Katalog

KADIN SAÖLIÖI Tiipkiye'de kadın sağlığı ne durumda? Bir insan cinsi olarak kadının, bireysel ve toplumsal işlevlerini, özel yaşamını, işini ve diğer sorumluluklarını yerine getirebilmesi için sağlıklı olması, sağlığını koruyabilmek için de yeterli olanaklannın bulunması gerekir. Türkan Saylan * ilaç kullanma durumu incelendiğinde kadınların daha yüksek oranda bulunduğurıu belirlenmekte bu da diğer bulgularla çelişki yaratmaktadır. Çok ilginç olan ve yine ABD'de yapılan bir araştırmaya göre, böbrek hastalarının diyalize alınması ya da böbrek transplantasyonu yapılmasında da cinsiyet farklılıkları bulunmaktadır. Bir çalışmaya göre, diyalize gereksinimi kesin olan hastalardan erkek olanların % 37.3'üne, kadın olanlarınsa ancak % 31.1'ine diyaliz sağlanabilmekteydi. Böbrek transplantasyonu konusunda da kadınlar erkeklere oranla % 30 daha şanssız durumdaydılar. Kadın diyaliz hastalarının böbrek transplantasyonu yaptırma olasılığı erkek hastalara göre dörtte bir oranda idi (4). keğe ve fetüse taşıyan vektör olarak belirlenmiştir. Oysa bir kadının AIDS olması,bir erkeğin kendisine bu hastalığı bulaştırmasıyla olmaktadır. AIDS'le ilgili ilaç çahşmalarında da yeterince kadın deneklerin olmadığı görülmektedir (5). Kadın sağlığının bir başka boyutunu sigara konusunda görmekteyiz. Son kampanyalarla sigara içme oranı erkeklerde düşmekteyken kadınlarda artmakta, kadınların akciğer kanserinden ölmeleri, meme kanserinden ölmeleri olasılığından fazla olmaktadır. Bu durum sürerse kadınlarda sigara içme oranı erkek Sigara içme oranı yükseliyor G ünümüzde kadın sağlığı, genel sağlığın içinde ayrı bir yer ve önem taşımaktadır. Kadın sağlığına ayrı bir yer ve önem verilmesinin gerekliliği çok somut çalışmalar sonucu belirmiştir. Son zamanlarda kadınların sağlık sorunlarıyla ilgili geriye dönük incelemeler yapıldığında bu cinsin, şikâyetlerinin araştırılması, tanı konması ve tedavisi konularında erkeklere oranla şaşılacak şekilde ihmal edildiği saptanmış ve kadınların pek çok konuda olduğu gibi sağlık konusunda da zararlı çıktığı anlaşılmıştır. Orneğin çeşitli hastalık belirtileriyle hekime başvuran kadınların, çoğu zaman hekimin cinsiyeti ne olursa olsun, ciddiye alınmadıkları ve gerekli derinlemesine araştırmalara gidileceğine semptomatik (belirtiyi giderici) tedaviyle geçiştirildikleri görülmektedir. ABD'de yapılan bir araştırmaya göre, göğüs ve rahim kanserinin erken tanısı için çok üstün yöntemler bulunmasına karşın, parasal nedenler bu incelemeyi engellemektedir. Bu testlerin sigorta kapsamına glrmesi coğrafi farklılıklar göstermekte; yaşlı, fakir ve azınlık gruptan kadınların çoğu ABD'deki sigortasız 40 milyon kişinin içinde bulunmaktadır. Böylece konu politik bir boyut da kazanmaktadır (1). ABD'de aspırının kalp hastalarındaki koruyucu etkisiyle ilgili bir araştırma, yalnız erkekler üzerinde yapılmış ve kadınlar yok sayılmıştır. Bu araştırma sonuçları tüm toplum için geçerli sayılmıştır (2). Kadınları kapsayan deneyler kadının