Katalog

TIP TEKNOLOJİSİ Stpoboskobik ışığın tıpta kullammı Stroboskobi ışığı, ses eğitimi ile tedavi, ses teli kanserlerinin erken bulgusunda ve ses teli felçlerini değerlendirmelerinde başarı ile kullanılıyor. Dr. Mehmet Ömür 1. Dünya Ses Kongresi 913 Nisan 1995 tarihleri arasında Portekiz'in sevimli ve tarihi kenti Porto'da başarılı bir şekilde geçti. 300 kadar bildiri 50 poster ve 30 kadar video gösterisinin yanında 2 eğitici diseksiyon kursu, çeşitli kurslar, konferans ve paneiler kongrenin çok özenilerek düzenlendiğinin kanıtı oldu. Sosyal etkinlikler de aynı düzeyde seyretti; Jose Carreras, lliena Contrubas, Agnes Baltsa, Ferrucio Furlanetto gibi çok ünlü ses sanatçıları kongre şerefine bir resital verdiler. Kongrede Türkiye'nin de bildiri, poster ve video bildiri bazında temsil edildıbazı ses hastalıklarının kesin tanısının konulmasında stroboskopi vazgeçilmez bir öğe olmuştur. Stroboskopi ilk kez 1829'da Brüksel'de fizıkçi Plateau tarafından bulunmuş, aynı yıllarda Plateau'dan habersiz Viyanalı fizikçi Stampfer de bu prensıbi ortaya atmıştır. Daha sonra stroboskoplar halk arasında "sihirli görüntü tekerieri" diye ün saldı. Okullarda fizik derslerinde eğitsel olarak kullanıldı. Hatta insan ses tellerinin hareketleri görülmeden önce köpek gırtlakları üzerinde araştırma amacıyla Harless adlı bir doktor tarafından kullanıldı. O zamanlar delikli teker sabit ışık kaynağı ile obje arasına konularak inceleme yapılıyordu. Daha sonraları yüksek basınçlı flaşlar kullanıldı. Stroboskopi bu kadar eskiden bilinmesine karşın ilk gerçek stroboskobik larinks muayenesi Oertel tarafından 1878 yılında yapılmıştır. Strobos Yunanca dönmek, rotasyon anlamında kullanılmaktadır. Stroboskobik etki gözün aldanmasına bağlı bir olaydır. Ses tellerinin bir titreşimin laringostroboskopik görunümü Talbot Kanu Sihirli, görüntü tekerieri daha iyi değerlendırilebılir. Ancak bu yöntem endoskopik yöntemler kadar pratik değildir. Bu muayeneîer yapılırken yeni çıkan mikrokameralarla (CCD) görüntüler video kayıt cihazlarında toplanabilir. Kaydedilen bu görüntüler daha sonra kare kare incelenerek çok sağlıklı tanı olanakları elde edilmiş olur. Hatta bu görüntüler bilgisayar yardımıyla işlenıp ses tellerinin açılıp kapanma fazları bile hesaplanabilmektedir. Üç önemli neden Ses tellerinin Laringostroboskopik cihazı stroboskopla değerlendırilmesiazalmış olduğunu düşünürüz. Bu bulnin klinikte üç önemli nedeni vardır. gular fonksiyonel disfoni tanısı konulMukoza dalgası ses telının titreşim masına yardımcı olur. Fonksiyonel disamplitüdü ile ilışkilidir. Ses frekansı foni ses tellerinde organik bir bozukluk azalırsa ve ses volümü artarsa mukoza olmamasına karşın kişinin sesinin kısık dalgası ve amplıtüd artar. Düşük tınılı olması demektir. Bu ses bozuklukları göğüs rejisterinde eğer mukoza dalgası ses eğitimiyle (speech therapyortofoazalmışsa aynı şekilde amplitüd de nilogopedi) tedavi edilirler. Stroboskoazalmışsa larinks kaslarının gerginliğinin Ses tellerinin hareketi S es tellerinin hareket etmesi çok kompleks bir olaydır. Ses tellerine miyoelastik ve aerodinamık güçler etki eder. Bu fizik etkiler dışında istemli ve ıstemsiz çok kompleks sinir sistemı işe karışır. Insanoğlu sadece ses tellerıyle konuşmaz tüm bedeni ile konuşur ve şarkı söyler. Bu karmaşık konuşma işine ses telleri dışında akcığer, karın kasları, dil, dudak, dişler, beyin ve ses telleri üst kısmındakı rezonans boşlukları da karışır. Ses telleri kısmındaki rezonans boşlukları da karışır. Ses telleri üstündekı supraglotik rezonans boşlukları denilen bölgeler sesin yankılandığı, şiddetinin ve kalitesinin arttığı bölgelerdir. Stroboskobik bulguları değerlendirebilmek içın bazı temel anatomik ve fizyolojık kavramları bilmekte yarar vardır. İlk