Katalog

PSİKOLOJl Evde, okulda, ekranda çocukları duygusal istismar Bir çocuğu yüreklendirmek ile onu istismar etmek arasında çok ince bir sınır vardır. Çocukların reklamlarda kullanılması da istismara giriyor Üstün Dökmen * Çocukların istismar (abuse) ve ıhmal (neglect) edılmelerı, dunyamızdakı onemlı sorunlardandır Çoğunluğun uzerınde uzlaştığı bir istismar ve ıhmal tanı mı şoyle Çocuk ıle ona bakan kışı arasında ortaya çıkan ve çocuğun gelışım surecını olumsuz yonde etkıleyen etkıleşımlere "istismar", etkıleşım eksıklıklerıne ıse "ihmal" adı verılır Genelde uç tur çocuk ıstısmarından soz edılır Bunlar, fiziksel, duygusal ve cinsel ıstısmardır Fiziksel istismar, çocukların yetışkınler tarafından bazen en yakınlarınca dovulmelerı, yaralanmaları şeklınde ortaya çıkar Cinsel istismar, çocukların, yaşça kendılerınden buyük kışıler tarafından, bir cinsel doyum aracı olarak kullanılmaları durumunda ortaya çıkar Bu yazıda, çocukların duygusal ıstısmarını ele almak ıstıyorum Çocuklara yonelık duygusal ıstısmarı şoyle tanımlamak ıstıyorum Eğer bir yetışkın, kendısıne aıt ekonomık, sosyal veya psıkolojık ıhtıyaçları gıdermek ıçın bir çocuğu araç olarak kullanırsa ve bu durum ıse çocuğun zıhınsel, duygusal ve sosyal gelışımını olumsuz yonde etkılerse, söz konusu çocuk, duygusal ıstısmara uğramış demektır Bu tanıma gore, ışyerınızde öfkenızı yeterınce ıfade edemedığımız ıçın, evınıze gelınce çocuğunuzu azarlarsanız, belkı sız rahatlarsınız ama, çocuğunuzu duygusal yönden istismar etmış olursunuz Eğer, kolejlere gırış sınavına hazırlanmakta olan çocuğunuzu "Fılanca Bey'ın oğlu sınavı kazanmış" desınler dıye daha fazla çalışmaya zor larsınız, ylne kışısel ıhtıyaçlannızı gıdermeye çalışırken, çocuğunuzu duygusal açıdan istismar etmış olursunuz Buyuk bir zorunluluk yokken, kendı rahatınız ıçın çocuğumuzu, okumak ve oynamak yerıne evı geçındırmek zorunda bırakırsanız, ya da onu, eşınızı çekıştırdığınız bir sırdaş halıne getırırsenız, yıne duygusal istismar ortaya çıkar Gunluk yaşamda, fiziksel ve cinsel istismar daha çarpıcıdır Buna karşılık, bazen tek başına ortaya çıkan, bazen de fiziksel ve cinsel istismara eşlık eden duygusal istismar, genelde zor farkedılır Ozellıkle anne ve babalar, çoğunlukla, lyılık ettıklerını duşunerek, farkında olmadan çocuklarını duygusal açıdan istismar ederler Aşağıda çeşıtlı ortamlarda görulen duygusal ıstısmarlara ılışkın ornekler sıralayacağım Çocuklara yöneltılen her turlu sözel saldırganlık duygusal istismar sayılır "Aptal, salak" şekhndekı hakaretler, çocukların benlık saygılarının duşmesıne volaçar Sozel saldırganlığın yanı sıra, aşırı otorıte veya çocukları bağımlı olmaya ıten aşırı koruyucu davranışlar da yıne bir tur istismar sayılmalıdır Buyuk bir olasılıkla anababaların kışısel ıhtıyaçlarından kaynaklanan bu tur davranışlar çocukların ruh sağlıklarını olumsuz yönde etkıler Çocuklara yonelık bir başka duygusal istismar şeklı, onlara kusmektır Çocuklara kusmek, sevgıyı çekerek onları cezalandırmak yanlıştır Eğer çocuğunuza sık sık kusme hıssedıyorsanız, bu ıhtıyaseversin Oğlan Hayır, hep seveceğım Anne Yok, yok, evlenırsın, karını daha çok seversın Oğlan Valla ben hep senı seveceğım anne Bu konuşmada ıse anne, kışısel geleceğıne yatırım yaparken, ınşaatın temellerını, oğlunun ruh sağlığını kazıdıktan sonra atmaktadır Öğretmenler tarafından oğrencılere yoneltılecek olumsuz sıfatlar, evlerde olduğu gıbı, hatta arkadaş ortamında bulunulduğu ıçın evdekınden daha fazlaçocukları zedeler Oysa çocuklar, anababalarını ve oğretmenlerını kendılerıne model edınırler, onlar gıbı davranmaya çalışır, onlara hayranlık ve sevgı duyarlar Okulda İstismar Duygusal İstismar Evde İstismar cın kaynağını araştırmalı, kendınızı ruhsal yonden değıştırmeye, gelıştırmeye çalışmalısınız Zaman zaman bazı annelerın, zevk ıçın çocuklarını uzduklerını görurum