Katalog

BEYİN ARAŞTIRMALARI yönelimleri... onlenmesıne yönelık olarak bılgı sağlarlar, hem de bıyolojık de olsa pek çok araştırmanın onunu gormesıne yardımcı olurlar Bılışsel, öğrenmeye donük ya da duygusal sureçler ve psıkodınamık faktörlerle ılgılı çalışmalar gelecektekı öncelıklı araştırma sahaları olacaktır Bunların ıçınde ozellıkle oğrenme ıle ılgılı çalışmalar ve de oğrenmenın gelışım basamaklarındakı evrelerı, oğrenmenın duygudurumla olan bağlantıları çok önem taşımaktadır Biyolojik Markerlar: Psıkofızyolojık, norofızyolojık, bıyokımyasal ve endokrın markerlar, psıkıyatnnın daha nesnel temellere oturtulması konusu onumuzdekı dönemın onemlı çalışma alanları olacaktır Gelecek 1015 yıl ıçınde bır dızı psıkıyatrık bozukluğun genetık ve/veya bıyolojık markerlar yonunden sağlam temellerı bulunacaktır Bu sayede nozolojık ayrımın, tpık ve atıpık hastalık formlarının, ılaca cevap verenvermeyen hastalıkların, yan etkı yonunden rısklı hastaların ayrıntılı bır öngörüsu çıkartılmış olacaktır Yukarıda sayılan bıyolojık marker alanlarına yakın bır gelecekte manyetık rezonans spektrometresı de eklenecektır Genetık çalışmalar içın, hastalığı pek çok bıreyınde taşıyan genış aılelerle, hastalıklı ıkızler bulmak çok onemlıdır Takip çalışmaları; psıkıyatnnın en onemlı araştırma yontemlerındendır Kromozom analızlerını, bıyokımyasal tahlıllerının, PET, MRI uygulamalarını yapabılen merkezler, takıp çalışmalarını yuruten gruplar ıçınde daha şanslı konuma gececeklerdır Goruntuleme: Son yıllarda MRI, PET SPECT, Komputerıze EEG, uyarılmış poansıyeller, beyın kan akımı olçumlerı ve MRI speektroskopısı gıbı pek çok yontem psıyatrık kullanıma gırmıştır Hangı davranış bozukluklarında farklı beyın bolgelermde nasıl değışıklıkler olduğu, bu değışıklıklerın zaman ıçınde farklılaşıp farklılaşmadığı psıkıyatrık araştırmanın temel hedeflerınden olacaktır Bu yöntemler gıderek nörolojı ve psıkıyatrı arasında ortak alanlarm gelışmesıne yol açacaktır Davranış nörolojısı, bunun ılk orneklerındendır Psıkıyatrı ve nörolojının ortak hastalıkları olan bazı tablolar yukarıdakı ıfadelere bağlı nedenlerle doğal olarak daha faza ılgı çekecektır Demans, epılepsı, ozellıkle de psıkomotor epılepsı ve hatta Tourette Hastalığı bu tur tablolara örnektır Psikofarmakolojı: onemlı gelışmelerın sağlanacağı alanlardan bırısı de psıkofarmakolojıdır Hastalıklara yönelık daha özgun, yan etkıden arınmış, daha suratle etkı eden, organızmaya yabancı olmayan, daha çok peptıd ozellığınde, uzun surelı tyıleşmeler sağlayan ılaçların gelıştınlmesı gundemde olacaktır Bır yenılıkte belkı bır bozukluğun tumune değıl ama bellı semptomlar uzerıne yönelık ılaçların gelıştınlmesı olacaktır Bır grup ılacın ıse çok daha spesıfık bır yapıda uretılmesını beklıyoruz örneğın endojen lıgandlann etkılerını taklıt eden, onların sentez ve yıkımını module eden ılaçların keşfl soz konusu otabılır Yalnızca otoreseptörler uzerınden etkılı ılaçlarda gündeme gelecektır Bu tur haylı spesıfık ılaçların gelıştınlmesı şuphesız molekuler muhendıslığın çabaları ıle mumkun olacaktır Dığer taraftan ozellıkle kronık hastalann tedavısınde nöroregulator tıpte hucre transplantasyonları gundeme gelecektır Butun bu araştırmaların yerıne getırılebılmesı ıçın ozel şırketlenn desteğı şarttır onumuzdekı dönemde kronık hastalara yönelık çalışmalar da olacaktır Şızofren hastaların yaklaşık 1/7'sı tedavıye genellıkle cevap vermezler Dığer psıkıyatrık