronomı ve Uzay Bilimsal uzaklığına ayın 9'unda enşecek (27 leri Bölümü. derece), fakat bu bıle amatorlenn Mer 441 16