örneğın, kelımelerın uzerıne keyıfle basarak şöyle derler "Ben oleceğım, baban başka kadınla evlenecek, sana uvey anne gelecek " Bu sozlerı duyan çocuk hungur hungur ağlar, anneler/teyzeler ıse bu durumu keyıfle ızlerler, uçbeş dakıka sonra da çocuğu sevgıyle (nasıl sevgıyse) bağırlarına basarlar Konuya psıkanalıtık açıdan bakarsanız, annelerın bu davranışlarının gerısınde sadomazoşıst duygular bulunduğunu ılerı surebılırsınız Açıklama her ne olursa olsun, bu tur patolojık eğlenceler sırasında çocukların duygusal açıdan istismar edıldıklerı bir gerçektır Bazı annelerle oğulları arasında ıse şu tur konuşmalar geçer Anne Sen buyuduğunde benı daha az Hayranlık ve sevgı duydukları bu modellerden fiziksel ya da sözel saldırganlık gören çocuklar, açıklamakta ve uyum sağlamakta guçluk çekeceklerı bir durumla karşılaşmış olurlar Çocukların, okulda başarılı olmaları ya da belırlı gırış sınavlarını kazanmaları konusunda, aılelerı ve oğretmenlerı tarafından yoğun strese sokulmaları da bir tur duygusal ıstısmardır Çocukların uykusuz kalarak, fiziksel baskı görerek ders çalışmaları halınde, soz konusu duygusal ıstısmarın fiziksel istismara donuşmesı de mumkundur Kolejlere ve Anadolu Lıselerı'ne gırış sıvaına hazırlanan çocukların sorunları ve duygusal ıstısmarları konusunda Yavuzer'ın ve Baltaşların çalışmaları vardır (*) Çocuklarla ılgılı tum yayınlar, eğıtıcı ışlevlerının yanı sıra, zaman zaman istismar edıcı özellıkler de taşıyabılır Bunlar arasında televızyonun özel bir yerı var Çocuklara yonelık televızyon programları, duygusal istismar taşıyıp taşımadıkları açısından uzmanlar tarafından ıncelenmelı, ayrıca anababalar, istismar olasılığı taşıyan programları çocuklarına ızletmemelıdırler Haber ya da fılm olsun, yumruklaşmalara ve kufurleşmelere yer veren her turlu programın, çocukları duygusal açıdan istismar ettığı kanısındayım özellıkle, bol kanlı ve alevlı haber programlarının, kurbanlara uzun uzun anlattınlan tecavuz olaylarının, ıntıhar ve lınç sahnelerının, çocuklarımızı hatta bız yetışkınlerı istismar ettığı kanısındayım Bir çocuğu yüreklendirmek ıle onu istismar etmek arasında bezen ınce bir sınır vardır Bir duğunde oynamak ıstedığı halde utanan çocuğunuzu yureklendırmenız doğaldır Ancak o ıstemezken ortalık şenlensın dıye onu göbek atmaya teşvık edersenız, bu istismar olur Çocukların kendı aralarında oynarken şarkıcıları taklıt etmelerı de doğaldır, zaten birılerını model alıp taklıt etmek gelışım süreçlerının bir parçasıdır Ancak onların bu doğal eğılımlerını puana ve paraya çevırmek ıçın "çocuklar arası şarkıcı taklıt yarışması" duzenlemek ne kadar doğaldır? Ekranda seksı bir şarkıcıyı taklıt etmeye çalışırken kanter ıçınde kalan beş yaşındakı kız çocuğunun göruntüsu benı uzuyor Çocukların reklamlarda kullanılması da uzuyor Ekranda "Şunu satın alın, şu numaraya telefon edın" dıyen çocuklar bana, ahlakî bulmadığım bir avlanma şeklıni hatırlatıyor Hanı, bir kuşun gözlerını bantlayıp dala bağlıyorfar, onun çığlıklarını duyan hemcınslerı uçup gelınce de avlıyorlar Benzer şekılde, çocuklar reklamda kullanıldığında da, hem reklama çıkan, hem de onun çağrısına uyanlar veya ekonomık yetersızlıkten öturu uymayanlar istismar edılmış oluyor Yukarda dıle getırılen duygusal istismar turlerınden bir veya bırkaçını sergıleyen anababalar, kendılerını suçlamamalı Çocuklarımızı yetıştırırken bazı hatalar yapabılırız önemlı olan sureklı ve yoğun hata yapmamak ve hataları gıdermeye ısteklı olmaktır (') Yavuzer, H (1984) Koleje hazırlık donemınde rastlanan psıkopedagojık sorunlar 20. Nörolojık Bil. ve Psikıyatrı Kongresl. Baltaş 2 ve Baltaş A (1991) Kolej ve Anadolu Lıselerıne gırış sınavına hazırlanan oğrencılerın duygusal ıstısmarı (Çocukların Kotu Muameleden Korunması I. Ulusal Kongresı Bıldırılerı kıtabı.) * Ankara Universıtesl Eğitim Bilımleri Fakültesı Ekranda İstismar 4262