Katalog

B E Y İ N A R A Ş T I R M A L A R I Solaklık bir hastalık değil! Dr Korkut Yaltkaya * "Solaklık"la ılgılı ılk yazımızda, solaklığın ya da e! baskınlığının anatomık ve ışlevsel temelı olduğunu bunun da beyın yartmkurelerının görevlerının bırbırınden farklı oluşuna bağlı bulunduğunu bıldırmıştık Yerel ve zamansal becerısı lyi olan beyın yarımkuresı gorduğu nesne eksık bile olsa onu ımgesınde butunler Demek kı bır yarımkuremız dığerıne oranla daha holıstık, daha butunleyıcıdır Kommısuratomı yapılmış (ıkı beyın yarımkuresının bırbırıyle olan ılışkısı kesılmış, beyın yanmkurelerı cerrahı olarak ayrılmış) sağ ellı kışılere (holıstık beyınlerı de sağda) sağ beynın goreceğı şekılde kımerık resımler gösterılır Kımera, başı aslan, bedenı keçı, kuyruğu yılan olan parça parça bır yaratıgın adıdır Kımerik resımlerde de yuzun her bır yarısı bır başka ınsanın yuzunun yarısıdır Farklı ınsanlara aıt yuz yarıları bırleştırılıp kımerık resımler yapıhr Kommısuratomılı kışıler bu resımlere holıstık yanmkurelerı ıle baktıkları zaman, resımlerı bır tek ınsana aıtmış gıbı görurler Bu hayalcı yarım beyın, resmın gerısını gorduğu kısma benzeterek tamamlar Sağ beyın sol görme alanını goreceğınden, kımerık resmın sol yarısındakı surat butunleşır Kommısuratomı yapılmamış normal kışılerde ıse bır yarıya bakıp o yarıya gore tumün butunlenmesı olayı bu denlı açık değıldir Ancak holıstık yarı beyın görsel ve hatta ışıtsel uyarıların değerlendırılmesınde her zaman ıçın daha baskın ve etkındır Ikıncı tıp solaklarda ıse (% 44) holıstık beyın soldadır Sol beyın sağ dış dunyayı gorduğunden solaklara soldakı goruntuler daha etkılı olur Bu durum sanat urunlerının değerlendırılmesınde kışısel farklılıkları blr yere kadar açıklar Holıstık beyınlerı farklı olan kışılerın bır resme baktıklarında beğenı derecelerının de farklı olabıleceğı, resımdekı renk ve figurlerın yerleşımındekı sağ ve sol ağırhğa gore değışebıleceğı duşunulebılır Bu soylenen, ınsan yuzlerındekı anlamları doğru değerlendırme ıçın de geçerlıdır örneğın, bır çalışmada beş ayrı karakterın olumludan olumsuza (keyıften ofkeye, gulmeden nefrete) varan yuz ıfadelerının çızımlerı deneklerın sağ veya sol gorme alanlarına projekte edılmış ve bu çehrelerdekı anlamların değerlendırılmesı ıstenmış Sağ ellılerde (anlatım kolaylığı ıçın normallerde dıyelım) sol görme alanına projekte edllen şekıllerın yuz ıfadelerının çok daha lyı değerlendırılıp ayırt edıldığı görulmuştur Demek kı sol dış dunyayı goren sağ hemısfer bu görevı başarmakta, sola oranla daha ustundur Ancak ıkincı tıp solaklarda durum tersınedır Solakların bır kısmında yazı yazarken ellerınde ozel bır pozısyon oluşur Elın buyuk bır kısmı satırın ustunde kalır ve kalemın ucu aşağı doğrudur Adeta el yukardan aşağı satırın uzerıne doğru kıvrılır Aynı pozısyona sağ ellılerın % 1'ınde rastlanırken, solakların % 60'ında el kıvrılması vardır % 60 oranı bıze bırıncı tıp solakları yanı holıstık yarı kuresı sağda, dıl ışlevı sol yarımkurede etkın ve bır bakıma sağ ellı gıbı olan solakları anımsatmaktadır Oyleyse ıkıncı tıp solaklarda, yukarıda da belırtıldığı gıbı holıstık yarımkure solda, dıl ışlev etkınlığı ıse sağda olmalıdır Solak, el