hastaların ıçınde de tedavıye cevap vermeyen onemlı sayıda hasta vardır Bunlara yönelık çalışmaların ıçınde en dıkkatı çekecek araştırmalar tedavıye dırençlı olguların önceden tespıtı olacaktır Bu tespıtın hem bıyolojık hem de psıkososyal yollarla yapılmaya çalışılmasını beklıyoruz Çocuk ve adolesan psikıyatrısi konusunda da ılerlemeler olacaktır Butun çocuk ve adolesanların yaklaşık olarak % 10'u psıkıyatrık problemlerden etkılenmış durumdadır Adolesanlar ıçın problemdır Dığer taraftan bazı gelışım bozukluklarının da genetık olarak onemlı sonuçları çıkartılmış durumdadır Yakın bır gelecekte de muhtemelen ozgun gelışım bozukluklarının spesıfık tedavı yon temlerı belırlenmış olacaktır onumuzdekı donemde kişilik bozuklukları ıle ılgılı olarak da çok fazla çalışma yapılacaktır Karakterın norobıyolojık temelı nedır? Adlı psıkıyatrıde antısosyal kışılık bozukluğunun konumu ne olacaktır? Antısosyal kışılık bozukluğunun daha spesıfık tanımı ve daha ılerı araştırmaları onun adlı psıkıyatrı ıçındekı yerını daha etkın bıçımde belırleyebılır mı? Butun bu soruların cevapları bugunden ırdelenmeye başlamıştır Gelecekte kışılık bozukluklarının psıkobıyolojık temellerı ve skalalar kullanarak daha ozgun bıçımde tespıtı ve olçumu mumkun hale gelecektır Psıkıyatrıde bugunku araştırmalarda dahı komputer, matematık ve ıstatıstık kullanımı ılerı boyutlara ulaşmıştır Bu durumur yarında gıderek artacağını duşunmek gerekır Ozellıkle epıdemıyolojık araştırmalarda komputer ve ıstatıstık kullanımının pek çok yönden sayılamayacak kadar yararı vardır Psıkıyatrık araştırmada onumuzdekı donemde dıkkate almamız gereken noktalar ıse şunlardır uncelıkle araştırma sırasında ınsan ve hasta haklarına saygılı olmak ılk prensıptır Bunun ıçın bilgilendirilmiş onay (ınformed consent) ışlemının hayata geçırılmesı ve araştırmada rısk/yarar oranının değerlendırılmesı çok onemlıdır Dığer bır nokta hayvan haklarıdır Bugun başta Amerıka olmak uzere gelışmış ulkelerde araştırıcılar hayvan haklan ıçın mucadele eden kışılerın baskısı altındadır Dolayısıyla onumuzdekı dönemde bunu gozetmeyen araştırma kurumlarının sağlıklı çalışabılmesı mumkun gorunmemektedır Butun bunları dkkate alan araştırmacılar kendı geleceklerını bu yönlerde programlamaya başlamışlardır Gelecek psıkıyatn ıçın her yonden umut verıcıdır Ruhsal bozukluk karşısında kadın ve erkeklerin tavırları çok farklı Iki cinsin depresyon, mani ye şizofreni hastalıklarnı yaşayışlan ve dile getirişleri üzerine... Levent Mete* aklaşık altı yıllık bır sure boyunca, Izmır ve Dartmouth'dakı ıkı araştırma ekıbıyle ruhsal bozukluklardakı konuşma ozellıklerını ınceledık Çalışmalar sırasında, hastalann konuşmalarını teybe kaydedıyor ve konuşma çozumlemesı ıçın gelıştırılmış bır bılgısayar programı yardımıyla konuşan kışının duygularını, konuşma tarzını, bılınçlı ve bılınçdışı eğılımlennı değerlendırmeye çalışıyorduk Yapılan çalışmaların sonuçları ulusal ve uluslararası psıkıyatrı dergılerınde yayımlandı (1,2) Bunlardan ozellıkle, hastalık sırasındakı cınsıyete özgu konuşma ozellıklen dıkkat çekıcıydı îkı cıns arasında yaşamın hemen her alanında gorulen duygu, duşunce ve davranış farklılıkları hastalık sırasında da suruyor ve hastalığın yaşanmış ve dıle getınlış tarzını etkılıyordu Ele alınan ruhsal bozukluklardan bınsı depresyondu Karamsarlık, ısteksızlık ve yaşamdan zevk almama ıle kendını bellı eden ve kımı zaman özkıyım gırışımlerıne Y