düşünürler ınsan sesinin flüt gibi hava akımının yaptığı girdaplardan oluştuğunu sanmışlardır. Ses tellerinin ses oluşumunda rol oynadığını ilk kez hayvan deneylerı sırasında Montpellier'li Antoine Ferrein adlı hekım 1741 yılında saptamıştır. Antoine Ferrein çok büyük bir yanılgıya düşerek sesın bu ses tellerinin bırbirlerine sürtünmesiyle oluştuğunu ve sesin keman tellerınden çıkan ses gibi çıktığını düşünmüştür. Bu nedenle aslında kas kıvrımları olan ses tellerine vokal kord yani tel adını vermiştlr. Oysa ses, ses tellerinin sürtünme hareketleriyle değil alkışlama hareketinde olduğu gibi iki yüzeyin birbirine çarpmasıyla oluşur. Ses tellerinin serbest kenarları saniyede yüzlerce defa birbirlerine çarparak ses üretirler. Bell'in süratli film tekniğinin tıpta kullanılması ses tellerinin hareketleri ile ilgilenen laringolog ve fizyologlar için yeni ufukların açılmasına neden oldu. Bu teknikle ses tellerinin serbest kenarlarının alt ve üst sınırları arasında faz farkı oluştuğu anlaşıldı. Bunun anlamı ses tellerinin sadece bir düzlemde birbirine çarpışmadığı aşağıdan yukarıya doğru ikinci bir hareketin de mevcut olduğudur. Bu ses telleri serbest kenarındaki aşağıdan yukarıya doğru oluşan faz farkını açıklamak için çeşitli teoriler öne sürülmüştür. Van den Berg ve Titze'nin öne sürdükleri teoriler taraftar bulmazken Svend Smith'in ortaya attığı ve Kurume Ünıversitesi'nden Minoru Hirano'nun geliştirdiği "Body Cover" kompleks denilen teori kabul görmüştür. Bu teoriye göre ses tellerinin serbest kenarlarındaki faz farkı aerodinamik emme güçleri ile ortaya çıkmaktadır. Fizikte bu emme olayı Bernouilli fenomeni olarak bilinir. Şekilde süratli akan duş suyunun banyonun per ğini görmek kıvanç vericiydi. Dileriz ilerde bu düzeyde bir kongrenin düzenleylcisi de biz oluruz. Kongrede, gözün yetersizliği nedeni ile geçen yüzyıl ortaya çıkmış olan stroboskobun ses hastalıkları tanısında ne kadar yaygın kullanıldığını gördük. Ses hastalıkları tanısında "olmazsa olmaz" durumuna girmiş stroboskopun üç yıldır kullanıcısı olarak bu konuyu daha geniş olarak ele almayı istedim. Stroboskobik ışığın tıpta tek kullanım alanı ses tellerinin durur pozisyonda veya yavaş çekim pozisyonunda izlenmesidir. Larinksin ünlü şan hocası Manuel de Garcia tarafından 1854 yılında ilk kez görülmesinin hemen ardından o zamanlar bilinen stroboskobik ışık altında incelenmeye başlanmıştır. Bu durum eskiden beri teknolojik yenilik ortaya çıkar çıkmaz tıpta kullanıldığını görmemız açısından ilginçtir. Stroboskobik ışık tekerleklerin dengesini incelemede, daha sonra uçak pervanelerinin incelenmesi ve diskoteklerde özel efektler yapmada kullanılmıştır. Bugün ses tellerinin hareketlerinin incelenmesinde ve nu'na göre 0.2 saniyelik görüntüler gözümüzde kalıcı resımler bırakırlar, 0.2 saniyeden kısa süreli resimler arkası arkasına geldiğınde hareketli imiş gibi görünürler. Bu bilgllerden hareketle çok süratli hareket eden cisimlere hareket ettikleri frekans kadar ışık düşürülüp sonra karanlıkta bırakılırlarsa, cisim duruyormuş gibi görülür (standstill). Işık frekansı hareketin frekansından bir eksik veya bir fazla olursa cisim saniyede bir hareket yapıyor gibi gelir ki bu da yavaş çekim demektir (slow motion). Larinks stroboskopisi çeşitli şekillerde yapılabilir. Stroboskoptan gelen ışık larinks aynasına düşürülebılir veya stroboskobik ışık kaynağı rijid ve fleksibl yumuşak endoskoplara bağlanarak endoskopik yolla larinks muayene edilebilir. Diğer bir yöntemde stroboskopi ışık larinkse düşürülürken ameliyat mikroskopunu kullanmaktır. Bu yöntemle hem çok kaliteli görüntü elde edilir, hem istenildiği kadar büyütme elde edilir, hem iki göz birden kullanıldığı için görme eksenine paralel ilerleyen mukoza dalgası 447 10