kıvırmadan sol elıyle yazıyorsa o tam bır solaktır Boylece el baskınlığı (solaklık ve sağ ellılık) ve el pozısyonu bır yerde kışının bılışsel yapı ve stılını de göstermektedır Solaklık bır hastalık mıdır? Kesın olarak soyleyebılırız Hayır Fakat solaklığın bırtakım sorunlar getırdığı, bazı psıkolojık zorluklar oluşturduğu görulmektedoır Solak cocuk akranlarından farklı olduğunu bılır Bu fark çevresı ve arkadaşları tarafından açık bır şekılde çocuğun yuzune vurulup, vurulmakla kalmayıp hatta alay konusu edılırse solak, kendını yalnız ve aşağılanmış hısseder, ıçıne kapanır, garıp, elden ayrıksı bır yaratık olduğuna karar verır llkokul çagının başlangıç yıllarında solakların sık sık yaşadığı bır durumdur bu Hele bır de yazı yazma sorunu gırmıştır ışın ıçıne, bır turlu "cıcı elını" kullanamaz, nedense hep "kaka elını" kullanır Batı dunyasında da bu duygusal ya da boş ınanç vardır Fransızlar'da sol elın adı "gauche", "maladroıte"dır (bu kelımeler sol anlamına geldığı gıbı sakar, becerıksız, hantal, ters anlamlarına da gelır) Latınceden Ingılızce ve Fransızcaya geçmış bır kelıme olan "sınister" ve "sınıstral" benzer şekılde sol anlamına geldığı gıbı kotu, korku saçan, uğursuz anlamlarına da gelır Pıtagoras bıle şoyle soyler "lyı olan sağda, yukarıda ve öndedır " Parmenıdes daha da ılerı gıder "Oğlan çocuklar analarının rahmının sağında, kız çocuklar solunda bulunur" der Aıle de bu yonde duşunuyorsa, solaklık bır hastalık bır aşağılama olarak karşılanıyorsa once çocuğun ve daha sonra da aılenın çocuktan çekeceğı vardır Solaklığı devamlı yuzune vurulan, kalemı sol elıne aldığı ıçın bu elı bağlanan çocuk o zamana dek yapmadığı şeylerı yapmaya başlar, gecelerı yatağını ıslatır, huysuz, kavgacı olur, kekeleyerek konuşmaya başlar Bu belırtıler ortaya çıkmasa bıle çocuğun omuzlarına ağır bır yük çöreklenmış olur etkileri ılerıde açık bır şekılde ortaya çıkar Dunya, sağ elını kullananlara gore duzenlenmıştır Kullandığımız yazı bıle boyledir Soldansağa yazılan bır yazıda, sağ ellı bır kışı kalemını çekerek yazar Solak ıse ıterek Başka bır deyışle solak ıçın sağdan sola yazmak daha rahat ve kolaydır Solakların kullanmakta guçluk çekeceklerı bazı aletler de vardır Ağızlannın durumu dolayısıyla makas, çevrılecek kolunun solda olmasıyla dıkış makınesı, bır kısım doğramacılık cıhazları ve torna makınelerı gıbı Fakat solakların bu aletlerı kullanmadakı zorlukların ustesınden kolaylıkla gelebıldıklen de bır gerçektır Solakların eğıtımı konusunda şunlar öğutlenmektedır Çocuk kesın olarak solaksa, usu ve gelışımı normalse, psikolojik dengesı yerındeyse, çevresel koşullar da uygunsa ıkı yol seçılebılır Bırıncısı, çocuğa sol elıyle yazı yazma oğretılır ve her turlu devınsel ışlevı kendı halıne bırakılır Ikıncısı Sağ el, çocuğun bu elını kullanma yeteneklerını aritıracak şekılde egzersıze edılır Hıçbır şekılde sol elın kullanılması yasaklanmaz, sadece sağ el alıştırılır Ikı taraf da belırlı bır becerı kazandıktan sonra, seçım çocuğun eğılımıne bırakılır (*) Prof.Dr., Akdenız U. Tıp Fakultesi Nörolojı ABD. Psikiyatpînin yarınki Psikiyatrik araştırmada, en önemli nokta araştırma sırasında insan ve hasta haklanna saygılı olmaktır. M