sureklı konuşmakta, hareket etmekte ve kendılennı olduklarından çok daha yeteneklı, guçlu ve varlıklı hıssetmektedırler Çalışmaya katılan manık kadınların konuşmalarına açık ve şıddetlı bır öfke eşlık etmekteydı Erkekler ıse kadınlara göre daha kontrolluyduler ve öfkelerını dolaylı anlatımlar ıçınde gızleme eğılımı gösterıyorlardı Başka bır deyışle, depresyonda olduğu gıbı manıde de kadınlar erkeklere gore daha dolaysız bır şekılde duygularını dışa vurmaktaydılar (3) Çalışmaya konu olan uçüncü ruhsal bozukluk şızofrenıydı Bu kışılerde bılınçdışı, uzenndekı baskıdan kurtularak bılınce çıkmakta ve kışının yaşamını bıtmek bılmez bır duşe dönuşturmektedır Kadınların ve erkeklerin beklenmedık olaylar ve tehlıkelerle dolu bu duş dunyasındakı yaşantıları da onemlı farklılıklar göstermekteydı Kadınlar yaşadıkları korku ve tedırgınlığı bır saldınya uğrama ya da oldurulme tehdıdıne bağlamaktaydılar Erkekler ıse genellıkle açık bır tehlıkeden çok, nedenı ve kaynağı belırsız bır tedırgınlıkten söz edıyorlardı Her ıkı cınsın kendılennı, çevrelerını saran tehlıkelere karşı koruma çabaları da farklıydı Kadınlar, sakın ve ınsanlardan uzak ortamlara sığınma arzularını dıle getırıyorlardı Erkekler ıse ıdeal toplumsal ve evrensel değerlere sığınmaya çalışmaktaydılar (4) Elde edılen sonuçlar, cınsler arasındakı farklılıkların ruhsal bozuklukların yaşanış ve dıle getınlışını ne denlı etkıledığını göstermekteydı Kadınlar her alanda olduğu gıbı ruhsal hastalık karşısında da daha duygusal ve açık sozlu davranıyorlardı Erkekler ıse 'Erkek adam ağlamaz' sloganını elden bırafcmamakta ve tum korku ve endışelerıne karşın guçlu gorunmeye ve kontrolu kaybetmedıklerı ımajını surdurmeye çalışmaktaydılar Bu arada bır başka ılgınç bulgu, şızofrenıde, kendını tehlıke karşısında hısseden kadınların doğaya, erkeklerin ıse toplumsal değeriere doğru kaçmaya çalışmalarıydı Bu durumda, her ıkı cınsın ruhsal hastalık karşısında, toplumsal değer sıstemıne duydukları guvenın derecesı ayrıca araştırılmaya değer gorunmekteydı (1) Mete L ve ark (1993) Language content and schızophrenıa in acute phase Turklsh patıents, Soc Psychıatry 28 275 280 (2) Mete L ve ark (1993) Şizofreni, manı ve depresyonda konuşma ıçerığı Turk Psıkıyatrı Dergısı 4 171175 (3) Mete L ve ark (1994) Mental bozukluklarda sözel ve duygu dışavurumunun cınsıyet ıle ılışkısı Psıkıyatn Psıkolojı ve Psıkofarmakolojı Dergısı 1 215220 (4) Mete L ve ark (1994) Şızofrenlde duşunce ıçerıglnin ctnsıyet ıle ılışkısı Turk Psıkıyatrı Derglsı 5 31 35 Sonuç kadar uzanan bır umutsuzlugun egemen olduğu bu bozukluğu geçırmekte olan kadın ve erkeklerin konuşmalannı karşılaştırdık Kadınlar, pışmanlıklarını, sıkıntı ve suçluluk duygularını açıkça ve abartılı bır şekılde dıle getırıyorlardı Konuşmalarına yoğun bır duygusallık eşlık etmekteydı Erkekler ıse daha soğuk ve mesafelı bır anlatımla, gunluk yaşamla ılgılı konulardan soz etme eğılımındeydıler Oysa yapılan çözumleme, erkeklerin de depresyon geçırmekte olan kadınlarda olduğu kadar sıkıntı ıçınde olduklarını göstermekteydı Gızlemeye çalıştıkları duygular, konuşmaya sızan bılınçdışı semboller yoluyla onları ele verıyorlardı (3) Incelenen bır başka ruhsal bozukluk, bırçok açıdan depresyonun karşıt kutbu olarak kabul edılen manıydı Aşırı bır neşe ya da taşkınlık nöbetı ıçınde olan bu kışıler büyuk bır enerjıyle * Uzm. Dr. Izmir Atatürk Devlet Hastanesi Psikiyatri Kllniği. YeşilyurtIZMİR 42811