çoğunlukla hamile kalma riskinin olması nedeniyle daha karmaşık ve pahalı olmaktadır. Oysa kadınlar hamile de olsalar bazı hastalıklar nedeniyle tedavi edilmeleri gerekebilir, bu nedenle de ilacın fötüse etkisi bilinmelidir (3). Yine mensturasyon siklüsündeki değişimler tam olarak bilinmemekte, siklus boyunca ilaçlara, hatta ameliyatlara cevap farklılaşmaktadır. örneğin siklüsün 313'üncü günleri arasında yapılan meme kanseri operasyonunun daha kolay iyileştiği saptanmıştır. Bu gibi araştırmalar çoğaldıkça kadının özel fizyolojik durumlarıyla bağlantılı bilgiler artacaktır. Depresyon giderici bazı ilaçlarla ilgili ön araştırmaların yalnızca erkekler üzerinde yapıldığı oysa bu hastalığın kadınlarda daha yüksek oranda olduğu anlaşılmıştır. Yine kadınlardaki menturasyon siklüsünde belirli bir dozda verilen ilaç, ya az ya da çok gelebilmektedir (4). Böbrek transplantasyonu, kalp hastalıklarının tanı ve tedavisi ile akciğer kanseri tanısında ciddi bir cins farklılığı bulunmaktadır. Oysa hekime gitme; genelde sağlık hizmetlerinden yararlanma ve ilintisi araştırılmıştır. Kısacası yeryüzünde, gelişmlş olsun, gelişmemiş olsun hemen her ülkede kadın sağlığı son derece ihmal edilmiş, doğum ve üreme organları hastalıklarına indirgenmiş; kadın, üretimi ve cinselliğiyle cinsel organları içine hapsedilmiştir. Kadın cinsin, doğumdan ölümüne dek sağlık sorunlarının yeni ve eşitlikçi bir bakış açısıyla değerlendirilmesi, özellikle gelişmekte olan ve ülkemizi de kapsayan ülkelerde toplumun geneline yansıyan bu farklı ve eksik tutumun giderilmesi, bunun için yeni ve çağdaş, önyargısız bir çözümler paketi oluşturularak bir an önce yaşama ve uygulamaya geçirilmesi gerekir. Kadın sağlığı ile ilgili önyargılar, boş inançlar, gelenek ve göreneklerden kaynaklanan ayrımcılık, aşağılama ve yanlış davranışların yok edilmesi için geniş bir bilgilendirme ağı ve yoğun kamuoyu oluşturulması çok önemlidir. Kadın ve erkeğin biyolojik yapısal farklılıkları çok iyı bilinmeli ve uygulama ona göre, objektıf veriler değerlendirilerek yapılmalıdır. Işte bu nedenlerle kadın sağlığına ayrı bir önemin verilmesi, bunun için de gerekli verilerin toplanabilmesi amacına yönelik çeşitli merkezler kurulmuş, örneğin 1985 yılında ABD'de PHS'ce (Halk Sağılığı Servisi) Kadın Sağlığı Eylem Planı geliştirilerek araştırma ve yayınlara yönelinmiştir (1). Kadın sağılğına ilginin sonucu olarak son on yılda konuyla ilgili çok sayıda bilimsel dergi yayımlamaya ve sağlık alanında kadınlar olarak örgütlenmeye başlanmıştır. "Kadın Sağlığı" başlıklı dergiler, "Hemşirelik" dergileri, "Kadın Hekimler", "Kadın Sağlıkçılar" ve "Hemşirelik" örgütleri bunların belli başlılarıdır. Kadınların, yaşamın tüm alanlarında olduğu gibi, üst düzey karar mekanizmalarında da daha çok sayıda yer almalarıyla, kadın sağlığının daha çok böylece çözümler üretilerek günümüzde varılmış olan bu ayrıcalığın giderileceğine inanılmaktadır. Bu farklılaşmanın anlaşılıp giderilmesinde ise her alanda ikincil konumu kanıtlanmış