Emın Ceylan* Solaklık hastalık mı? P Psikolojik etkileri çok ağır Kişisel farklılıklar sıkıyatrı, tıp bılımı ıçınde gelışmeye en açık dallardan bırısıdır Buna rağmen kendı ıçınde pek çok noktada taşıdığı olumsuzluklar, sozgelımı öznel değerlendırmelere nıspeten açık özellığı beyın gıbı oldukça kapalı bır sıstemde çahşmanın gereklıhğı psıkıyatrıyı bugune kadar çok onemlı ılerlemeler elde etmekten uzak tutmuştur Dığer taraftan otekı tıp dallarına gore var olan nıspı subjektıvıte onu nıspeten gelışmeden uzak tutan dığer bır nokta olmuştur özellıkle MRI, PET gıbı yenı goruntuleme teknıklerının ortaya çıkması psıkıyatrıyı şanslı konuma getırmıştır önumuzdekı donemde psıkıyatrıde hangı alanlarda ne gıbı yenılıkler beklenıyor, yazının amacı bu olacaktır Şımdı bu yenılıklerı alanlarına gore sıralamaya çalışalım Temel Nörobiyolojı: Bugun beyındekı en onemlı araştırma alanları hucresel ve molekuler duzeydekı araştırmalardır Beyın yapısı ve ışlevı ıle ılgılı molekuler çalışmalarda ıkı stratejı vardır llkı molekuler genetık çalışmalarıdır ve daha çok beyındekı pek çok mekanızmanın gen (DNA) regulasyonunun ayrıntılı tanımı ıle ılgılıdır Ikıncı stratejı ıse farklı bılımsel amaçlar taşır ve molekuler bıyolojının daha ayrıntılı teknıklerıyle uğraşıp norotransmıter ve noromodulasyon gıbı komponentlerı ılgı alanına alır Ilk strateji genetık bağlılık (lınkage) çalışmalarını kapsar ve rekombınant DNA teknolojısı ıle kalıtsal haslalıkların gen odağını belırlemeyı hedefler Bu çalışmalar sonucunda bugun manık depresıf hastalığın, Huntıngton koresı ve Alzheımer hastalığının genetık dokusu belırlenme aşamasındadır Ikinci starateji; molekuler norobıyolojı metotlarını kullanarak noronal geçış ve nororegulasyon mekanızmaları uzerınde bılgı sahıbı olmayı hedefler örneğın gunumuzde bıyojenık amınler başta olmak uzere prostoglandınlerden peptıtlere kadar pek çok norotransmıter ve noromodulator keşfedılmıştır önumuzdekı aşama bunların hangılerının psıkıyatrık bozukluklardan daha fazla sorum lu olduğunu ayrıntılandırmaktır Bu da ancak o nörotransmıterın sentez mekanızmalarının, reseptorlerının, bıyokımyasal, elektrofızyolojık ve molekuler duzeydekı hucresel etkılerının ve de anatomık lokalızasyonlarının belırlenmesıyle sağlanabılır Reseptorlerın anatomı, fızyolojı ve farmakolojısının tanımlanması, bu sayede endojen lıgandlarının bılınmesı, yenı ılaçların keşfınde oncelıklı adımdır öte yandan bu ılerlemelerın sağlanması sonuçta yenı bır entegrasyonla ve yorumla normal ve anormal davranışın altında yatan nedenlerı belırleyecek yenı hıpo tezler gelıştırmemızı sağlayacaktır Norobıyolojinın psıkıyatrı ıle yakından ılgılı dallarından bırısı de Gelışım Noroblyolojlsi'dır Psikiyatrik bozuklukların bır grubunda gelışımsel psıkopatolojıler onemlı yer tutar Bu patolojılerın norobıyolojık karşılıklarını bulabılırsek, ışte o zaman psıkıyatrıyı kısmen subjektıf olan temellerınden daha ılerıye taşımış olacağız Çevresel farklılıklar, aılesel patolojıler hastanın beynınde ne gıbı değışıklıkler yapmıştır, o zaman bunu anlama şansımız olacaktır Psıkososyal Araştırmalar: Bu araştırmalar hızı kesılmeden devam etmelıdır Çunku hem psikiyatrik hastalıkların 42810