olan kadın cinsinin kendisinin, sağlıkçı olarak, medya temsilcisi olarak ve diğer dallarda bilgi birikimine sahip olarak konuya el atması ana koşuldur. Bu ayınmcılığın eşitlikçi bakış açısını kazanmış erkeklerçe desteklenmesi ve cinsiyetlerarası eşitsizliğin giderilmesi için bir işbirliği oluşturulması büyük önem taşımaktadır. Sağlığa bakış açımızı ve gözlüğümüzü değiştirmenin ve yeni gerçekleri gündeme almamızın tam zamanıdır. * Prof. Dr. I.Ü. Kadın Sorunları Araştırma Merkezi Kaynakça: 1) JAMA Jan 1992 Vol 267/4: 482 2) JAMA July 1991 Vol 266/4: 56566 31) JAMA Jan 1992 Vol 267/4: 46973 4) JAMA (Türk) Mart 1992 Cit 5/3 : 2026 5) AIDS Edu Prev USA Univ South Carolina Fall 1991 3(3): 23040 6) Lancet (Eng) Jan 1991 337(8733): 936 Bilgilenme gerekiyor Akciğer kanseri ve kadın Bilimsel araştırmalar ve kadın Akciğer kanseri tanısında da kadınlar aleyhine bir durum olduğu belirlenmiştir. Yaşarken akciğer kanseri tanısı konulanların daha çok erkekler olduğu ve tanı testleri yapılması konusunda sigara İç9n, kronik öksürüğü olan erkeklerin üstün geldiği, aynı özelliklere sahip iki cinsin de aynı oranda akciğer kanseri olma riskini taşımasına karşın erkeklere balgam testinin kadınlara göre 1,6 oranında fazla yapıldığı görülmektedir (4). Kalp hastalıkları için ileri tetkik istemede de Kadınlann akciğer kanserinden ölme riski meme erkekler üstün gelmekte kanserinden riskinden daha yüksek. dir. Bir araştırma erkeklerin % 40'ına, kadınlarsa % 4'üne hastaleri aşacaktır. Genç kızlar arasında da silıkla i'gıli ileri tetkike gidildiği belirlenmişgara içme oranı artış göstermekte, sigara tir. Yine miyokard enfarktüsü geçirmiş bırakma programları ise genellikle kadıninsanlardan erkeklerin kateterizasyon ollar üzerinde odaklanmaktadır. Ingiltema şansının, kadınların 6.5 katı olduğu re'deki bir çahşmada kadın dergileriyle görülmüştür. Oysa koroner arter hastalık yapılan sigara reklamları incelenmiş riski erkeklerde kadınlara oranla yalnız 19851988 arasında bu reklamların % 10 üç kat fazladır ve kalp hastalıkları erkekoranında arttığı ve 1524 yaş arasında 7 ler kadar kadınlar için de bir numaralı milyon kadının hâlâ bu reklamlarla karşı ölüm nedenidir. Bir başka çalışmaya gökarşıya olduğu saptanmıştır (6). re koroner damar ameliyatlarından ve Bütün bu ve benzer eşitsizlikler sapmiyokard enfarktüslerinden sonra ölüm, tandıkça insanların dikkati bu konuya çekadınlarda daha yüksek olmakta, bu da kilmış, geriye dönük incelemelerin ve çekadınlarda tanı ve ameliyatın gecikmesişitli alanlarda yeni yeni ayrımcılıkların bene bağlanmaktadır (4). lirlenmesının yanında nedenlerin de araşYine AIDS'I ilgili çalışmalarda erkek tırılmasına gidilmiş, cinsiyetle sağlık hizmerkezci bir yaklaşım gözlenmektedir.. metlerinin, sağlık hizmeti verenin cinsiyeörneğin uluslararası merkezlerin AIDS tiyle alanın cinsiyeti arasındaki ilişkiler ve tanımlamalarında hastalığın jinekolojik kadının eğitim düzeyiyle bu farklılıkların yönü belirtilmemiş ve kadınlar AIDS'İ er 42611